Ο Γιουβάλ Χαράρι, με τον Βέλγο συγγραφέα-σεναριογράφο Νταβίντ Βαντερμέλεν (αριστερά) και τον Γάλλο σχεδιαστή Ντανιέλ Καζανάβ (δεξιά) Θα μπορ...
 |
| Ο Γιουβάλ Χαράρι, με τον Βέλγο συγγραφέα-σεναριογράφο Νταβίντ Βαντερμέλεν (αριστερά) και τον Γάλλο σχεδιαστή Ντανιέλ Καζανάβ (δεξιά) |
Θα μπορούσε να είναι μια τηλεοπτική σειρά κινουμένων σχεδίων: Πριν από διακόσιες χιλιάδες χρόνια, ένα νέο είδος ζωής εμφανίστηκε στη Γη. Δυναμικό και ταχύτατα ανερχόμενο, επρόκειτο να κατακτήσει τον πλανήτη. Σε αυτή την κούρσα μέσα από τους αιώνες ένας μικροκαμωμένος καθηγητής, ένας μοντέρνος σοφός με μικροσκοπικά γυαλάκια, έχει αναλάβει τον ρόλο του νηφάλιου οδηγού.
«Πριν από περίπου 14 δισεκατομμύρια χρόνια, από ένα φαινόμενο που είναι γνωστό ως η Μεγάλη Εκρηξη, γεννήθηκαν η ύλη, η ενέργεια, ο χρόνος και ο χώρος». Ο ιστορικός Γιουβάλ Νόα Χαράρι κάθεται στην πολυθρόνα του με ένα βιβλίο ανοιχτό επάνω στα πόδια του και μας προετοιμάζει για καταπληκτικές πτήσεις στο παρελθόν της ανθρωπότητας. Πριν από εκατό χιλιάδες χρόνια, τουλάχιστον έξι διαφορετικά είδη ανθρώπων κατοικούσαν στη Γη. Ωστόσο, σήμερα υπάρχει μόνον ένα – ο homo sapiens. Τι συνέβη στους άλλους; Και τι μπορεί να συμβεί σε εμάς στο μέλλον;
Στο βιβλίο «Sapiens: Μια εικονογραφημένη ιστορία», ο δημοφιλής διανοητής και συγγραφέας ξαναλέει την ιστορία του ανθρώπινου είδους, αλλά αυτή τη φορά τη διηγείται με comic strips και καλοσχεδιασμένους χαρακτήρες ως βοηθούς του. Εχει δίπλα του την πολυμαθή Ινδή καθηγήτρια Βιολογίας Σαρασβάτι, εύσωμη, ενίοτε αστεία αλλά πάντοτε λογική. Την ντετέκτιβ Λόπεζ, μια Νεοϋορκέζα σκληροτράχηλη αστυνομικό, που εξιχνιάζει εγκλήματα κατά της τρυφερής ζωώδους φύσης μας. Επίσης, ένα προϊστορικό ζευγάρι –τη Σίντι και τον Μπιλ Σάπιενς–, τη δόκτορα Φαντασία (Dr Fiction), τον δικηγόρο Αδαμόπουλο, που μάχεται για τα δικαιώματα ενός εγκληματικού ζεύγους, και το ομοφυλόφιλο ζευγάρι των δύο Νεάντερταλ ανδρών, που ανατρέπει όλα τα στερεότυπα περί πατριαρχίας και σχέσεων των δύο φύλων. Υπάρχει ακόμη ο στοχαστικός βιομήχανος Αρμάν Πεζό, ο οποίος διηγείται ιστορίες με ακαταμάχητο παλιομοδίτικο τρόπο, και βεβαίως η ανιψιά του Χαράρι, η μικρή Ζωή.
Τους συναντάμε όλους ήδη από τον πρώτο τόμο του εικονογραφημένου «Sapiens», που ονομάζεται «Η γέννηση του ανθρώπου». Στις 245 σελίδες του εξιστορείται η δημιουργία και η εξέλιξη της ανθρωπότητας, διερευνώντας παράλληλα τους τρόπους με τους οποίους η Βιολογία και η Ιστορία συμβάλλουν, αλλά και βελτιώνουν την αντίληψή μας για το τι σημαίνει άνθρωπος.
Οι επιστήμονες συνήθως σκέπτονται με αξιώματα, ορισμούς και εξισώσεις. Οι απλοί άνθρωποι καταλαβαίνουμε καλύτερα τις ιστορίες. Οπότε η εικονογραφημένη εκδοχή του περίφημου πλέον «Sapiens: A Brief History of Humankind» (2011 στα εβραϊκά και σε αγγλική μετάφραση το 2014) του Γιουβάλ Χαράρι, του βιβλίου που διαλέγουν εκατομμύρια αναγνώστες και συστήνουν προσωπικότητες σαν τον Μπαράκ Ομπάμα, τον Μπιλ Γκέιτς και τον Μαρκ Ζούκερμπεργκ, «προσφέρει στους αναγνώστες μια νέα διανοητική και καλλιτεχνική διερεύνηση του παρελθόντος». Ετσι σχολιάζει την ελληνική έκδοση του κόμικς ο εκδοτικός οίκος Αλεξάνδρεια, ο οποίος το 2015 κυκλοφόρησε –σε μετάφραση του Μιχάλη Λαλιώτη– το πρωτότυπο «Sapiens: Μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου».
«Η υποδοχή του βιβλίου από τους αναγνώστες ήταν ομολογουμένως πολύ καλή, αν αναλογιστούμε ότι ο συγγραφέας του ήταν παντελώς άγνωστος εκείνη την εποχή», μας λέει ο εκδότης Τάκης Φραγκούλης. «Ωστόσο, με το πέρασμα του χρόνου η ζήτηση μεγάλωνε εντυπωσιακά, κατά παράλογο τρόπο θα έλεγε κανείς. Κάθε χρόνο ξεπερνούσε σε πωλήσεις τον προηγούμενο, μέχρι και σήμερα τουλάχιστον, πέντε χρόνια μετά την πρώτη του κυκλοφορία. Είναι, βλέπετε, αυτές οι “υπόγειες” διαδρομές των βιβλίων που “ακουμπούν” τα μυαλά και τις ψυχές των ανθρώπων και το νέο διαδίδεται από στόμα σε στόμα. Το βιβλίο μιλάει για τον άνθρωπο, για εμάς, για την ύπαρξή μας, με λόγο απλό και κατανοητό, με γλώσσα γλαφυρή, αλλά και ταυτόχρονα φέρει την επιστημονική εγκυρότητα ενός ακαδημαϊκού», σχολιάζει ο ίδιος.
Πρέπει να παραδεχτούμε εντούτοις πως το «Sapiens: Μια εικονογραφημένη ιστορία» είναι ένα μάλλον υβριδικό είδος κόμικς, πολυσέλιδο και με πυκνό σενάριο, που απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες – οι μικροί αναγνώστες χρειάζονται σίγουρα τους γονείς δίπλα τους ως βοηθούς. Χρησιμοποιεί την τεχνική της αφήγησης του κόμικς για να μεταφέρει σύνθετες έννοιες και εξειδικευμένες γνώσεις. Ηταν η έκδοση αυτού του βιβλίου στα ελληνικά μια ριψοκίνδυνη απόφαση για την «Αλεξάνδρεια»;
«Για όλες τις ηλικίες»
«Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το κόμικς είναι μια εκλαϊκευμένη εκδοχή του “Sapiens: Μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου”. Δεν είναι όμως ακριβώς έτσι», απαντά ο κύριος Φραγκούλης. «Η εικονογραφημένη έκδοση είναι αναμφίβολα πιο εύκολη, πιο ιδιαίτερη ως ανάγνωσμα και δεν υπολείπεται σε τίποτα από τη μη εικονογραφημένη. Συγχρόνως είναι περισσότερο παραστατική, λόγω της εικονογράφησης. Αυτό ασφαλώς θα βοηθήσει τους νεαρούς αναγνώστες, τους μαθητές ή αυτούς που αγαπούν τα κόμικς.
Αλλά δεν είναι μόνον εκείνοι. Το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα και απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες», σχολιάζει και συνεχίζει: «Οσον αφορά το ρίσκο, σημειώνω πως το βιβλίο πούλησε 3.000 αντίτυπα τον πρώτο μήνα κυκλοφορίας του. Τα μηνύματα που έχουμε είναι ότι, όπως είχαμε προβλέψει, πολλοί από αυτούς που είχαν αγοράσει το μη εικονογραφημένο αγοράζουν και το κόμικς».
Ο καθηγητής, ο σεναριογράφος και οι μικρές χαρές του σχεδιαστή
Γύρω από το τραπέζι κάθονται τρεις: στο κέντρο ο Γιουβάλ Χαράρι, δεξιά ο Ντανιέλ Καζανάβ και αριστερά ο Νταβίντ Βαντερμέλεν· αλλιώς, ένας Ισραηλινός πανεπιστημιακός καθηγητής, ένας Γάλλος σχεδιαστής και ένας Βέλγος συγγραφέας-σεναριογράφος. Ο πρώτος είναι πασίγνωστος, ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους της εποχής. Ο δεύτερος είναι πολυσχιδής καλλιτέχνης και ασχολείται με την εικονογράφηση, τη σκηνογραφία, τα κόμικς και τα σκίτσα δικαστηρίου σε δίκες που καλύπτονται τηλεοπτικά. Ο τρίτος προέρχεται από την αντεργκράουντ σκηνή των κόμικς και έγινε γνωστός στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν ίδρυσε στις Βρυξέλλες το περίφημο concert-café «Le Galactica», κέντρο της αντεργκράουντ σκηνής της πόλης.
Εκ πρώτης όψεως, αυτή η παρέα των τριών δεν είναι πολύ ταιριαστή, αλλά τελικά έδεσε. Ο Χαράρι έχει πει σε μια συνέντευξη (εφημερίδα Guardian) πως όταν του προτάθηκε να εικονογραφηθεί το «Sapiens», και μάλιστα να μπει ο ίδιος μέσα στη «Σύντομη ιστορία της ανθρωπότητας» ως χαρακτήρας του κόμικς, δεν ενθουσιάστηκε. Ωστόσο, τον έπεισαν ότι το εύρημα θα διευκόλυνε σημαντικά την αφήγηση. Επίσης θα συνέβαλλε ώστε να διατυπωθούν πιο αποτελεσματικά τα μηνύματα του βιβλίου, καθώς ο αναγνώστης θα ακολουθούσε τον καθηγητή στη διαδρομή του προς το παρελθόν. Οι άλλοι δύο ήξεραν ότι εκείνος, με την τόσο χαρακτηριστική λιγνή φιγούρα –ακόμη και στις φωτογραφίες του μοιάζει να είναι σχεδιασμένος με πενάκι–, θα μπορούσε να γίνει ένας εξαιρετικός ξεναγός σε αυτό το ταξίδι.
 |
| Ο ιστορικός Γιουβάλ Νόα Χαράρι κάθεται στην πολυθρόνα του, με ένα βιβλίο ανοιχτό επάνω στα πόδια, και μας προετοιμάζει για καταπληκτικές πτήσεις στο παρελθόν της ανθρωπότητας. Το «Sapiens: Μια εικονογραφημένη ιστορία» (δεξιά) είναι ένα μάλλον υβριδικό είδος κόμικς. |
Eίχαν δίκιο, και ο Χαράρι τους ονομάζει συν-συγγραφείς στην εικονογραφημένη έκδοση του «Sapiens». Ο Καζανάβ, παρότι καθιερωμένος εικονογράφος και έμπειρος στην προσαρμογή λογοτεχνικών έργων στη φόρμα των κόμικς, ομολόγησε ότι η δημιουργική διαδικασία ήταν «συναρπαστική από την αρχή ώς το τέλος» (itsnicethat.com). Συνεχίζοντας τη σημαντική γαλλο-βελγική παράδοση του σχεδιασμού κόμικς, υιοθέτησε ένα στυλ ενεργητικό και ελεύθερο, αποτίνοντας παράλληλα φόρο τιμής στην ποπ αγγλική κουλτούρα εικονογράφησης των ’50s και ’60s, και στους βετεράνους του είδους από τον Ντέιβιντ Τζέντλεμαν μέχρι τον Κουέντιν Μπλέικ.
Το αποτέλεσμα είναι ένας συνδυασμός υπερηρώων –που όπως λέει ο σχεδιαστής, δεν ήταν ακριβώς μέρος της κουλτούρας του– με λεπτοδουλεμένες εικόνες αστικών χώρων ή φυσικών τοπίων. Το δικό του αγαπημένο σκίτσο απλώνεται σε δύο σελίδες και βρίσκεται στο κεφάλαιο «Οι άρχοντες της φαντασίας». Απεικονίζει ένα κατάμεστο Piccadilly Circus, με τον καθηγητή να κάθεται στα σκαλιά δίπλα στην ανιψιά του τρώγοντας από μια μπανάνα. «Αυτά τα σχέδια είναι πολύ διασκεδαστικά», σχολιάζει ο εικονογράφος, «βάζω τους ανθρώπους σε μια θεατρική σκηνή. Εφευρίσκω μια ζωή για τον καθένα τους – τουλάχιστον για εκείνους που βρίσκονται στο προσκήνιο. “Τι κάνουν;”, “τι λένε;”, “πού πηγαίνουν;”. Αυτή είναι μία από τις μικρές χαρές του εικονογράφου».
Πηγή: Μ. Βασιλειάδου, Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια