Χάλκινα νομίσματα της Καρχηδόνας που κατασχέθηκαν στη Νορβηγία αναδεικνύουν το αρχαίο εμπόριο και τις σύγχρονες προκλήσεις καταπολέμησης της αρχαιοκαπηλίας

Υποτιθέμενος θησαυρός από νομίσματα των Καρχηδονίων από την ακτή της Τυνησίας. Φωτογραφίες που έστειλε ο πωλητής μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομε...

Υποτιθέμενος θησαυρός από νομίσματα των Καρχηδονίων από την ακτή της Τυνησίας. Φωτογραφίες που έστειλε ο πωλητής μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου σε κατάστημα αρχαιοτήτων στο Όσλο. Ευγενική παραχώρηση της Αστυνομίας του Όσλο. [Credit: Roland, H., & Visonà, P., Libyan Studies (2025); CC BY 4.0]

Το 2022, μια υπόθεση διακίνησης πολιτιστικής κληρονομιάς μεταξύ της Τυνησίας και της Νορβηγίας αποκάλυψε πόσο ευάλωτα παραμένουν τα αρχαία αντικείμενα στο παράνομο εμπόριο. Ένας Τυνήσιος προσπάθησε να πουλήσει 30 χάλκινα νομίσματα της Καρχηδονιακής Αυτοκρατορίας, που φέρεται να προέρχονταν από έναν υποβρύχιο θησαυρό στα ανοικτά των ακτών της Τυνησίας, σε έναν έμπορο αντίκων στο Όσλο. Ο έμπορος, υποψιάζοντας την αμφίβολη προέλευση των νομισμάτων, ειδοποίησε τις νορβηγικές αρχές, οι οποίες ξεκίνησαν μια διεθνή έρευνα.

Η αστυνομία συνέλαβε τον ύποπτο τον Μάρτιο του 2022, κατάσχεσε τα νομίσματα και τον συνέλαβε. Το Μουσείο Πολιτιστικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Όσλο εξέτασε το υλικό και επιβεβαίωσε την καρχηδονιακή προέλευσή του, που κόπηκε κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Καρχηδονιακού Πολέμου (218-201 π.Χ.). Μετά από νομική εξέταση και διπλωματικές διαπραγματεύσεις, οι κατηγορίες αποσύρθηκαν και τα νομίσματα επιστράφηκαν στην Τυνησία.

Αν και το ακριβές πλαίσιο αυτού του θησαυρού είναι άγνωστο, λέγεται ότι ζύγιζε περίπου 200 κιλά. Τα νομίσματα είναι όλα διαβρωμένα από την παραμονή τους στο νερό και όλα φέρουν την θεά Τανίτ στην εμπρόσθια όψη και ένα άλογο μπροστά από έναν φοίνικα στην οπίσθια όψη. Από στυλιστική άποψη, φαίνεται να προέρχονται από ένα μόνο νομισματοκοπείο, πιθανώς στην Καρχηδόνα, κατά τη διάρκεια της τελευταίας φάσης του πολέμου. Ακόμη και χωρίς συγκεκριμένο αρχαιολογικό πλαίσιο, η συλλογή παρέχει πληροφορίες για τα χάλκινα νομίσματα της Καρχηδόνας, τα οποία είναι λιγότερο τεκμηριωμένα από τα ασημένια ή χρυσά νομίσματα, και εγείρει περαιτέρω ερωτήματα σχετικά με το θαλάσσιο εμπόριο και τη στρατιωτική εφοδιαστική γραμμή στη δυτική Μεσόγειο.

1–10 από τα 30 πουνικά νομίσματα που κατασχέθηκαν.
[Credit: Roland, H., & Visonà, P., Libyan Studies (2025); CC BY 4.0]

Η υπόθεση αυτή είναι επίσης ενδεικτική των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Τα νομίσματα, λόγω της φορητότητάς τους και της ζήτησης που έχουν, αποτελούν "καυτό" αντικείμενο παράνομης διακίνησης και συνήθως κυκλοφορούν σε νομικά «γκρίζες ζώνες». Η επιστροφή αυτή έγινε δυνατή χάρη στη συνεργασία μεταξύ του εμπόρου αρχαιοτήτων, της αστυνομίας, των ειδικών του μουσείου και των διπλωματικών αρχών, γεγονός που καταδεικνύει τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας.

Εν τω μεταξύ, η υπόθεση αυτή υποδεικνύει την εμφάνιση σοβαρών συστημικών προβλημάτων: ασυνεπής εφαρμογή των διεθνών συμβάσεων, κατακερματισμένοι εθνικοί νόμοι και ο αυξανόμενος ρόλος των διαδικτυακών αγορών, που διευκολύνουν περαιτέρω το ανώνυμο εμπόριο. Η κατάσταση καταδεικνύει την ανάγκη για ηθική ευθύνη στην προώθηση των πολιτιστικών αγαθών ως κοινωνικού κεφαλαίου και στον σεβασμό των δικαιωμάτων των κοινοτήτων προέλευσης.

Παρόλο που έχουν αποσπαστεί από το αρχαιολογικό τους πλαίσιο, αυτά τα νομίσματα παρέχουν ωστόσο πολύτιμες πληροφορίες για την ιστορία. Η πιθανή υποβρύχια προέλευσή τους, από ναυάγιο ή βυθισμένο απόθεμα, ρίχνει φως στο εμπόριο και τις πολεμικές δραστηριότητες των Καρχηδονίων. Αυτή η υπόθεση υπογραμμίζει πώς ακόμη και ένας μικρός αριθμός αντικειμένων μπορεί να ενημερώσει την επιστημονική κοινότητα, να προωθήσει τη διπλωματία της πολιτιστικής κληρονομιάς και να ενθαρρύνει μεγαλύτερες παγκόσμιες προσπάθειες κατά της αρχαιοκαπηλίας.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Roland, H., & Visonà, P. (2025). Carthaginian bronze coins from a hoard found off the coast of Tunisia. Libyan Studies, 1–12. doi:10.1017/lis.2025.10021

Πηγή: Archaeology News