Σπάνιο χειρόγραφο από γούνα φώκιας μπορεί να είναι το παλαιότερο βιβλίο της Νορβηγίας

Βιβλιοδεσία από δέρμα φώκιας του 13ου αιώνα περίπου. Βιβλίο τραγουδιών. [Credit: Nina Kristiansen] Οκτώ σελίδες περγαμηνής δεμένες με γούνιν...

Βιβλιοδεσία από δέρμα φώκιας του 13ου αιώνα περίπου. Βιβλίο τραγουδιών. [Credit: Nina Kristiansen]

Οκτώ σελίδες περγαμηνής δεμένες με γούνινο δέρμα φώκιας, που πρόσφατα δωρίστηκαν στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Νορβηγίας, ενδέχεται να αποτελούν το παλαιότερο βιβλίο της Νορβηγίας. 

Για δεκαετίες, το βιβλίο βρισκόταν στο αγρόκτημα Hagenes στο Μπέργκεν, μεταβιβαζόμενο από γενιά σε γενιά, έως ότου η οικογένεια αποφάσισε να το δωρίσει στην Εθνική Βιβλιοθήκη νωρίτερα φέτος. Σύμφωνα με την οικογενειακή παράδοση, το χειρόγραφο προέρχεται από ένα μοναστήρι στη Δυτική Νορβηγία.

Οι συντηρητές της βιβλιοθήκης εξέτασαν το βιβλίο για να διαπιστώσουν την κατάστασή του και γρήγορα συνειδητοποίησαν ότι ήταν μοναδικό. Πρόκειται για ένα βιβλίο θρησκευτικών τραγουδιών που χρονολογείται τουλάχιστον από τον 13ο αιώνα και μπορεί να είναι ακόμη παλαιότερο. Η Νορβηγία είχε πλήρως εκχριστιανιστεί μέχρι το 1200, με καθεδρικούς ναούς, ενοριακές εκκλησίες και μοναστήρια. Είχαν ισχυρούς δεσμούς με τις χριστιανικές ιεραρχίες και κοινότητες σε άλλα μέρη της Ευρώπης.

Το παλιό βιβλίο ανοιχτό. [Credit: Nina Kristiansen]

Υπήρχαν περισσότερες σελίδες, αλλά μόνο οκτώ έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα. Οι σελίδες είναι κατασκευασμένες από δέρμα μοσχαριού, το οποίο χρησιμοποιούνταν συχνά για την κατασκευή περγαμηνής, αλλά το δέρμα φώκιας είναι πολύ πιο σπάνιο υλικό για τη δέσμευση. Ακόμα πιο σπάνιο είναι να υπάρχει γούνα που έχει διασωθεί στο δέρμα. Έχουν ληφθεί δείγματα από τη δέσμευση και την περγαμηνή για ανάλυση πρωτεϊνών και DNA, προκειμένου να επιβεβαιωθεί η ζωική προέλευσή τους.

«Με το DNA μπορούμε να προσδιορίσουμε την ηλικία των υλικών, ποιο είδος φώκιας χρησιμοποιήθηκε για το εξώφυλλο και πού ζούσε το ζώο από το οποίο προέρχεται η περγαμηνή», λέει η συντηρήτρια Chiara Palandri.

Ορισμένες φώκιες κολυμπούν μακριά, άλλες μένουν σε μια περιοχή. Εάν το εξώφυλλο προέρχεται από ένα συγκεκριμένο είδος φώκιας και το μικρό αποδειχθεί ότι μεγάλωσε στη Νορβηγία, τότε η προέλευσή του γίνεται σαφής.

Σελίδες μέσα στη βιβλιοδεσία. [Credit: Nina Kristiansen]

Οι συντηρητές της βιβλιοθήκης ζήτησαν τη γνώμη ειδικών από άλλες χώρες. Ένας Γάλλος ειδικός στη βιβλιοδεσία επισήμανε ότι το δέρμα φώκιας αποτελεί απόδειξη ότι το βιβλίο κατασκευάστηκε σε μια σκανδιναβική χώρα, αν όχι στη Νορβηγία.

Ο τρόπος γραφής των λατινικών γραμμάτων υποδηλώνει επίσης ότι το βιβλίο κατασκευάστηκε τοπικά. Η λατινική γραφή έχει μια ρουστίκ, απλή ποιότητα. Δεν πρόκειται για την κομψή γραφή κάποιου που κατασκευάζει βιβλία για την ελίτ, αλλά για πρακτική χρήση.

Τα τραγούδια στο βιβλίο είναι ακολουθίες, τραγούδια που τραγουδούσαν για να γιορτάσουν έναν συγκεκριμένο άγιο ή γιορτές/ιερές ημέρες του εκκλησιαστικού ημερολογίου. Τραγουδούσαν από έναν ψάλτη ή τον ιερέα κατά τη διάρκεια της λειτουργίας.

Η Νορβηγία υιοθέτησε τη Μεταρρύθμιση και έγινε προτεσταντική το 1537. Τα παλιά λατινικά βιβλία δεν θεωρούνταν πλέον πολύτιμα και, με την έλευση της τυπογραφίας, τα χειρόγραφα καταστράφηκαν για να χρησιμοποιηθούν οι περγαμηνές τους ως πολυτελείς βιβλιοδεσίες για τυπωμένους τόμους.

«Μεγάλο μέρος της παλαιότερης πολιτιστικής μας κληρονομιάς δεν έχει διασωθεί», δηλώνει ο επικεφαλής του τμήματος Οπτικών Μέσων και Συντήρησης της Εθνικής Βιβλιοθήκης, Arthur Tennøe.

Αυτό κάνει το μικρό βιβλίο που έφτασε τώρα στην Εθνική Βιβλιοθήκη ακόμα πιο πολύτιμο.

«Έχουμε τόσο λίγα γραπτά από αυτή την περίοδο και η έρευνά μας βασίζεται συχνά σε αποσπάσματα χειρογράφων. Όταν μάθαμε ότι είχαν φτάσει αρκετές χειρόγραφες σελίδες, ακόμα στην αρχική τους βιβλιοδεσία, ήταν απίστευτο. Αυτό θα διευρύνει σημαντικά τη βάση των γνώσεών μας», αναφέρει η καθηγήτρια μεσαιωνικής λατινικής γλώσσας στο Πανεπιστήμιο του Μπέργκεν,  Åslaug Ommundsen.

Εκτιμά ιδιαίτερα το γεγονός ότι φαίνεται να είναι ένα βιβλίο που προορίζεται για χρήση.

«Οι πρώτοι συλλέκτες βιβλίων της νεότερης εποχής ενδιαφέρονταν συνήθως για πολυτελή έργα με χρυσό, όμορφες εικόνες ή σπάνια κείμενα. Αυτό το βιβλίο φαίνεται απίστευτα αυθεντικό. Είναι το είδος του βιβλίου που ένας ιερέας ή ένας ψάλτης θα έφερνε μαζί του για να το χρησιμοποιήσει στην εκκλησία», επισημαίνει η Ommundsen.

«Ένα απλό, πρακτικό βιβλίο όπως αυτό δεν θα τραβούσε πάντα την προσοχή ενός συλλέκτη. Γι' αυτό δεν υπάρχουν πολλά τέτοια βιβλία από αυτή την περίοδο, ούτε καν στην υπόλοιπη Ευρώπη», προσθέτει.

Πηγή: The History Blog