Η παρατεταμένη ξηρασία «έδιωξε» τους Βίκινγκς από τη νότια Γροιλανδία, υποστηρίζει νέα μελέτη

Ένα από τα μυστήρια της ιστορίας του ύστερου Μεσαίωνα είναι γιατί οι Βίκινγκς έφυγαν από τη νότια Γροιλανδία στις αρχές του 15ου αιώνα. Αν κ...

Ένα από τα μυστήρια της ιστορίας του ύστερου Μεσαίωνα είναι γιατί οι Βίκινγκς έφυγαν από τη νότια Γροιλανδία στις αρχές του 15ου αιώνα. Αν και, σύμφωνα με τη γενική άποψη, ο λόγος ήταν η πτώση της θερμοκρασίας, μια νέα μελέτη υποδεικνύει, στην πραγματικότητα, μια άλλη αιτία: η ξηρασία.

Μια ομάδα ερευνητών στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης Amherst (ΗΠΑ) ανακατασκεύασε τις ιστορικές θερμοκρασίες στη Γροιλανδία τα τελευταία 2.000 χρόνια, για τις οποίες συνέλεξαν και ανέλυσαν δείγματα ιζημάτων από μια λίμνη.

Οι βόρειοι λαοί εγκαταστάθηκαν το 985 μ.Χ. στον λεγόμενο ανατολικό οικισμό της νότιας Γροιλανδίας, όπου καθάρισαν τη γη και φύτεψαν γρασίδι για βοσκή βοοειδών, φτάνοντας το μέγιστο περίπου 2.000 κατοίκους. Αλλά μετά από περίπου 400 χρόνια, το σύστημα που δημιούργησαν κατέρρευσε αρκετά γρήγορα.

Τα πρόσφατα αναλυθέντα ιζήματα λιμνών παρείχαν περισσότερες πληροφορίες για το κλίμα στους οικισμούς όπου ζούσαν οι Βίκινγκς στη Γροιλανδία. [Credit: Tobias Schneider]

Μέχρι τώρα, πιστευόταν ότι ο λόγος ήταν η πτώση των θερμοκρασιών, που σχετιζόταν με τον Μικρό Παγετώνα, οι αποικίες κατέστησαν έτσι μη βιώσιμες, αλλά η νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Science Advances έρχεται σε αντίθεση με αυτήν τη θεωρία.

Η ομάδα των επιστημόνων μελέτησε πώς άλλαξε το κλίμα κοντά στα βόρεια αγροκτήματα. Για αυτό, οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Raymond Bradley του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης Amherst, πήγαν στη λίμνη 578, που βρίσκεται κοντά σε ένα παλιό βόρειο αγρόκτημα, όπου πέρασαν τρία χρόνια συλλέγοντας δείγματα ιζημάτων.

Στη συνέχεια ανέλυσαν τα στοιχεία για δύο δείκτες. Το πρώτο είναι ένα λιπίδιο γνωστό ως BrGDGT, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προσδιορίσει τη θερμοκρασία. «Εάν είναι διαθέσιμο ένα αρκετά πλήρες αρχείο, η αλλαγή στη δομή των λιπιδίων μπορεί να σχετίζεται άμεσα με τις αλλαγές στη θερμοκρασία», δήλωσε η Isla Castańeda, συν-συγγραφέας της μελέτης.

Ο δεύτερος δείκτης προέρχεται από το κηρώδες στρώμα των φύλλων των φυτών, με βάση το οποίο μπορεί να προσδιοριστεί ο ρυθμός με τον οποίο τα χόρτα και άλλα φυτά που χρησιμοποιούνται στην κτηνοτροφία έχουν χάσει νερό με εξάτμιση.

«Αυτό που βρήκα είναι ότι αν και η θερμοκρασία δεν άλλαξε σημαντικά κατά τη διάρκεια της ύπαρξης του βόρειου οικισμού της νότιας Γροιλανδίας, η ξηρασία αυξήθηκε με την πάροδο του χρόνου», δήλωσε ο Boayand Zhao, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Brown στο Rhode Island.

Το ψυχρό κλίμα έκανε αυτή την περιοχή, όπου ελήφθησαν τα δείγματα ιζημάτων, μια δύσκολη περιοχή για την εγκατάσταση των Βίκινγκς. [Credit: Isla Castañeda]

Οι σκανδιναβικοί αγρότες έπρεπε να ταΐζουν τα ζώα τους με αποθηκευμένη χορτονομή, και ακόμη και σε μια καλή χρονιά, τα ζώα ήταν συχνά τόσο αδύναμα που έπρεπε να οδηγηθούν στα λιβάδια μόλις έλιωνε το χιόνι την άνοιξη.

Υπό αυτές τις συνθήκες, οι συνέπειες μιας παρατεταμένης ξηρασίας, μαζί με άλλες οικονομικές και κοινωνικές πιέσεις, θα μπορούσαν να έχουν ανατρέψει την ισορροπία αρκετά ώστε να καταστήσουν τον ανατολικό οικισμό μη βιώσιμο, κατέληξαν οι ερευνητές.

Αντίδραση από άλλους ερευνητές

Το Live Science μίλησε με αρκετούς μελετητές που δεν σχετίζονται με την έρευνα για να πάρει την γνώμη τους σχετικά με τα ευρήματα. Οι μελετητές υποστήριξαν γενικά το συμπέρασμα ότι οι Σκανδιναβοί στη Γροιλανδία γνώρισαν ξηρασία. Ωστόσο, ορισμένοι αμφισβήτησαν το εύρημα της σημαντικής μείωσης της θερμοκρασίας και ορισμένοι από αυτούς έθεσαν επίσης ερωτήματα σχετικά με το πόσο μεγάλο αντίκτυπο είχε η ξηρασία στους Σκανδιναβούς.

Τα ευρήματα θα μπορούσαν να εξηγήσουν στοιχεία που είχαν ανακαλυφθεί στο παρελθόν σχετικά με το σύστημα άρδευσης των Σκανδιναβών στη Γροιλανδία. «Τα συμπεράσματα φαίνεται να υπογραμμίζουν περαιτέρω την πραγματική ανάγκη που είχαν οι Σκανδιναβοί αγρότες για να ποτίζουν τα χωράφια τους και να προστατευτούν από περιόδους ξηρασίας», δήλωσε στο Live Science ο Edward Schofield, καθηγητήε γεωεπιστημών στο Πανεπιστήμιο του Aberdeen στη Σκωτία.

Δείγματα ιζημάτων λήφθηκαν κοντά σε αυτό που ήταν ο Σκανδιναβικός Ανατολικός Οικισμός. [Credit: Isla Castañeda]

Το φαινόμενο της ξηρασίας ταιριάζει επίσης με ορισμένα κλιματικά ευρήματα. Αυτή η ξηρασία ήταν «πιθανότατα μέρος μιας σημαντικής αλλαγής στο περίπλοκο καθεστώς αλληλεπίδρασης ωκεανού-ατμόσφαιρας στο οποίο ένα θυελλώδες, πιο υγρό κλίμα στη νότια Γροιλανδία σταδιακά αντικαταστάθηκε από ένα πιο ξηρό κλίμα», δήλωσε ο Antoon Kuijpers, γεωλόγος της Γεωλογικής Έρευνας Δανίας-Γροιλανδίας, δήλωσε στο Live Science.

Τα ευρήματα της ομάδας σχετικά με την μεγάλη πτώση θερμοκρασίας δεν ήταν έκπληξη. «Δεδομένου ότι αρκετοί άλλοι τύποι δεδομένων από τη Γροιλανδία υποδηλώνουν ψύξη κατά την ίδια χρονική περίοδο, αυτό είναι κάτι που υποπτεύομαι ότι θα κάνει τους ανθρώπους να αναρωτηθούν», δήλωσε ο Kevin Smith, ερευνητής στο Μουσείο Ανθρωπολογίας Haffenreffer στο Πανεπιστήμιο Brown.

Επιπλέον, ορισμένοι μελετητές δεν πίστευαν ότι το επίπεδο της ξηρασίας που ανακαλύφθηκε θα μπορούσε να έπαιξε κρίσιμο ρόλο στην κατάρρευση της σκανδιναβικής αποικίας της Γροιλανδίας. Η έρευνα «δεν αποδεικνύει ότι η ξήρανση ήταν σε τέτοια κλίμακα που θα είχε ως αποτέλεσμα σημαντική μείωση της χρησιμοποιήσιμης βιομάζας, επομένως μένει να αποδειχθεί σε ποιο βαθμό η προτεινόμενη τάση ξήρανσης θα μπορούσε να ήταν πραγματικό πρόβλημα για τη γεωργία», δήλωσε ο Orri Vésteinsson, καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ισλανδίας.

«Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι Σκανδιναβοί αντιμετώπιζαν κάποιου είδους κρίσης, επομένως ακόμη κι αν οι φτωχότερες συγκομιδές σανού και τα λιγότερο παραγωγικά βοσκοτόπια μπορεί να συνέβαλαν στην αυξημένη εξάρτηση από τα θαλάσσια τρόφιμα, δεν θα λειτουργούσε ως εξήγηση για την εγκατάλειψη των οικισμών τους — θα πρέπει να είχαν ακόμα άφθονο φαγητό στο ντουλάπι», είπε ο Vésteinsson.

Άλλοι μελετητές παρατήρησαν ότι ακόμα κι αν η ξηρασία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κατάρρευση των σκανδιναβικών οικισμών στη Γροιλανδία, πιθανότατα υπήρχαν πολλοί άλλοι παράγοντες που ήταν επίσης σημαντικοί. Για παράδειγμα, ο Smith σημείωσε ότι τα ιστορικά αρχεία λένε ότι μεταξύ 1402 και 1404, μια επιδημία (πιθανότατα η βουβωνική πανώλη) κατέστρεψε την Ισλανδία, σκοτώνοντας έως και τον μισό πληθυσμό. Με πολλά αγροκτήματα στην Ισλανδία να έχουν εγκαταλειφθεί, οι Σκανδιναβοί στη Γροιλανδία μπορεί να μπήκαν στον πειρασμό να μετακομίσουν στην Ισλανδία, είπε ο Smith, σημειώνοντας ότι οι συνθήκες στην Ισλανδία ήταν «πολύ καλύτερες για το είδος της καλλιέργειας που ήξεραν να κάνουν οι Νορβηγοί».

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Πηγή: Μ. Λαμπρινίδου, ErtNews, O. Jarus, LiveScience