Κοσμικές ακτίνες αποκαλύπτουν υπόγειο ταφικό θάλαμο 2.500 ετών σε αρχαία ελληνική νεκρόπολη στη Νάπολη

Μια τρισδιάστατη όψη της τοποθεσίας με τα τέσσερα συναγόμενα σημεία αναφοράς του Θαλάμου 3 να εμφανίζονται ως πράσινες σφαίρες. [Credit: Tio...

Μια τρισδιάστατη όψη της τοποθεσίας με τα τέσσερα συναγόμενα σημεία αναφοράς του Θαλάμου 3 να εμφανίζονται ως πράσινες σφαίρες. [Credit: Tioukov, V, et al. (2023); (CC-BY 4.0) ]

Κοσμικές ακτίνες και τεχνολογία λέιζερ αποκάλυψαν ότι βαθιά κάτω από τους δρόμους της πόλης της Νάπολης, στην Ιταλία, βρίσκονται τα λείψανα των αρχαίων Ελλήνων που αρχικά εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, καθώς και οι κατακόμβες των χριστιανών που έζησαν εκεί κατά τη ρωμαϊκή εποχή πριν από σχεδόν δύο χιλιετίες, σύμφωνα με τα ευρήματα μίας νέας μελέτης.

Οι ερευνητές γνώριζαν από καιρό ότι οι αρχαίες ελληνικές ταφές ήταν κρυμμένες κάτω από την πόλη, αλλά δεν μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε αυτές. Τώρα, με τις νέες τεχνολογίες αιχμής έχουν επιτρέψει στους ερευνητές να κοιτάζουν στη γη χωρίς να σκάβουν.

Αρχικά, η πόλη ιδρύθηκε ως Cumae και αργότερα μετονομάστηκε σε Νεάπολη ("Νέα Πόλη") γύρω στο 650 π.Χ., η περιοχή που τώρα είναι γνωστή ως Νάπολη διέθετε ναούς, ένα φόρουμ και πολλούς υπόγειους τάφους. Στην πολυκατοικημένη και γραφική σύγχρονη συνοικία Rione Sanità, είναι γνωστό ότι υπάρχουν τάφοι από πολλές χρονικές περιόδους — από την κλασική και ελληνιστική περίοδο (6ος με 3ος αιώνας π.Χ.), υπάρχουν ταφικοί θάλαμοι για τους πλούσιους που ονομάζονται "υπόγεια" και από την ύστερη ρωμαϊκή περίοδο (2ος έως 4ος αιώνας μ.Χ.), υπάρχουν παλαιοχριστιανικές κατακόμβες.

Όμως τα αλλεπάλληλα στρώματα των σύγχρονων κτιρίων καθιστούν δύσκολη την πρόσβαση σε αρχαίους δρόμους, στέρνες και τάφους σε βάθος 10 μέτρων κάτω από τους δρόμους. Έτσι, μια ομάδα Ιταλών και Ιάπωνων ερευνητών υπέθεσαν ότι μπορούσαν να εντοπίσουν άγνωστες μέχρι σήμερα υπόγειες ταφές χρησιμοποιώντας σύγχρονες τεχνικές του 21ου αιώνα.

Η μελέτη τους, που δημοσιεύτηκε στις 3 Απριλίου στο περιοδικό Scientific Reports και περιγράφει λεπτομερώς πώς χρησιμοποίησαν μία νέα τεχνική τομογραφίας, γνωστή ως Muon tomography ή muography, για να ανιχνεύσουν υπόγεια κενά που ήταν άγνωστα μέχρι σήμερα στους αρχαιολόγους.

Σχέδιο του υπόγειου επιπέδου σε βάθος 10 μέτρων με τους αρχαίους ελληνικούς νεκρικούς θαλάμους αριθμημένους από το 1 έως το 11. Οι θάλαμοι 2 και 3 είναι άγνωστοι και η ύπαρξή τους υποδηλώθηκε από την αποτύπωση της τοποθεσίας που ανακατασκευάστηκε με τις νέες τρισδιάστατες έρευνες. [Credit: Tioukov, V, et al. (2023); (CC-BY 4.0) ]

Το μιόνιο είναι ένα υποατομικό σωματίδιο παρόμοιο με ένα ηλεκτρόνιο αλλά με μεγαλύτερη μάζα. Το 1936, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι τα μιόνια παράγονται από τις κοσμικές ακτίνες στην ατμόσφαιρα της Γης και ότι αυτά τα μικροσκοπικά σωματίδια μπορούν εύκολα να διαπεράσουν τοίχους και βράχους, ενώ σκορπίζονται σε ανοιχτούς χώρους.

Σε αυτή τη μελέτη, τα ίχνη των μιονίων καταγράφηκαν χρησιμοποιώντας τεχνολογία πυρηνικού γαλακτώματος, στην οποία χρησιμοποιείται ένα εξαιρετικά ευαίσθητο φωτογραφικό φιλμ για να συλλάβει και να οπτικοποιήσει τις διαδρομές των φορτισμένων σωματιδίων. Μετρώντας τη ροή μιονίων - πόσα μιόνια φτάνουν σε μια συγκεκριμένη περιοχή με την πάροδο του χρόνου - και την κατεύθυνση χρησιμοποιώντας έναν ανιχνευτή σωματιδίων, οι ερευνητές μπορούν να κοιτάξουν τα ηφαίστεια, τις υπόγειες κοιλότητες και ακόμη και τις αιγυπτιακές πυραμίδες μέσω της συγκεκριμένης τεχνικής.

Ωστόσο, η τοποθέτηση των ανιχνευτών σωματιδίων απαιτεί κάποια στρατηγική για να συλλάβει την κίνηση των μιονίων. Οι ερευνητές ενδιαφέρθηκαν περισσότερο για τη σάρωση της αρχαία ελληνικής νεκρόπολης, που βρισκόταν περίπου 10 μέτρα κάτω από τη σημερινή επιφάνεια, πράγμα που σήμαινε την εύρεση ενός σταθερού σημείου ακόμα πιο βαθιά από αυτό για να εγκαταστήσουν τον εξοπλισμό, ο οποίος μοιάζει λίγο με επίπεδο σαρωτή.

"Ο μεγάλος γενικός περιορισμός για την τεχνική της muography είναι ότι ο ανιχνευτής πρέπει να τοποθετηθεί κάτω από το επίπεδο στόχου επειδή τα μιόνια προέρχονται από τον ουρανό ή από το άνω ημισφαίριο", δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Valeri Tioukov, φυσικός στο Εθνικό Ινστιτούτο της Ιταλίας για την Πυρηνική Φυσική (INFN), στο Live Science. "Για την αρχαιολογία, ισχύει εάν υπάρχει χώρος για την τοποθέτηση του ανιχνευτή κάτω από το επίπεδο του στόχου".

Ο Tioukov και οι συνεργάτες του τοποθέτησαν τις συσκευές παρακολούθησης μιονίων σε βάθος 18 μέτρων κάτω από τη γη, σε ένα κελάρι του 19ου αιώνα που χρησιμοποιήθηκε για την παλαίωση αλλαντικών. Εκεί κατέγραψαν τη ροή των μιονίων για 28 ημέρες, συλλαμβάνοντας περίπου 10 εκατομμύρια μιόνια. Για να εντοπίσουν τις άγνωστες δομές, οι ερευνητές χρειάστηκαν ένα τρισδιάστατο μοντέλο αυτού που ήταν ήδη γνωστό ότι υπήρχε υπόγεια. Οι τρισδιάστατες σαρώσεις λέιζερ των προσβάσιμων δομών μπορούσαν στη συνέχεια να συγκριθούν με τη μετρούμενη ροή των μιονίων. Ανωμαλίες στις εικόνες ροής των μιονίων που δεν είναι ορατές στο τρισδιάστατο μοντέλο μπορούν να θεωρηθούν με βεβαιότητα ότι είναι κρυφές ή άγνωστες κοιλότητες.

Ένας ανιχνευτής πυρηνικού γαλακτώματος τοποθετημένος σε βάθος 18 μέτρων κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. [Credit: Tioukov, V, et al. (2023); (CC-BY 4.0) ]

Η νέα αυτή τεχνική αποκάλυψε μια αυξημένη παρουσία μιονίων στα δεδομένα που μπορεί να εξηγηθεί μόνο από την παρουσία ενός νέου ταφικού θαλάμου. Το εμβαδόν του θαλάμου είναι περίπου 2 επί 3,5 μέτρα, σύμφωνα με τη μελέτη, και το ορθογώνιο σχήμα του δείχνει ότι πρόκειται για ανθρωπογενές κατασκευή και όχι φυσική.

Δεδομένου του βάθους του θαλάμου, οι ερευνητές πιστεύουν ότι ήταν τμήμα της αρχαία ελληνικής νεκρόπολης. Πιθανώς ο τάφος ενός πλούσιου ατόμου, το υπόγειο μπορεί να είναι παρόμοιο με εκείνους που ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά στα τέλη του 19ου αιώνα, το Υπόγειο των Τόγκα και το Υπόγειο των Ρόδων, τα οποία είναι επισκέψιμα σήμερα ως μέρος των υπόγειων περιηγήσεων στη Νάπολη.

«Η προοπτική του εντοπισμού και της ανακάλυψης νέων ταφικών θαλάμων είναι προφανώς συγκλονιστική», είπε στο Live Science ο Rabun Taylor, αρχαιολόγος με ειδίκευση στην ρωμαϊκή περίοδο στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Ώστιν που δεν συμμετείχε στην συγκεκριμένη μελέτη. «Μερικοί από αυτούς τους ελληνιστικούς τάφους στη βόρεια πλευρά της πόλης απέδωσαν κτερίσματα κατασκευασμένα από πηλό, μπρούτζο και σίδηρο όταν ανακαλύφθηκαν πριν από έναν αιώνα», είπε ο Taylor, «έτσι θα ήταν υπέροχο να ανακαλύψουμε νέους θαλάμους χρησιμοποιώντας σύγχρονες μεθόδους». Αλλά αυτό θα ήταν ένα δύσκολο αρχαιολογικό εγχείρημα, επεσήμανε, λόγω των δαπανών και της προσπάθειας που απαιτείται καθώς και του γεγονότος ότι η περιοχή είναι πυκνοκατοικημένη.

Η νέα τεχνική τομογραφίας δυστυχώς δεν μπορεί να αποκαλύψει τι υπάρχει μέσα στον θάλαμο. «Σε αυτήν τη διαμόρφωση, δεν υπάρχει τρόπος να εντοπιστούν αντικείμενα με μέγεθος μικρότερο από 10 εκατοστά», είπε ο Tioukov. «Έτσι μπορούμε να δούμε πιθανώς το κατά προσέγγιση το σχήμα του θαλάμου, αλλά όχι μικρές λεπτομέρειες όπως κόκαλα».

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Πηγή: Live Science