Έφη Σαπουνά – Σακελλαράκη: Η αυλή των τελετουργιών στο ανάκτορο της Ζωμίνθου

Η αρχαιολόγος Έφη Σαπουνά –Σακελλαράκη κατά τη διάρκεια της ανασκαφής στη Ζώμινθο Μία αυλή του μινωικού ανακτόρου στη Ζώμινθο, εκεί που γίνο...

Η αρχαιολόγος Έφη Σαπουνά –Σακελλαράκη κατά τη διάρκεια της ανασκαφής στη Ζώμινθο

Μία αυλή του μινωικού ανακτόρου στη Ζώμινθο, εκεί που γίνονταν τελετουργίες του ιερατείου ήρθε στο φως κατά τις φετινές ανασκαφές, που έγιναν στον Ψηλορείτη υπό την διεύθυνση της δρος Έφης Σαπουνά-Σακελλαράκη.

Η αυλή βρίσκεται στη βόρεια είσοδο του κεντρικού κτιρίου της Νεοανακτορικής εποχής (1700-1600 π.Χ.) και με τον εντοπισμό της συμπληρώνεται και αποσαφηνίζεται πλήρως η εικόνα του ανακτόρου, που ήταν τεράστιο και πολυτελές, έκτασης 1.800 τ.μ. με 71 δωμάτια στο ισόγειο – συμπεριλαμβανομένων των εργαστηρίων και των αποθηκών –και με δύο φάσεις.

Η συγκεκριμένη αυλή ήταν κατασκευασμένη ακριβώς επάνω σε πρωιμότερο στρώμα της Παλαιοανακτορικής εποχής, που έδωσε νέα ευρήματα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, διευρύνοντας τη γνώση μας για την αρχιτεκτονική και την λειτουργία του ανακτόρου, καθώς και την ιστορία του.

Η ανασκαφή στη Ζώμινθο παρουσία της αρχαιολόγου Έφης Σαπουνά – Σακελλαράκη

Το ανάκτορο της Ζωμίνθου (στο βάθος ο εξωτερικός τοίχος της βόρειας πλευράς) και η αυλή του επιστρωμένη με μεγάλες πλάκες

Διαμορφώθηκε κατά την Νεοανακτορική εποχή, όταν οι κάτοικοι της Ζωμίνθου επέστρεψαν μετά τον μεγάλο σεισμό, που είχε καταστρέψει το αρχικό κτίριο για να ανεγείρουν στην ίδια θέση, επάνω στα ερείπια ένα νέο, σαφώς ψηλότερο, μεγαλοπρεπές και στιβαρό, αν και ελαφρώς μικρότερο σε έκταση. Ο υπαίθριος χώρος – αυλή ήταν απαραίτητος για την λειτουργία των μινωικών ανακτόρων, καθώς εκεί, όπως γνωρίζουμε, λάμβαναν χώρα αθλοπαιδιές αλλά και τελετουργίες.

Στην αυλή του ανακτόρου της Ζωμίνθου (αλλά και της Κνωσού, των Αρχανών και της Φαιστού) καταλήγει ένας διάδρομος από το εσωτερικό του κτιρίου. Είναι ο διάδρομος πάνω στον οποίο, όπως φαίνεται από μικρογραφικές τοιχογραφίες της Κνωσού, περπατούν γυναίκες με το γνωστό μινωικό ένδυμα και τα χέρια υψωμένα σε τελετουργικές κινήσεις. Από παράθυρα του κτιρίου εξάλλου, φαίνεται να παρακολουθούν τα δρώμενα άλλες γυναικείες ενώ ανδρικές μορφές βρίσκονται στην αυλή.

Πλήθος ευρημάτων

Εξαιρετικά σημαντικό γεγονός κατά την φετινή ανασκαφική περίοδο υπήρξε η αποκάλυψη, κάτω από αυτήν την πλακόστρωτη αυλή, κτισμάτων, τα οποία χρονολογούνται στην Παλαιοανακτορική Περίοδο (από το 1900 π.Χ.) και καταλαμβάνουν μεγάλη έκταση, τουλάχιστον 100 τ.μ. επιβεβαιώνοντας, ότι το αρχαιότερο ανάκτορο ήταν σαφώς μεγαλύτερο. Συγκεκριμένα εντοπίσθηκαν τρία δωμάτια ενώ, ας σημειωθεί, άλλα τρία είχαν βρεθεί παλαιότερα εκτός των ορίων της αυλής, όλα της Παλαιοανακτορικής εποχής.

Κωνικό κύπελλο, που βρέθηκε με περιεχόμενο μικρούς πυριτόλιθους

Άνοιγμα – έξοδος απορροής υδάτων στον εξωτερικό τοίχο του κτιρίου

Πλήθος κινητών ευρημάτων αυτής της περιόδου βρέθηκαν κάτω από τις πλάκες, όπως οι λεγόμενες «αυγοθήκες» (eggcups) σε μεγάλο αριθμό ακέραιες ή αποσπασματικές, λιγότερα κωνικά κύπελλα διαφόρων τύπων, κνωσιακής πιθανώς προέλευσης, στο εσωτερικό μάλιστα ενός από τα οποία υπήρχαν μικρά τεμάχια πυριτόλιθων.

Επίσης πινάκια, δίσκοι, κυλινδρικά ανάγλυφα σκεύη του λεγομένου τύπου «snaketubes», καρποδόχες μεγάλες ή μικροσκοπικές, τμήματα ορείας κρυστάλλου, λίθινο ένθεμα σε σκεύος κ.ά. Πολλά από τα αγγεία αυτά ήταν τοποθετημένα σε θρανία. Η κατάσταση των περισσοτέρων ωστόσο είναι θραυσματική, δεδομένου ότι οι νέες κατασκευών επικάθισαν στις παλαιότερες.

Τα συμπεράσματα

Με την φετινή περίοδο η ανασκαφή στη Ζώμινθο οδεύει προς το τέλος της, αν και θα απαιτηθεί κάποιος χρόνος ακόμη ώστε να ολοκληρωθεί. Να σημειωθεί μάλιστα ότι το ανάκτορο της Ζωμίνθου η Ζώμινθος, είναι υποψήφιο προς ένταξη στον κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, μαζί με την Κνωσό, την Φαιστό, τα Μάλια, τη Ζάκρο και την αρχαία Κυδωνία.

Τα συμπεράσματα τα οποία έχουν εξαχθεί ως σήμερα επιβεβαιώνουν περίτρανα την αρχική εκτίμηση, ότι αυτό το κτίριο, το πρώτο και μοναδικό ως σήμερα μινωικό ανάκτορο σε βουνό (υψόμετρο 1200 μ.) ήταν ένα ακμάζον θρησκευτικό κέντρο.

Φορητός τελετουργικός βωμός με εγχάρακτα σημεία

Πήλινη πινακίδα από το Αρχείο της Ζωμίνθου

Η ύπαρξη του Ιδαίου Άντρου στον Ψηλορείτη και η διαρκής λειτουργία του σε βάθος αιώνων ήταν αυτή, που είχε επιβάλλει στους άρχοντες της Κνωσού την δημιουργία μιας ενδιάμεσης ανακτορικής εγκατάστασης, τόσο για τον έλεγχο του ιερού, όσο και για την εκμετάλλευση του πλούτου του βουνού, επίσης όμως και για λόγους ευκολότερης πρόσβασης των προσκυνητών (για πολλούς μήνες το χειμώνα το Ιδαίο Άντρο ήταν απροσπέλαστο).

Η ανεύρεση πριν από μερικά χρόνια ενός φορητού τελετουργικού βωμού με σύμβολα, καθώς και πινακίδας ιερογλυφικής /Γραμμικής Α γραφής, που ανακαλύφθηκε τελευταία παραπέμπουν, σύμφωνα με τη μελέτη επιγραφολόγων, ειδικών στην Μινωική περίοδο στις θρησκευτικές και διοικητικές λειτουργίες το κτιρίου.

Το ιστορικό της ανασκαφής

Η ανασκαφή στη Ζώμινθο άρχισε τη δεκαετία του ΄80 από τον Γιάννη Σακελλαράκη και ύστερα από μια διακοπή επαναλήφθηκε από το 2004 από τον ίδιο ως το 2010, όταν έφυγε από τη ζωή. Έκτοτε, από τον επόμενο χρόνο έως και σήμερα διενεργείται υπό την ευθύνη της Έφης Σαπουνά – Σακελλαράκη.

Χάλκινος, τελετουργικός διπλούς πέλεκυς ένας εκ των πολλών που ήρθαν στο φως στην Ζώμινθο

Χρυσό έλασμα για ευχές, με χαραγμένη παράσταση πλοίου

Σε όλο αυτό το διάστημα έχει έρθει στο φως τεράστιος αριθμός κινητών ευρημάτων, τα οποία βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου, αντικείμενα τα οποία μιλούν για τον θρησκευτικό χαρακτήρα της εγκατάστασης, για την σημασία που είχε για την Κνωσό –και μόνο το γεγονός ανέγερσης νέου κτιρίου μετά την καταστροφή του πρώτου από σεισμό δείχνει τη σημασία του – αλλά και για το υψηλό επίπεδο διαβίωσης των κατοίκων του. Μικρό κέντρο πληροφόρησης για την αρχαιολογική ανασκαφή της Ζωμίνθου και για το Ιδαίο Άντρο λειτουργεί εξάλλου, εδώ και πέντε χρόνια στα Ανώγεια.

Να σημειωθεί, ότι ο Γιάννης Σακελλαράκης είχε εντοπίσει και τον οικισμό δίπλα στο ανάκτορο, πολύ κατεστραμμένο όμως, κυρίως εξ αιτίας της αγροτικής και κτηνοτροφικής χρήσης του χώρου κατά τη νεώτερη εποχή ενώ το νεκροταφείο, που επίσης έχει εντοπισθεί ήταν συλημένο.

Πηγή: Μ. Θερμού, Mononews