Αρχαία Φαναγορία: ανακαλύφθηκε η ταφή «ιέρειας» της θεάς Αφροδίτης

Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα περίπλοκα λεπτομερές ασημένιο μετάλλιο της θεάς Αφροδίτης μέσα σε τάφο 2.100 ετών μιας νεαρής γυναίκας, πιθανώς ι...

Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα περίπλοκα λεπτομερές ασημένιο μετάλλιο της θεάς Αφροδίτης μέσα σε τάφο 2.100 ετών μιας νεαρής γυναίκας, πιθανώς ιέρειας, στη βορειοανατολική ακτή της Μαύρης Θάλασσας.

Το μετάλλιο απεικονίζει επίσης 10 - όχι τα γνωστά 12 - σύμβολα του ζωδιακού κύκλου και δίνει μία μοναδική εικόνα για τις θρησκευτικές πρακτικές της εποχής και του τόπου.

Το μεγάλο μετάλλιο είναι κατασκευασμένο από ασήμι και απεικονίζει τη θεά Αφροδίτη στο κέντρο, να περιβάλλεται από σύμβολα που απεικονίζουν 10 ζώδια. [Credit: Nikolay Sudarev]

Το πορτραίτο της θεάς Αφροδίτης περιβάλλεται από 10 σύμβολα του ζωδιακού κύκλου με τα σύμβολα του Υδροχόου και του Ζυγού. [Credit: Oleg Deripaska,  Volnoe Delo Foundation]

Οι αρχαιολόγοι έχουν προτείνει ότι η γυναίκα, στην οποία ανήκει ο τάφος ήταν ιέρεια της Αφροδίτης, της θεάς της ομορφιάς και της αγάπης, αν και δεν υπάρχει τρόπος να είμαστε σίγουροι. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι τα δαχτυλίδια, τα ασημένια σκουλαρίκια της και άλλα αντικείμενα του τάφου ήταν επίσης αφιερωμένα στη θεά.

«Δεν αποκαλώ τη γυναίκα που είχε θαφτεί με αυτό το μετάλλιο ως «ιέρεια»», δήλωσε στο Live Science, ο  Nikolay Sudarev, αρχαιολόγος της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών που βοήθησε στην ανακάλυψη. Αλλά η ταφή και τα κτερίσματά της φαίνεται ότι «συνδέονται με τη λατρεία της Αφροδίτης», προσθέτει.

Ο τάφος είναι ανάμεσα σε πολλά εντυπωσιακά ευρήματα που ανακαλύφθηκαν αυτό το καλοκαίρι σε μια τοποθεσία κοντά στην ακτή της χερσονήσου Ταμάν, ανατολικά της Κριμαίας και μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της Θάλασσας του Αζόφ. Οι αρχαιολόγοι βρήκαν επίσης τον τάφο ενός πολεμιστή που χρονολογείται μεταξύ του 4ου και του 6ου αιώνα μ.Χ. μαζί με ένα μεγάλο σιδερένιο σπαθί που υποδηλώνει περσική επιρροή.

Ο γυναικείος τάφος της ιέρειας της θεάς Αφροδίτης όπου και βρέθηκε το ασημένιο μετάλλιο με τα 10 σύμβολα του ζωδιακού κύκλου. [Credit: Nikolay Sudarev]

Οι ανασκαφές που πραγματοποιούνται στην χερσόνησο Ταμάν δείχνουν την εξέλιξη της αρχαίας Φαναγορίας ως αρχαίας ελληνικής αποικίας. [Credit: Oleg Deripaska,  Volnoe Delo Foundation]

Τα τελευταία ευρήματα επιβεβαιώνουν ότι η τοποθεσία ήταν η αρχαία ελληνική αποικία της Φαναγορίας και δείχνουν πώς αναπτύχθηκε η πόλη στους επόμενους αιώνες, σύμφωνα με ανακοίνωση του ιδρύματος Volnoe Delo Foundation, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό που ιδρύθηκε από τον Ρώσο δισεκατομμυριούχο και βιομήχανο Oleg Deripaska που χρηματοδοτεί την έρευνα εκεί από το 2004. (Ο Deripaska κατηγορήθηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ τον Σεπτέμβριο για παραβίαση κυρώσεων. Το Ίδρυμα Volnoe Delo δήλωσε στο Live Science ότι «ο Deripaska στο παρελθόν αποκάλεσε τις κυρώσεις εναντίον του ψευδείς και αβάσιμες και τις αμφισβητεί στο δικαστήριο από το 2019».)

Ο Ruben Bunyatyanν, εκπρόσωπος του ιδρύματος, είπε στο Live Science ότι οι αρχαιολόγοι στην τοποθεσία διεξάγουν επίσης ενάλιες ανασκαφές, καθώς περίπου το ένα τρίτο της αρχαίας πόλης έχει πλημμυρίσει.

Δαχτυλίδια και ζώνη βρέθηκαν στον γυναικείο τάφο. [Credit: Oleg Deripaska,  Volnoe Delo Foundation] 

Ένα από τα ταφικά αντικείμενα που βρέθηκαν στον γυναικείο τάφο στην αρχαία Φαναγορία. [Credit: Igor Dikin, Oleg Deripaska,  Volnoe Delo Foundation] 

Αρχαία ελληνική αποικία

Σύμφωνα με τον αρχαίο Έλληνα ιστορικό Εκαταίο τον Μιλήσιο, η Φαναγορία ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. από αποίκους της Τεούς, μιας αρχαίας ελληνικής πόλης στις ακτές της Ανατολίας, αφού λεηλατήθηκε περίπου το 540 π.Χ. από τον Πέρση βασιλιά Κύρο τον Μέγα.

Η Φαναγορία βρισκόταν κοντά σε άλλες ελληνικές αποικίες στη βορειοανατολική περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, η οποία ήταν γνωστή στους αρχαίους Έλληνες ως Κιμμέριος Βόσπορος.

Εκτός από το μεγάλο ασημένιο μετάλλιο, η γυναίκα θάφτηκε και με άλλα κοσμήματα, συμπεριλαμβανομένων μερικών που φαίνεται να ήταν επίσης αφιερωμένα στη θεά Αφροδίτη. [Credit: Oleg Deripaska,  Volnoe Delo Foundation]

Οι ανασκαφές στην αρχαία Φαναγορία έχουν φέρει στο φως αρκετά σημαντικά ευρήματα.  [Credit: Oleg Deripaska,  Volnoe Delo Foundation]

«Κυρίως Έλληνες έζησαν σε αυτές τις πόλεις από τον 6ο έως τον 2ο αιώνα π.Χ.», είπε ο Sudarev στο Live Science. «Με τον καιρό αυξήθηκε ο αριθμός των βαρβάρων και ο μεικτός πληθυσμός».

Το ασημένιο μετάλλιο που χρονολογείται στις αρχές του 1ου αιώνα π.Χ. απεικονίζει την ανάγλυφη κεφαλή, τους ώμους και τα χέρια της Αφροδίτης — που αναγνωρίστηκε από τον Sudarev και τον συνάδελφό του, αρχαιολόγο Mikhail Treister, με βάση άλλες σύγχρονες εικονογραφικές απεικονίσεις.

Το πορτρέτο περιβάλλεται από 10 ανάγλυφα σύμβολα που αντιστοιχούν σε ζώδια, συμπεριλαμβανομένου ενός λιονταριού για τον Λέοντα, ενός ταύρου για τον Ταύρο και ενός σκορπιού για τον Σκορπιό. Όμως τα σύμβολα για τα ζώδια του Υδροχόου και του Ζυγού λείπουν χωρίς να μπορεί να εξηγηθεί το γεγονός από τους αρχαιολόγους.

Το ασημένιο μετάλλιο που χρονολογείται στον 1ο αι. π.Χ. ήταν τοποθετημένο στο στήθος της γυναίκας που είχε θαφτεί στον συγκεκριμένο τάφο. [Credit: Oleg Deripaska,  Volnoe Delo Foundation]

Μερικά από τα ευρήματα στην αρχαία Φαναγορία. [Credit: Vitaly Timkiv, Oleg Deripaska,  Volnoe Delo Foundation]

Σύμφωνα με την ισραηλινή εφημερίδα Haaretz, η συμπερίληψη του ζωδιακού κύκλου υποδηλώνει ότι το μετάλλιο είναι μια απεικόνιση της «Αφροδίτης Ουρανίας» - της ουράνιας όψης της θεάς, σε αντίθεση με τη γήινη όψη της, «Πάνδημο Αφροδίτη».

Υποδηλώνει επίσης μια πίστη στην αστρολογία, την ιδέα ότι οι θέσεις των ουράνιων σωμάτων μπορούν να επηρεάσουν τα γεγονότα στη Γη, η οποία ήταν ευρέως διαδεδομένη σε όλο τον αρχαίο κόσμο. «Αυτή είναι μια από τις πρώτες απεικονίσεις των ζωδίων στον αρχαίο ελληνικό κόσμο», είπε ο Sudarev. «Αυτό θα μπορούσε να το είχε φέρει από την Πτολεμαϊκή Αίγυπτο».

Σασσανικό ξίφος

Το μεγάλο σιδερένιο ξίφος που βρέθηκε στον μεταγενέστερο τάφο ενός πολεμιστή στην ίδια τοποθεσία ακολουθεί το ύφος σπαθιών από την Αυτοκρατορία των Σασσανιδών που κυβέρνησε τις περιοχές του σύγχρονου Ιράν, Ιράκ, Τουρκμενιστάν και μεγάλο μέρος του Αφγανιστάν. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι το ξίφος μπορεί να ήταν διπλωματικό δώρο ή ότι μπορεί να είχε ληφθεί ως στρατιωτικό τρόπαιο.

Σύμφωνα με τη δήλωση του Ιδρύματος Volnoe Delo, «αυτό το τεράστιο, ακριβό και διάσημο ξίφος ήταν μέρος του εξοπλισμού των ιππέων της εποχής της Μεγάλης Μετανάστευσης», μια περίοδο που μεγάλο μέρος της Ευρώπης και της Δυτικής Ασίας απειλούνταν από εισβολές λαών από την Κεντρική Ασία, όπως οι Ούννοι.

Η λαβή του ξίφους ήταν καλυμμένη με χρυσό, γεγονός που υποδηλώνει ότι ήταν κατασκευασμένο σε ύφος που παραπέμπει στην αυτοκρατορία των Σασσανιδών. [Credit: Oleg Deripaska,  Volnoe Delo Foundation]

Οι τελευταίες ανασκαφές έχουν αποκαλύψει επίσης τον τάφο ενός πολεμιστή, ο οποίος τάφηκε με τιμές μεταξύ 4ου και 6ου αι. μ.Χ. [Credit: Oleg Deripaska,  Volnoe Delo Foundation]

Ο πολεμιστής θαμμένος με ένα πολύτιμο σπαθί. [Credit: Igor Dikin, Oleg Deripaska,  Volnoe Delo Foundation]

«Το μοναδικό εύρημα όχι μόνο αντικατοπτρίζει τις προτιμήσεις των όψιμων αρχαίων πολεμιστών της χερσονήσου Ταμάν, αλλά υποδηλώνει επίσης ότι στα μέσα της πρώτης χιλιετίας η Φαναγορία είχε στενούς πολιτικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με την Αυτοκρατορία των Σασσανιδών», ανέφερε η δήλωση.

Στον τάφο του πολεμιστή βρέθηκαν επίσης θραύσματα από λουρί αλόγου, πόρπες, άκρες ζώνης, γυάλινες κανάτες, σκεύη και ξύλινα κιβώτια, που χρονολογούνται επίσης στον 1ο αιώνα π.Χ.

Σύμφωνα με τον Sudarev οι τελευταίες ανακαλύψεις αναδεικνύουν τη σημασία των ανασκαφών της Φαναγορίας.

Ο πολεμιστής είχε τοποθετηθεί στο κέντρο του τάφου μαζί με το σπαθί του που πρέπει να αποτελούσε κάποιο είδος διπλωματικού δώρου ή πολεμικό τρόπαιο. [Credit: Oleg Deripaska,  Volnoe Delo Foundation]

Διάφορα στοιχεία από τον τάφο του πολεμιστή υποδεικνύουν την σύνδεση της αρχαίας Φαναγορίας με την αυτοκρατορία των Σασσανιδών. [Credit: Oleg Deripaska,  Volnoe Delo Foundation]

Ο τάφος του πολεμιστή βρισκόταν στον πυρήνα ενός ταφικού συγκροτήματος μαζί με άλλες ταφές, που όλες θεωρούνται στρατιωτικές από τους αρχαιολόγους.  [Credit: Oleg Deripaska,  Volnoe Delo Foundation]

«Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σπουδαία δουλειά εδώ και έχει υπάρξει τεράστιος αριθμός ευρημάτων», είπε. «Μεγάλες νεκροπόλεις με χιλιάδες ελληνικές ταφές έχουν ανασκαφεί και έχουν βρεθεί όμορφα αγγεία με υπέροχες διακοσμήσεις. Υπάρχουν χιλιάδες από αυτά».

Μεταξύ των ανακαλύψεων είναι και μια επιγραφή στην παλαιά περσική γλώσσα από το 480 περίπου π.Χ. που υποδηλώνει μια πρώιμη περσική επιρροή στη Φαναγορία, παρά την σύγκρουση που οδήγησε στην ίδρυση της πόλης.

«Κατά τη γνώμη μου, αυτή η ανακάλυψη μπορεί να αλλάξει τις απόψεις μας για την ιστορία της Φαναγορίας και ολόκληρου του ασιατικού Βοσπόρου», είπε ο Sudarev.

Πηγή: T. Metcalfe, LiveScience, R. Schuster, Haaretz