Μετανάστες από τη Μεσόγειο οι πρώτοι βορειοευρωπαίοι γεωργοί

Πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια, το ευρωπαϊκό lifestyle υπέστη μια δραματική αλλαγή: οι κοινωνίες τροφοσυλλεκτών αντικαταστάθηκαν σταδιακά...

Πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια, το ευρωπαϊκό lifestyle υπέστη μια δραματική αλλαγή: οι κοινωνίες τροφοσυλλεκτών αντικαταστάθηκαν σταδιακά από τις πρώτες αγροτικές κοινότητες. Έρευνα που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science» διαπιστώνει τώρα ότι οι πρώτοι γεωργοί της Βόρειας Ευρώπης ήταν πιθανώς μετανάστες από τη Μεσόγειο, καθώς παρουσίαζαν γενετικές ομοιότητες με τους σημερινούς πληθυσμούς της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Κύπρου.


Από προηγούμενες αρχαιολογικές μελέτες είναι πλέον γνωστό ότι η γεωργία εμφανίστηκε στη Μέση Ανατολή πριν από περίπου 11.000 χρόνια. Πριν από 6.000 χρόνια, είχε πλέον εξαπλωθεί στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης.


Οι ανθρωπολόγοι όμως συνεχίζουν να διαφωνούν για το πώς μπορεί να συνέβη αυτό. Ήταν άραγε οι ίδιοι οι γεωργοί που μετανάστευαν προς το βορρά, ή μήπως η ιδέα της γεωργία διαδόθηκε από πολιτισμό σε πολιτισμό;


Ενίσχυση της υπόθεσης της μετανάστευσης


Η τελευταία μελέτη, που δείχνει να ενισχύει την υπόθεση της μετανάστευσης, βρίσκεται σε συμφωνία με προηγούμενες γενετικές έρευνες οι οποίες όμως εξέταζαν ένα πολύ μικρό κομμάτι του γονιδιώματος, και συγκεκριμένα το χρωμόσωμα Υ ή το λεγόμενο μιτοχονδριακό DNA.


Αυτή τη φορά, οι ερευνητές ανέλυσαν ένα μεγαλύτερο τμήμα του γονιδιώματος, με συνολικό μήκος περίπου 250.000 ζευγών βάσεων, από τα τρία δισ. ζεύγη βάσεων στο σύνολο του ανθρώπινου DNA.


Η ερευνητική ομάδα στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα στη Σουηδία  συνέκρινε τρεις σκελετούς που χρονολογούνται στα 5.000 χρόνια: τρεις τροφοσυλλέκτες που είχαν ταφεί στο νησί Γκότλαντ νότια της Στοκχόλμης και μια γυναίκα γεωργό που ζούσε την ίδια εποχή στην ηπειρωτική Σουηδία, σε απόσταση περίπου 400 χιλιομέτρων. Οι διατροφικές συνήθειες των νεολιθικών αυτών ανθρώπων ήταν γνωστές από τα ευρήματα στους τάφους τους.


Σουηδή προϊστορική αγρότισσα με... μεσογειακό DNA 


Η ανάλυση έδειξε ότι η προϊστορική αγρότισσα παρουσίαζε εκτεταμένες γενετικές διαφορές από τους τροφοσυλλέκτες της εποχής της, αλλά εμφάνιζε αξιοσημείωτες ομοιότητες με τους σημερινούς κατοίκους της νότιας Μεσογείου, και συγκεκριμένα τους κατοίκους της Ελλάδας, της Κύπρου και της Σαρδηνίας.

Οι ερευνητές εξέτασαν τον σκελετό μιας αγρότισσας
που έζησε τη Νεολιθική Εποχή στο νησί Γκότλαντ της Σουηδίας

Αντίθετα, οι τρεις τροφοσυλλέκτες της μελέτης έμοιαζαν γενετικά με τους σημερινούς κατοίκους της Σκανδιναβίας.


Όπως αναφέρει η ερευνητική ομάδα στο Science, οι διαφορές που εντοπίστηκαν αποτελούν  ένδειξη ότι η αγρότισσα του Γκότλαντ ήταν απόγονος μεταναστών από τη Μεσόγειο. «Αν η γεωργία είχε εξαπλωθεί αποκλειστικά ως πολιτισμική διαδικασία, δεν θα περιμέναμε να βρούμε έναν αγρότη του βορρά με τόσο μεγάλη γενετική συγγένεια με τους νότιους πληθυσμούς» σχολιάζει ο εξελικτικός βιολόγος Πόντους Σκόκγκλουντ, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης.


Τα συμπεράσματα της έρευνάς του είναι σαφή, δεν μπορούν όμως να θεωρηθούν απολύτως βέβαια χωρίς την εξέταση περισσότερων νεολιθικών τροφοσυλλεκτών και γεωργών.


Ανάλογες γενετικές μελέτες στο μέλλον θα μπορούσαν να δείξουν όχι μόνο ποια ήταν η προέλευση της γεωργίας στη Βόρεια Ευρώπη, αλλά και να αποκαλύψουν τις γενετικές διαφορές ανάμεσα στους τροφοσυλλέκτες και τους αγρότες.


Πηγή: Β. Πρατικάκης, Εφημερίδα "Το Βήμα"