Ο κλεμμένος Ερμής γύρισε στην Αθήνα

Ένα υπέροχο αρχαίο έργο τέχνης, μια γλυπτή κεφαλή του Ερμή, επαναπατρίστηκε στη χώρα μας. Βέβηλα χέρια το είχαν αφαιρέσει κατά το παρε...

Ένα υπέροχο αρχαίο έργο τέχνης, μια γλυπτή κεφαλή του Ερμή, επαναπατρίστηκε στη χώρα μας. Βέβηλα χέρια το είχαν αφαιρέσει κατά το παρελθόν, αλλά τον περασμένο Οκτώβριο το γλυπτό είχε βγει σε δημοπρασία του οίκου «Μπόναμς» στο Λονδίνο.

Η χώρα μας το διεκδίκησε και το κέρδισε. Εκτοτε βρισκόταν ασφαλισμένο στην ελληνική πρεσβεία στο Λονδίνο. Μέχρι τις προηγούμενες μέρες οπότε διατέθηκαν τα απαιτούμενα χρήματα μετάβασης αρχαιολόγου στη βρετανική πρωτεύουσα, προκειμένου να γίνει η μεταφορά του αρχαίου.

Πρόκειται για έργο ρωμαϊκής εποχής, αντίγραφο ενός σπουδαίου έργου της κλασικής περιόδου, του Ερμή Προπυλαίου. Το κλασικό καλλιτέχνημα του σπουδαίου γλύπτη της αρχαιότητας και μαθητή του Φειδία Αλκαμένη ήταν στημένο στη νότια πτέρυγα των Προπυλαίων στην Ακρόπολη των Αθηνών.

Η απόσυρση του γλυπτού επετεύχθη όταν η Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του υπουργείου Πολιτισμού διαπίστωσε από την πρώτη κιόλας ημέρα ανάρτησης του ηλεκτρονικού καταλόγου της συγκεκριμένης δημοπρασίας Αρχαιοτήτων ότι περιλαμβάνεται στα προς δημοπράτηση αντικείμενα.

Ο Ερμής που επιστρέφει στην Ελλάδα από το Λονδίνο. Το γλυπτό, που είχε βγει παράνομα από την Ελλάδα, δημοπρατήθηκε τον περασμένο Οκτώβριο, με την ελληνική πλευρά να πετυχαίνει την απόσυρσή του. Δυστυχώς, κανείς δεν γνωρίζει πότε το έργο έφυγε από την Ελλάδα ή από πού είχε αφαιρεθεί.

Ύστερα από έλεγχο στο κατασχεθέν φωτογραφικό υλικό του διαβόητου εμπόρου τέχνης Μπεκίνα, είδαν πως το έργο αυτό ήταν ανάμεσα σε εκείνα που σχετίζονταν με τη χώρα μας. Ετσι, προέκυψε η προέλευση και παράνομη εξαγωγή του Ερμή από την Ελλάδα.

Αμέσως, η αρμόδια Διεύθυνση του τότε ΥΠΠΟΑ επικοινώνησε με τους Bonhams και τους ζήτησε περισσότερα στοιχεία για την προέλευση του αντικειμένου. Ο αγγλικός οίκος δημοπρασιών στον κατάλογό του ανέφερε ότι το έργο συσχετίζεται με ρωμαϊκά αντίγραφα του αρχαίου πρωτοτύπου που κυκλοφόρησαν στη Μικρά Ασία και το χρονολογούσε στον 1ο-2ο αιώνα μ.Χ.

Είναι ωστόσο γνωστό στους αρχαιολόγους ότι κατασκευάστηκαν πολλά αντίγραφα του Ερμή των Προπυλαίων από αττικά αλλά και μικρασιατικά εργαστήρια.

Το πρωτότυπο ήταν μια ερμαϊκή στήλη. Δυστυχώς, ουδείς γνωρίζει πότε εξήχθη το έργο από την Ελλάδα και από πού ακριβώς έχει αφαιρεθεί.

Ο οίκος δημοπρασιών είχε παραπέμψει την Ελλάδα σε απευθείας επαφή με τον κάτοχο, ο οποίος το παραχώρησε, αφού τα στοιχεία μας ήταν ισχυρά.

Άλλωστε, η τιμή εκκίνησης ήταν πολύ χαμηλή, από 12 έως 19 χιλιάδες ευρώ. Το ύψος της κεφαλής, χωρίς τη στήλη, είναι 24 πόντοι.

Ο θεός παριστάται γενειοφόρος και με κόμη σε αρχαϊκό στυλ.

Ο Ερμής Προπύλαιος ακολουθούσε έναν αρχαϊκό τύπο μνημείου που τοποθετούνταν σε δρόμους ή σε περάσματα και εικόνιζε το κεφάλι του γενειοφόρου θεού επάνω σε μια τετράγωνη στήλη (που την αποκαλούμε ερμαϊκή). Η παράδοση απαιτούσε το κεφάλι να είναι αρχαιοπρεπές και για τον λόγο αυτόν είχε αρχαϊκά τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά.

Τεχνοτροπία

Την τεχνοτροπία αυτή, που τη συναντούμε και σε άλλα έργα της κλασικής, της ελληνιστικής και της ρωμαϊκής εποχής, την ονομάζουμε αρχαϊστική.

Γλυπτή απεικόνιση του θεού Ερμή σε έργο που βρίσκεται στο Μουσείο της Ακρόπολης

Από την αντιγραφική παράδοση γνωρίζουμε δύο διαφορετικούς γενειοφόρους Ερμές, για τους οποίους οι επιγραφές που τους συνοδεύουν λένε ότι αντιγράφουν τον Ερμή Προπύλαιο του Αλκαμένη.

Μια γλυπτή κεφαλή κάπως διαφορετική από αυτή που μας επεστράφη, αλλά πάντως παρόμοια, εκτίθεται στο Μουσείο της Ακρόπολης.

Κατά τα ειωθότα, το γλυπτό θα παρουσιαστεί στον Τύπο και στο κοινό τις επόμενες ημέρες (ίσως μάλιστα και τη Δευτέρα) στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, όπου παρουσιάζονται όλα τα προϊόντα αρχαιοκαπηλίας που επιστρέφονται στη χώρα μας. Το αρχαίο θα εκτεθεί σε κεντρική αίθουσα για τους επόμενους μήνες. Ισως μάλιστα παραμείνει για πάντα στο ΕΑΜ, καθώς περί της προέλευσής του δεν υπάρχουν εικασίες ούτε κατά προσέγγιση.

Έτσι, δεν υπάρχει κάποιο περιφερειακό μουσείο στο οποίο ενδεχομένως ένα τέτοιο αρχαίο να αποκτούσε πρόσθετη αξία λόγω της συνδεδεμένης με συγκεκριμένο τόπο ιστορίας του.

Πηγή: Αγγ. Κώττη, Έθνος