Το Μουσείο Ακρόπολης είναι εδώ! Νέα εκθέματα από δύο Παρθενώνες

Η Αίθουσα Παρθενώνα: Η βορειοανατολική γωνία της στέγης του ναού «Λυσίας Καλός». Ένα χαριτωμένο γκράφιτι της αρχαιότητας από κάποιον ε...

Η Αίθουσα Παρθενώνα: Η βορειοανατολική γωνία της στέγης του ναού

«Λυσίας Καλός». Ένα χαριτωμένο γκράφιτι της αρχαιότητας από κάποιον ερωτοχτυπημένο, που ήθελε να εκφράσει τον θαυμασμό του στο αντικείμενο του πόθου του είναι μέσα στα νέα εκθέματα του Μουσείου Ακρόπολης.

Γραμμένο πάνω ένα τμήμα (μετόπη)  του Προπαρθενώνα, του ναού δηλαδή, που είχε προηγηθεί στη θέση του Παρθενώνα της Κλασικής εποχής, αποδεικνύει τη διαχρονικότητα του έρωτα κατ΄αρχάς, αλλά και της συγκεκριμένης «τέχνης»! Κυρίως όμως την ανοιχτή και σύγχρονη ματιά προσέγγισης της αρχαιότητας, που χαρακτηρίζει τις αλλαγές και τις βελτιωτικές κινήσεις, που έγιναν στο Μουσείο Ακρόπολης, από τον πρόεδρό του καθηγητή κ. Δημήτρη Παντερμαλή.

Άλλωστε, αν ωφέλησε σε κάτι αυτή η αναγκαστική «αργία»  των μουσείων, τουλάχιστον για το Μουσείο Ακρόπολης, ήταν ο ελεύθερος χρόνος για την διερεύνηση νέων εκθεσιακών δυνατοτήτων και για την επίλυση παλαιότερων προβλημάτων. Έτσι, όπως τα έθεσε ο πρόεδρος του μουσείου στη σημερινή συνέντευξη τύπου για την επέτειο των έντεκα χρόνων λειτουργίας του, παρουσία της υπουργού Πολιτισμού κυρίας Λίνας Μενδώνη. Μια επέτειο διαφορετική σίγουρα υπό την απειλή του κορωνοϊού, που το έχει στερήσει από το πολύβουο και πολύγλωσσο πλήθος, που το κατέκλυζε τέτοια εποχή.

Ζήτημα πρώτον λοιπόν,  η ανάδειξη και των δύο Ακροπόλεων που στεγάζονται στο μουσείο. Συγκεκριμένα των δύο μεγάλων περιόδων από τις οποίες προέρχονται τα μνημεία της και τα εκθέματα του μουσείου. Γιατί αν η Κλασική εποχή, σε μια μοναδική έκρηξη, πνευματική και καλλιτεχνική δημιούργησε το έργο των έργων, τον Παρθενώνα, πριν από αυτόν έναν άλλος ναός βρισκόταν στην  ίδια _περίπου_ θέση.  Είναι ο λεγόμενος σήμερα Προπαρθενώνας ή «Εκατόμπεδος» (100 ποδών) όπως αναφέρεται σε αρχαία επιγραφή, ένας ναός αφιερωμένος στην Παλλάδα Αθηνά, πολιούχο άλλωστε της πόλης, που καταστράφηκε όμως από τις περσικές επιδρομές.

Λίγα αλλά σπουδαία τμήματα αυτού του ναού της Αρχαϊκής εποχής, που βρέθηκαν από τις ανασκαφές, όπως το αέτωμα με τα λιοντάρια που κατασπαράσσουν ταύρο (βρίσκεται στην κορυφή της σκάλας που οδηγεί στον πρώτο όροφο του μουσείου) αναδεικνύονται σήμερα εξαιρετικά. Όπως είπε όμως ο κ. Παντερμαλής «δεν αντιλαμβανόμαστε  ούτε το μέγεθος του ναού ούτε τη σημασία του κι αυτό ακριβώς θέλουμε να τονίσουμε τώρα, με την προσθήκη και άλλων τμημάτων του, που δεν είχαν αναδειχθεί». Συγκεκριμένα  ένα τεράστιο κιονόκρανο, ένα τρίγλυφο και μια μετόπη από τον ναό αυτό.

Η επιγραφή, αρχαίο «γκράφιτι» επάνω σε μετόπη του Προπαρθενώνα
όπως εκτίθεται στο Μουσείο Ακρόπολης

«Βασικός μουσειακός στόχος τα επόμενα χρόνια θα είναι η εκθεσιακή αναβάθμιση και ο εμπλουτισμός της παρουσίασης  των δύο μεγάλων αρχαίων ναών της Ακρόπολης: Του πρώτου Παρθενώνα (580 -570 π.Χ.) του λεγόμενου Εκατόμπεδου και του Αρχαίου Ναού (520 -510 π.Χ.)  που είναι ο πρόδρομος του Ερέχθειου. Γιατί θεωρούμε απαραίτητο να αντιλαμβάνεται εύκολα ο επισκέπτης  ότι το μουσείο στεγάζει αρχιτεκτονικά μέλη, γλυπτά και αναθήματα από δύο Ακροπόλεις, την αρχαϊκή και την κλασική», όπως είπε ο κ. Παντερμαλής.

Η αίθουσα των Αρχαϊκών γλυπτών

Στις προσθήκες – βελτιώσεις εντάσσεται και μία Κόρη, γνωστή ως «Κόρη της Λυών», το ένα τμήμα της οποίας είχε βρεθεί στις ανασκαφές της Ακρόπολης ενώ ένα άλλο είχε εντοπισθεί τον 18ο αιώνα στην Μασσαλία και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην Λυών, στο Μουσείο Καλών Τεχνών της οποίας βρίσκεται σήμερα. Αντίγραφο αυτού του τμήματος συνενώθηκε με το αυθεντικό και έτσι αποτελεί πλέον ένα ακόμη έκθεμα στην αίθουσα των Αρχαϊκών γλυπτών, μαζί  με τις άλλες Κόρες.

Η «Κόρη με τον Πόλο» του 500 π.Χ. όπως αποκαταστάθηκε
 με μικρά θραύσματα από το σώμα του γλυπτού

Επανέκθεση έγινε και στην «Κόρη με τον Πόλο» (καπέλο) καθώς στο προϋπάρχον κεφάλι του γλυπτού προστέθηκαν μικρά τμήματα του σώματος ώστε να αποκτήσει το τελικό του ύψος. Να σημειωθεί, ότι αυτό το άγαλμα του 500 π.Χ. περίπου είχε καταστραφεί, μαζί με πολλά άλλα φυσικά, από τον περσικό εμπρησμό της Ακρόπολης.  Το συγκεκριμένο μάλιστα, πρόκειται να συμπεριληφθεί στην εκθεσιακή ενότητα για την καταστροφή της Ακρόπολης από τους Πέρσες, στο πλαίσιο της επετείου των 2.500 χρόνων από τις μάχες των Θερμοπυλών και της Σαλαμίνας.

Το Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Εκμαγείων ολοκλήρωσε τη συντήρηση 12 μαρμάρινων, 307 κεραμικών και 180 μεταλλικών αντικειμένων, την αφαλάτωση 332 ευρημάτων, καθώς και τον καθαρισμό και τη συντήρηση των αρχιτεκτονικών κατάλοιπων της ανασκαφής που εκτείνεται στη βάση του Μουσείου. «Η επανεκκίνηση της λειτουργίας του Μουσείου για το κοινό, δεν θα είναι εύκολη γιατί η μολυσματική νόσος δεν έχει ακόμη εκλείψει και τα μέτρα υγειονομικής προστασίας είναι ασφαλώς αυστηρά. Ωστόσο το Μουσείο έχει ανανεωθεί και αναμένει να συνεχίσει πλησίστιο την πορεία του, φιλοδοξώντας όχι μόνο να επανακάμψει, αλλά και να συνεχίσει και καινοτομεί», τόνισε ο κ. Παντερμαλής.

Τεράστιο κιονόκρανο από τον Παρθενώνα της Αρχαϊκής εποχής, νέο έκθεμα στο μουσείο

Μία ακόμη προσθήκη και συνάμα εξαιρετική κίνηση συνεργασίας μεταξύ των μουσείων, όπως επισήμανε η κυρία Μενδώνη είναι η παραχώρηση ενός τμήματος ανδρικής κεφαλής από τη βόρεια ζωφόρο του Παρθενώνα, από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο όπου βρίσκεται σήμερα, στο Μουσείο Ακρόπολης. Το γλυπτό παρουσιάζεται στην έκθεση «Δι’ αυτά πολεμήσαμεν» αλλά σύντομα, μετά το πέρας της θα επανενωθεί με τη ζωφόρο.

«Πρόκειται για μία κίνηση που δηλώνει τη σταθερή πρόθεση της Ελλάδας για την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα, όσο όμως και μια άλλη νοοτροπία συνεργασίας μεταξύ των μουσείων της χώρας και μη ιδιοκτησιακής σχέσης για εκθέματα, τα οποία μπορούν σε ένα άλλο κρατικό μουσείο να έχουν πολύ μεγαλύτερη αξία από άποψη ιστορίας, αρχαιολογίας, αλλά και τέχνης», όπως είπε η υπουργός.

Προσθέτοντας πως «Υπάρχουν εκθέματα στο ΕΑΜ τα οποία πρέπει να συμπληρωθούν με δάνεια μακράς διαρκείας από άλλα ελληνικά μουσεία για να αποδοθούν αποκατεστημένα και υπάρχουν εκθέματα στο Μουσείο Ακρόπολης από τα οποία επίσης λείπουν κάποια τμήματα που φιλοξενούνται σήμερα, στις αποθήκες συνήθως, άλλων μουσείων. Αλλά και το Εθνικό Αρχαιολογικό πρέπει να γίνει κάποια στιγμή πραγματικά «εθνικό» με την έννοια της παρουσίασης αρχαιοτήτων και από την βόρεια Ελλάδα. Κάτι που θα μπορέσει να επιτευχθεί με την επέκταση και επανέκθεση του μουσείου».

Ανδρική κεφαλή από τη βόρεια ζωφόρο του Παρθενώνα

Και η επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα;  «Το Μουσείο Ακρόπολης αποτελεί την αιχμή του δόρατος στον αγώνα της Ελλάδας για την οριστική επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα. Είναι η στιγμή που το Βρετανικό Μουσείο πρέπει να αποδείξει ότι δεν είναι πια ένας αποικιοκρατικός μουσειακός οργανισμός του 19ου αιώνα, αλλά προσαρμόζεται στις απαιτήσεις και στη διεθνή ηθική που αφορούν σήμερα στην επιστροφή των πολιτιστικών αγαθών, των κλεμμένων ή των λαθραίων εξαχθέντων, άρα παρανόμως, πολιτιστικών αγαθών», επισήμανε η κυρία Μενδώνη.

Βελτιώσεις στο μουσείο πάντως έγιναν και όσον αφορά τον φωτισμό των γλυπτών, αρχίζοντας από τις Καρυάτιδες, με νέους λαμπτήρες LED υψηλής απόδοσης που αποδίδουν ως φυσικό το φως. Κι αυτό γιατί επιδιώκεται η όσο το δυνατόν περισσότερη  ανάδειξη της λεπτομέρειας των αρχαίων έργων. Ένα νέο βίντεο εξάλλου, στην είσοδο του μουσείου παρουσιάζει τις σπηλιές που βρίσκονται στις υπώρειες της Ακρόπολης μαζί με τα εκθέματα που προέρχονται από αυτές. Νέα παρουσίαση και για τις μακέτες  της Ακρόπολης, αφού «δεν είναι μία τοπογραφία, είναι πολλές», όπως είπε ο πρόεδρος του μουσείου.

Σε υψηλά επίπεδα κινήθηκε η επισκεψιμότητα στο Μουσείο Ακρόπολης τον περασμένο χρόνο και συνολικά 1.283.125 άτομα απόλαυσαν τα μοναδικά εκθέματά του. Παρουσιάζοντας τον απολογισμό, με αφορμή τα 11 χρόνια λειτουργίας του -συμπληρώνονται στις 20 Ιουνίου- ο πρόεδρος του Μουσείου, ομότιμος καθηγητής Αρχαιολογίας στο Α.Π.Θ., Δημήτρης Παντερμαλής, επισήμανε ότι η επισκεψιμότητα ήταν εξαιρετικά υψηλή το δεύτερο εξάμηνο του 2019. Ωστόσο λόγω της πανδημίας του κορονοϊού στις αρχές του 2020, άρχισε να ελαττώνεται αισθητά ο αριθμός των επισκεπτών για να μηδενιστεί όταν το Μουσείο υποχρεώθηκε να κλείσει για λόγους υγειονομικής προστασίας από τις 14 Μαρτίου ως τις 14 Ιουνίου. Αναφορικά με τις χώρες προέλευσης των επισκεπτών, πρώτοι έρχονται οι Έλληνες, ακολουθούν οι Αμερικάνοι, οι Βρετανοί, οι Γάλλοι, κ.ά., ενώ μεταξύ αυτών ήταν και 84.835 μαθητές σχολείων, από τους οποίους οι 47.274 ήταν Έλληνες και οι 37.561 ξένοι. Επιπλέον, 659.041 άτομα επισκέφτηκαν την ιστοσελίδα του Μουσείου Ακρόπολης, όπως και τη σελίδα του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με το 57% αυτών να είναι από την Ελλάδα.

Εξαιρετικά και προσεκτικά εξάλλου, χωρίς να δημιουργείται οποιαδήποτε αίσθηση καταπίεσης είναι τα μέτρα προφύλαξης εργαζομένων και επισκεπτών από την επιδημία. Παρ΄όλα αυτά η επισκεψιμότητα είναι ακόμη πολύ χαμηλή. «Προχθές είχαμε  137 επισκέπτες, χθες 214, σήμερα 130», είπε ο κ. Παντερμαλής, τη στιγμή που από τον Ιούνιο του 2019 ως τον Μάρτιο του 2020 τις πόρτες του μουσείου είχαν περάσει 1.283.125 άτομα.

Διεθνής η αναζήτηση διευθυντή για το Μουσείο Ακρόπολης

Διευθυντή για πρώτη φορά από την ίδρυσή του θα αποκτήσει το Μουσείο Ακρόπολης, ύστερα από την πολυαναμενόμενη προκήρυξη της θέσης, που ανακοίνωσε και επισήμως σήμερα η υπουργός Πολιτισμού κυρία Λίνα Μενδώνη από το βήμα του μουσείου.  «Ελπίζουμε ότι του χρόνου τέτοια εποχή θα έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία επιλογής του», ανέφερε μάλιστα η υπουργός, δεδομένου ότι τέτοιες διαδικασίες απαιτούν πολύ χρόνο.

Συγκεκριμένα η Πρόσκληση Ενδιαφέροντος  θα είναι διεθνής, θα μπορεί δηλαδή να θέσουν υποψηφιότητα επιστήμονες από όλο τον κόσμο, αρκεί φυσικά να πληρούν τις προϋποθέσεις που απαιτούνται και οι οποίες δεν είναι ακόμη γνωστές επακριβώς. Κι αυτό γιατί η προκήρυξη αναμένεται την επόμενη εβδομάδα.

Όπως είπε η κυρία Μενδώνη κατά τη διάρκεια συνέντευξης τύπου στο Μουσείο Ακρόπολης, η διαδικασία είχε αρχίσει πριν από την πανδημία σε συνεργασία με τον πρόεδρο του ΔΣ του μουσείου, καθηγητή κ. Δημήτρη Παντερμαλή. Ήδη άλλωστε έχει  επιλεγεί  και δημοσιοποιηθεί η απόφαση για τη συγκρότηση της διεθνούς επταμελούς επιτροπής, η οποία θα ασχοληθεί με την επιλογή των υποψηφιοτήτων και εν τέλει με την ανάδειξη του Γενικού Διευθυντή. Επίσης από το τέλος Μαρτίου έχει βγει και η απόφαση, με την οποία έγινε αποδεκτή από το ΥΠΠΟ η πρόταση του ΔΣ για τις προϋποθέσεις και τα κριτήρια βάσει των οποίων θα επιλεγεί ο διευθυντής.

«Είχα παρακαλέσει τον πρόεδρο, καθώς βρισκόμαστε στη μέση της πανδημίας και θα υπήρχε πρόβλημα στους υποψηφίους να συγκροτήσουν τους φακέλους τους, να ξεκινήσει επισήμως τη διαδικασία μόλις έχει κατά κάποιο τρόπο αποκατασταθεί η κανονικότητα και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, καθώς φιλοδοξούμε να υπάρχουν υποψηφιότητες και από το εξωτερικό», όπως είπε η κυρία Μενδώνη. Και αυτό έγινε.

«Τώρα πλέον η διαδικασία μπορεί να αρχίσει, άλλωστε θα υπάρχει αναγκαίος χρόνος τεσσάρων μηνών, προκειμένου οι υποψήφιοι, Έλληνες και ξένοι καταθέσουν τους φακέλους τους και να αναλάβει από κει και πέρα η Επιτροπή», πρόσθεσε η κυρία Μενδώνη.

Η επιτροπή αποτελείται από τον κ. Δημήτρη Παντερμαλή (ως πρόεδρο) και μέλη τους: Μανόλη Κορρέ, αρχιτέκτονα, ακαδημαϊκό. Βασίλειο Λαμπρινουδάκη, αρχαιολόγο, ομότιμο Καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.  Πέτρο Θέμελη, αρχαιολόγο, ομότιμο Καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Alain Pasquier, αρχαιολόγο, ακαδημαϊκό, πρώην διευθυντή του τμήματος Ελληνικών Ρωμαϊκών και Ετρουσκικών Αρχαιοτήτων του Μουσείου του Λούβρου. Massimo Osanna, καθηγητή αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο «Federico II» της Νάπολης, Γενικό Διευθυντή του αρχαιολογικού πάρκου της Πομπηία.  Andreas Scholl, αρχαιολόγο, διευθυντή στο Antikensammlung, Staatliche Museen στο Βερολίνο και στο Μουσείο της Περγάμου.

Πηγή: Μ. Θερμού, MonoNews 1, MonoNews 2, Μ. Ριτζαλέου, Έθνος