Από τις πηγές στα Κρούσια του Κιλκίς ως τις εκβολές του Θερμαϊκού οι χρυσοθήρες ... καθαρίζουν τα ολόχρυσα νερά. Γιατί είναι ανεξάντλητο το ...
Από τις πηγές στα Κρούσια του Κιλκίς ως τις εκβολές του Θερμαϊκού οι χρυσοθήρες ... καθαρίζουν τα ολόχρυσα νερά. Γιατί είναι ανεξάντλητο το χρυσάφι του Γαλλικού;
Φορούν λαστιχένια γαλότσες ψηλές, πάνω από το γόνατο και νιτσεράδα για προστασία από το νερό. Περπατούν με αργά και σταθερά βήματα στη λάσπη και τις πέτρες, ακολουθώντας τη ροή του ποταμού. Στα χέρια τους έχουν σκαφίδια που μαζεύουν την άμμο και την κοσκινίζουν με δύναμη και επιμέλεια. Όχι, δεν έχουν σταθερά σημεία όπου βρίσκονται και όσοι ξέρουν κάποιες περιοχές δεν τις κάνουν γνωστές σε άλλους - για ευνόητους λόγους.
Από τις πηγές στα Κρούσια, ψηλά στο Κιλκίς, ως τις εκβολές στον Θερμαϊκό κόλπο, ο Γαλλικός ποταμός, ο γεμάτος δώρα και γνωστός από την αρχαιότητα ως Εχέδωρος -έχων+δώρα-, είναι πλούσιος σε ψήγματα χρυσού και εξιτάρει το ενδιαφέρον ερευνητών και χρυσοθήρων. Οι πρώτοι παίρνουν δείγματα και μελετούν τη σύσταση του χρυσού, αναζητώντας στοιχεία για την καθαρότητα, αλλά και την ποσότητα των κοιτασμάτων, οι δεύτεροι μαζεύουν ψήγμα το ψήγμα για τη δική τους ικανοποίηση – έτσι τουλάχιστον λένε.
«Ο Γαλλικός ποταμός είναι γνωστός από την αρχαιότητα ως χρυσοφόρος ποταμός. Η κοίτη του είναι πλούσια σε ψήγματα χρυσού, η συλλογή των οποίων ξυπνά μνήμες από την αρχαιότητα με το Χρυσόμαλλο Δέρας και συνδέεται με τις πλούσιες πόλεις που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη κατά μήκος της ροής του στη Μακεδονία», λέει στη Voria, o καθηγητής Γεωλογίας στο Α.Π.Θ., Βασίλης Μέλφος.
Αν και μικρότερος του Αξιού -που επίσης έχει ψήγματα χρυσού και άλλων πολύτιμων μετάλλων, όπως και ο Στρυμόνας- ο Γαλλικός ποταμός φέρει μεγάλες συγκεντρώσεις σε χρυσό, η εκμετάλλευση του οποίου γινόταν από την αρχαιότητα ως τους σύγχρονους χρόνους.
Είναι χαρακτηριστικό πως η βυθοκόρος (πλωτός εκσκαφέας) ιδιωτικής εταιρείας που είχε άδεια για τον εντοπισμό και την εκμετάλλευση του χρυσού, μόνο την περίοδο 1953-1960 και μόνο σε ένα μήκος 14 χιλιομέτρων από τον Καμπάνη ως την Τέρπυλλο του Κιλκίς, συνέλεξε 1.355 κιλά χρυσού, περιεκτικότητας 0,30 gr/κ.μ.
«Σήμερα αρκετοί χρυσοθήρες πηγαίνουν στην κοίτη του ποταμού και με σκαφίδια συλλέγουν την ξανθή άμμο και την κοσκινίζουν μέσα στο νερό. Το χώμα φεύγει και στα σκαφίδια μένουν τα ψήγματα του χρυσού που είναι πιο βαριά. Αυτό δεν απαγορεύεται και συνήθως το κάνουν ως χόμπι. Απαγορεύεται ωστόσο η χρήση άλλων εργαλείων, όπως και η πώληση του χρυσού», επισημαίνει ο κ. Μέλφος και προσθέτει: «είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως αυτά τα ψήγματα δεν είναι καθαρός χρυσός, έχουν μέσα άργυρο, σίδηρο, χαλκό. Αλλά και οι ποσότητες είναι εξαιρετικά περιορισμένες και θέλει μεγάλη προσπάθεια για να συλλέξει κανείς μερικά ψήγματα».
Άλλοι χρυσοθήρες αναζητούν το πολύτιμο μέταλλο σε μικρούς, παραποτάμους του Γαλλικού, όπως τον Σπανό, το Μεγάλο Ποτάμι και τον Ξηροπόταμο και φέρεται να έχουν βρει ικανοποιητικές ποσότητες.
Ο Γαλλικός ποταμός πηγάζει από τις δυτικές υπώρειες του όρους Κρούσια, διασχίζει τις ημιορεινές εκτάσεις του νομού Κιλκίς και αφού περάσει τα στενά Νάρες κοντά στο χωριό Νέα Φιλαδέλφεια, εισέρχεται στην πεδιάδα της Θεσσαλονίκης. Mετά από συνολικά 70 χλμ., εκβάλλει στον Θερμαϊκό κόλπο. Ήταν γνωστός από την αρχαιότητα ως χρυσοφόρος ποταμός, μάλιστα ο Αριστοτέλης στο Περί Θαυμασίων Ακουσμάτων (833β), περιγράφει παραστατικά πως όταν έπεφταν συνεχείς βροχές, οι κάτοικοι της Παιονίας, στο βόρειο τμήμα του αρχαίου Μακεδονικού βασιλείου, έβρισκαν τόσο πολύ χρυσάφι στις όχθες του, που οι βόλοι του ζύγιζαν 1,5 ως και 2 κιλά ο καθένας.
Σύμφωνα με τον κ. Μέλφο, σήμερα υπάρχουν ψήγματα σε μορφή νιφάδας, το μέγεθος των οποίων δεν ξεπερνά τα 2 χιλιοστά, αλλά και κάποια λίγο μεγαλύτερα, διάστασης ενός εκατοστού.
Η απάντηση για την ύπαρξη χρυσού στον Γαλλικό ποταμό βρίσκεται στις πηγές του, στα Κρούσια και στη γεωλογική δομή των πετρωμάτων στο βουνό αυτό. Η μεγάλη λεκάνη απορροής συγκροτείται από ένα σύνθετο δίκτυο παραπόταμων και ρεμάτων. Καθώς κυλούν τα ήρεμα νερά του, διασχίζοντας χωριά και δάση, αλλά και αρχαίες πόλεις, παρασύρουν και μεταφέρουν τον πολύτιμο, λαμπερό χρυσό, ο οποίος και εγκλωβίζεται στις φυσικές παγίδες.
Επιπλέον, «η σύνθετη γεωλογική ιστορία και η σημαντική παρουσία κοιτασμάτων χρυσού χαρακτηρίζουν την ευρύτερη περιοχή των Κρουσίων που ανήκει στην γεωλογική Ενότητα Βερτίσκου της Σερβομακεδονικής Μάζας. Η Ενότητα αυτή αποτελείται από μεταμορφωσιγενή και πυριγενή πετρώματα, η δημιουργία των οποίων οφείλεται στις σύνθετες γεωλογικές και τεκτονικές διεργασίες της εξέλιξης του φλοιού της Γης. Η ηλικία των παλαιότερων πετρωμάτων της περιοχής ξεπερνάει τα 500 εκ. χρόνια», αναφέρει ο κ. Μέλφος.
Τα ορυκτά το θεμέλιο για την ανάπτυξη της Μακεδονίας διαχρονικά
Ο χρυσός του Γαλλικού ποταμού είναι ένα μόνο, μικρό, κομμάτι από τις ορυκτές πρώτες ύλες στις οποίες στηρίχθηκε από την αρχαιότητα η ανάπτυξη της Μακεδονίας. Στις Τζίνες της Θάσου βρίσκεται το παλαιότερο υπόγειο ορυχείο στην Ευρώπη (πριν από περίπου 20.000 χρόνια στην Ανώτερη Παλαιολιθική) από όπου εξορύχθηκε κόκκινη ώχρα (αιματίτης). Κατά το τέλος της Νεολιθικής περιόδου (4η χιλιετία π.Χ.) άρχισε σταδιακά η εκμετάλλευση του άργυρου, του χρυσού και του χαλκού στη Μακεδονία που επεκτάθηκε κατά την Εποχή του Χαλκού, όπως τουλάχιστον δείχνουν τα ευρήματα σε διάφορες αρχαιολογικές ανασκαφές.
«Ο Φίλιππος Β’ δημιούργησε ένα παντοδύναμο Μακεδονικό κράτος με τον χρυσό και τον άργυρο από τα μεγάλα κοιτάσματα της Μακεδονίας και της Θράκης (Γαλλικός ποταμός, Θάσος, Χαλκιδική, Δύσωρο, Παλιά Καβάλα, Παγγαίο κ.ά.), αλλά και των νότιων Βαλκανίων. Στα μέταλλα αυτά και στα νομίσματα από χρυσό και άργυρο που κυκλοφόρησε, οφείλεται η παντοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και η επιτυχής εκστρατεία εναντίον των Περσών», αναφέρει ο κ. Μέλφος, ενώ πασίγνωστα από τις πηγές είναι και τα μεταλλεία χρυσού στο Παγγαίο όρος - οι χρυσοθήρες έχουν σκάψει όλο το βουνό και τεράστιες τρύπες χάσκουν ορθάνοιχτες.
Αργότερα οι Ρωμαίοι περιόρισαν τη μεταλλευτική δραστηριότητα στη Μακεδονία και επικεντρώθηκαν σε συγκεκριμένα μεταλλεία, όπως στο Άγκιστρο Σερρών, σε αυτά της βόρειας Χαλκιδικής, στον Γαλλικό ποταμό, ενώ κατά τους βυζαντινούς χρόνους παρατηρείται μία έντονη δραστηριότητα στην ΒΑ Χαλκιδική, στην περιοχή γνωστή ως Σιδηροκαύσια- τα χωριά γύρω από τα Στάγειρα.
Σύμφωνα με τον κ. Μέλφο, «μέχρι τη δεκαετία του 1980, η μεταλλευτική δραστηριότητα ήταν εντατική σε πολλές περιοχές της Μακεδονίας. Λευκόλιθος (το ορυκτό μαγνησίτης) εξορυσσόταν στο Βάβδο, στη Γερακινή, στο Τριάδι και στα Βασιλικά, χρωμίτης στο Βούρινο, στο Τριάδι και στον Άγιο Δημήτριο Ολύμπου, αντιμονίτης στα Ριζανά και στο Γερακαριό, μόλυβδος στο Σκρα, σίδηρος, μαγγάνιο και ψευδάργυρος στη Θάσο, σίδηρος και μαγγάνιο στην Καβάλα και στο Παγγαίο, χαλκός στο Βέρμιο και στο Κιλκίς, μαγγάνιο στο Κάτω Νευροκόπι, μολυβδαινίτης στην Αξιούπολη. Σημαντική συμβολή στην ελληνική οικονομία είχαν και οι λιγνίτες της Πτολεμαΐδας που συνέβαλαν για πολλά χρόνια στην παραγωγή φθηνού ηλεκτρικού ρεύματος».
Σήμερα δραστηριοποιείται στη Χαλκιδική η εταιρία «Ελληνικός Χρυσός» που παράγει συμπυκνώματα μολύβδου, ψευδαργύρου και χρυσοφόρων πυριτών, ενώ στις Σκουριές η ανάπτυξη του μεταλλείου θα ολοκληρωθεί στα τέλη του 2025 για να ξεκινήσει η εξόρυξη μεταλλεύματος χαλκού και χρυσού. Στη Γερακινή οι «Ελληνικοί Λευκόλιθοι» αποτελούν την μεγαλύτερη παραγωγό εταιρία μαγνησίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ εξαιρετικής ποιότητας μάρμαρα εξορύσσονται στη Θάσο, στην Καβάλα, στη Δράμα, στο Βέρμιο, και στο Τρανόβαλτο Κοζάνης.
Ο κ. Μέλφος θα δώσει διάλεξη για τον ορυκτό πλούτο ως θεμέλιο στη διαχρονική ανάπτυξη της Μακεδονίας, το Σάββατο 28 Σεπτεμβρίου, στις 9.30, στην Επιστημονική Διημερίδα που διοργανώνεται στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα με τίτλο «Γνωριμία με το περιβάλλον της Μακεδονίας. Ορεινό, πεδινό, θαλάσσιο περιβάλλον, προστασία και αειφορία».
«Σήμερα οι ορυκτές πρώτες ύλες είναι εξαιρετικά σημαντικές για την ενεργειακή μετάβαση, τα προϊόντα προηγμένης τεχνολογίας και για τα καταναλωτικά αγαθά καθημερινής χρήσης. Κινητά τηλέφωνα, φωτοβολταϊκά συστήματα, ανεμογεννήτριες, μπαταρίες λιθίου, καλώδια οπτικών ινών, συνθετικά καύσιμα, ρομποτικά συστήματα αποτελούν ελάχιστα παραδείγματα των σύγχρονων εφαρμογών των μετάλλων. Στην Μακεδονία εντοπίζονται πολλές μεταλλοφορίες που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην απεξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από χώρες όπως η Κίνα που μονοπωλούν την διακίνηση αυτών των μετάλλων, αλλά απαιτούνται πολυετείς έρευνες για να είμαστε σε θέση να μιλήσουμε για συγκεκριμένα κοιτάσματα και για τα αποθέματά τους», καταλήγει μιλώντας στη Voria.
* Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από τον καθηγητή Γεωλογίας του Α.Π.Θ., Βασίλη Μέλφο.
Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Voria
Δεν υπάρχουν σχόλια