Ένας κυλινδρικός σφραγιστικός κύλινδρος της Ακκαδικής περιόδου, περίπου 2350-2150 π.Χ., απεικονίζει μια σκηνή διαγωνισμού. Η εικόνα στα δεξι...
 |
| Ένας κυλινδρικός σφραγιστικός κύλινδρος της Ακκαδικής περιόδου, περίπου 2350-2150 π.Χ., απεικονίζει μια σκηνή διαγωνισμού. Η εικόνα στα δεξιά δείχνει το αποτύπωμα που θα άφηνε η σφραγίδα. Δωρεά της Nanette B. Kelekian, στη μνήμη των Charles Dikran και Beatrice Kelekian, 1999/Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης |
Η αρχαιότερη μορφή της υπογραφής προέρχεται από το αρχαίο Ιράκ και είχε τη μορφή κυλινδρικών σφραγίδων.
Οι Μεσοποτάμιοι, οι αρχαίοι κάτοικοι της γης μεταξύ των ποταμών Ευφράτη και Τίγρη, θεωρούνται υπεύθυνοι για πολλές πρωτιές στην ιστορία της ανθρωπότητας, όπως η γραφή, ο αστισμός και το κράτος. Μεταξύ αυτών των εφευρέσεων, οι κυλινδρικές σφραγίδες είναι ίσως οι πιο χαρακτηριστικές, αλλά και οι λιγότερο γνωστές.
 |
| Βαβυλωνιακή σφραγίδα από χαλκηδόνιο, περίπου 14ος αιώνας π.Χ., με επιγραφή που αποτελεί ύμνο στη θεά Ινάννα. Η σφραγίδα ανήκε σε έναν άνδρα ονόματι Τουνάμισα, γιο του Πάρι. Δώρο του Αιδεσιμότατου Πολ Μουρ Τζούνιορ, 1985/Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης |
Σφραγίδες ως αντικείμενα
Χιλιάδες από αυτά τα μικροσκοπικά αντικείμενα —συχνά με ύψος που δεν ξεπερνά τα 5 εκατοστά και διάμετρο 2,5 εκατοστά— εκτίθενται σήμερα σε μουσεία. Μαρτυρούν μια καλλιτεχνική παράδοση στo αρχαίo Ιράκ και Συρία που παρέμεινε αδιάκοπη από τα τέλη της 4ης έως την 1η χιλιετία π.Χ.
Ουσιαστικά, η σφραγίδα ήταν ένα μικρό γλυπτό που εξυπηρετούσε έναν κρίσιμο πρακτικό σκοπό: την υπογραφή εγγράφων. Συνήθως ήταν κατασκευασμένη από πολύτιμους ή ημιπολύτιμους λίθους, όπως λαζουρίτη, αχάτη ή χαλκηδόνιο. Οι εικόνες και τα κείμενα χαράζονταν στον λίθο με μια τεχνική που ονομάζεται χαλκογραφία. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτές οι χαράξεις έπρεπε να γίνονται αντίστροφα από το πώς θα φαίνονταν τα σημάδια όταν χρησιμοποιούνταν.
Όταν κυλιόταν πάνω σε μια υγρή πήλινη πινακίδα, αυτές οι χαράξεις άφηναν σημάδια χαμηλού ανάγλυφου, υποδηλώνοντας ότι ο ιδιοκτήτης του αντικειμένου είχε εγκρίνει το γραπτό έγγραφο. Από αυτή την άποψη, η αποτύπωση μιας κυλινδρικής σφραγίδας είναι ο πρόγονος των σύγχρονων χειρόγραφων και ψηφιακών υπογραφών.
 |
| Περιτύλιγμα από πηλό και πινακίδες από το Kültepe-Kanesh (σημερινή Τουρκία), περίπου 20ος-19ος αιώνας π.Χ. Ο συγγραφέας, Ashur-muttabbil, αποτύπωσε – ή υπέγραψε – το περιτύλιγμα δύο φορές με μια κυλινδρική σφραγίδα. Κληροδότημα της Edith Aggiman, 1982/Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης |
Σφραγίδες και ταυτότητα
Αν και οι κυλινδρικές σφραγίδες ήταν μια εφεύρεση των Σουμέριων που κατοικούσαν στη νότια Μεσοποταμία πριν από περίπου 6.000 χρόνια, γρήγορα εξαπλώθηκαν στην υπόλοιπη Δυτική Ασία και την ανατολική Μεσόγειο και έγιναν σημαντικά αντικείμενα της καθημερινής ζωής.
Οι κοινότητες αυτής της απέραντης περιοχής —ιδιαίτερα εκείνες της Μεσοποταμίας, μιας περιοχής φτωχής σε πρώτες ύλες— εισήγαγαν πέτρες από μακρινές χώρες για να κατασκευάσουν τις σφραγίδες τους. Οι Μεσοποτάμιοι εξόρυξαν διορίτη από το Ομάν, λαζουρίτη από το Αφγανιστάν και κορνεόλη και αχάτη από την κοιλάδα του Ινδού και άλλα μέρη της Νότιας Ασίας.
Οι σφραγίδες από αυτά τα εξωτικά πετρώματα ήταν ιδιαίτερα πολύτιμες, οπότε μόνο η ελίτ μπορούσε να τις αγοράσει. Συχνά συνδεδεμένοι με το κράτος και τους ναούς, αυτοί οι άνθρωποι ήταν συνήθως μέλη της βασιλικής οικογένειας, υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι και ιερείς. Αντίθετα, οι άνθρωποι των κατώτερων τάξεων χρησιμοποιούσαν σφραγίδες από λιγότερο πολύτιμα υλικά, όπως ασβεστόλιθο, πηλό ή γυαλί.
Οι Μεσοποτάμιοι και οι σύγχρονοί τους στη Δυτική Ασία εξέφραζαν την ταυτότητά τους όχι μόνο μέσω του υλικού από το οποίο ήταν κατασκευασμένες οι σφραγίδες τους, αλλά και μέσω των κειμένων και των εικόνων που ήταν χαραγμένα πάνω τους. Τα κείμενα των σφραγίδων συχνά παρουσίαζαν τους ιδιοκτήτες τους με τα ονόματά τους, τη γενεαλογία τους, το φύλο, το επάγγελμα και την πόλη καταγωγής τους. Χάρη σε αυτές τις πληροφορίες, οι ερευνητές γνωρίζουν ότι όχι μόνο οι άνδρες, αλλά και οι πλούσιες γυναίκες κατείχαν σφραγίδες, αν και σε πολύ μικρότερο ποσοστό.
Η θρησκευτική ταυτότητα επίσης επικοινωνούνταν μέσω μακρών προσευχών που απευθύνονταν σε προσωπικούς θεούς ή μέσω εικόνων που απεικόνιζαν θεούς και πιστούς.
 |
| Ασσυριακή κυλινδρική σφραγίδα από τα τέλη του 9ου έως τον 7ο αιώνα π.Χ., κατασκευασμένη από χαλκηδόνιο και με χαραγμένη μια λατρευτική σκηνή. Η εικόνα στα δεξιά δείχνει το αποτύπωμα που θα άφηνε η σφραγίδα. Δωρεά της Nanette B. Kelekian, στη μνήμη των Charles Dikran και Beatrice Kelekian, 1999/Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης |
Κατασκευή σφραγίδων
Το εύρος των μεσοποταμιακών εικόνων που απεικονίζονταν στις κυλινδρικές σφραγίδες ήταν ευρύ. Για χιλιάδες χρόνια, οι σφραγιδόκοποι — οι τεχνίτες που ειδικεύονταν αποκλειστικά στην κατασκευή σφραγίδων — χάραζαν σκηνές που απεικόνιζαν την καθημερινή ζωή και τη φύση, θρησκευτικές τελετές, πολέμους, αρχιτεκτονικά τοπία και μυθικές ιστορίες με θεούς, ήρωες και υβριδικά πλάσματα, όπως φτερωτά άλογα και γρύπες.
Μεγάλο μέρος αυτής της πλούσιας εικονογραφίας ήταν αποτέλεσμα των προσωπικών επιλογών των ιδιοκτητών, που συχνά αναφερόταν στην ταυτότητά τους. Σε ορισμένες εξαιρετικές περιπτώσεις, οι βασιλιάδες της Μεσοποταμίας ή οι βοηθοί τους έλεγχαν και ενέκριναν τα σχέδια των κυλινδρικών σφραγίδων που χάριζαν σε υψηλόβαθμους αξιωματούχους.
Πολλές σφραγίδες φαίνεται να έχουν ήδη χαραχθεί με δημοφιλή πολιτιστικά μοτίβα πριν πωληθούν στους πελάτες, αν και χρειάζονται ακόμη αξιόπιστα αρχαιολογικά και αρχειακά στοιχεία για να επιβεβαιωθεί αυτό. Όταν ένας πελάτης αγόραζε αυτά τα έτοιμα αντικείμενα, μπορεί να ζητούσε μια νέα επιγραφή ή κάποιες προσαρμογές στις εικόνες. Οι περισσότερες γνωστές κυλινδρικές σφραγίδες πιθανότατα χαράχτηκαν εκ νέου για πελάτες της ελίτ, ειδικά για εκείνους που ανήκαν στα ανώτερα στρώματα της κοινωνίας, όπως οι βασιλείς.
 |
| Ακκαδική κυλινδρική σφραγίδα από σερπεντίνη, περίπου 2250-2150 π.Χ., που απεικονίζει έναν ταύρο-άνδρα να παλεύει με ένα λιοντάρι και έναν γυμνό, γενειοφόρο ήρωα να παλεύει με ένα νεροβούβαλο. Η εικόνα στα δεξιά δείχνει το αποτύπωμα που θα άφηνε η σφραγίδα. Κληροδότημα του W. Gedney Beatty, 1941/Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης |
Οι σφραγίδες κυλίνδρων ανοίγουν ένα ευρύ παράθυρο όχι μόνο στην αρχαία τέχνη και τον πολιτισμό της Μεσοποταμίας, αλλά και στο μυαλό των μεμονωμένων Μεσοποτάμιων. Χαραγμένες με εξατομικευμένες εικόνες και κείμενα που αντικατοπτρίζουν τις απόψεις τους για τη ζωή και την κοινωνία, οι σφραγίδες ήταν στενά συνδεδεμένες με τους ιδιοκτήτες τους. Η απώλεια της σφραγίδας θεωρούνταν πολύ αρνητικό οιωνό για τον κάτοχό της. Αντίθετα, οι σύγχρονες υπογραφές είναι συχνά απρόσωπες και γενικές.
Οι σφραγίδες κυλίνδρων —μαζί με την αστική ζωή, την οργανωμένη θρησκεία και τη γραφειοκρατία— αποτελούσαν βασικό στοιχείο του αρχαίου μεσοποταμιακού πολιτισμού. Αυτά τα χαρακτηριστικά, σε διαφορετικές μορφές και αναλογίες, συνεχίζουν να καθορίζουν τη σύγχρονη ζωή και σήμερα.
Πηγή: The Conservation
Δεν υπάρχουν σχόλια