Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν περίεργα τροποποιημένα κέρατα προβάτων από το 3.700 π.Χ. στην Ιερακόπολη της Αιγύπτου

Το κρανίο ενός κριαριού. [Credit: Tymur Khakimov] Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν στοιχεία μιας αρχαίας αιγυπτιακής πρακτικής που αφορούσε την τρο...

Το κρανίο ενός κριαριού. [Credit: Tymur Khakimov]

Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν στοιχεία μιας αρχαίας αιγυπτιακής πρακτικής που αφορούσε την τροποποίηση των κεράτων προβάτων στο νεκροταφείο στην Ιεράκων ή Ιερακόπολις στην Άνω Αίγυπτο, που χρονολογείται περίπου στο 3700 π.Χ..

Η ανακάλυψη αυτή αποτελεί την παλαιότερη γνωστή περίπτωση σκόπιμης τροποποίησης κεράτων σε ζώα, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Archaeological Science. Το εύρημα περιλαμβάνει έξι μεγάλα, ευνουχισμένα αρσενικά πρόβατα, τα κρανία των οποίων εμφάνιζαν παραμορφωμένες δομές κεράτων. Σε αντίθεση με τα φυσικά αναπτυγμένα πλευρικά κέρατα, αυτά τα πρόβατα είχαν κέρατα που κατευθύνονταν προς τα πάνω, ενώ ορισμένα είχαν αφαιρεθεί εντελώς. Οι παραμορφώσεις πιστεύεται ότι επιτεύχθηκαν με το σπάσιμο και το δέσιμο των βάσεων των κεράτων, μια προσέγγιση που κατεύθυνε τα κέρατα να αναπτυχθούν σε παράλληλες, όρθιες θέσεις.

Στοιχεία για την παραμόρφωση κεράτων ζώων από την αρχαία Αίγυπτο.
[Credit: Wim Van Neer et al., Journal of Archaeological Science (2024)]

Περιγράφοντας τα ευρήματα, ο καθηγητής Wim Van Neer του Βασιλικού Βελγικού Ινστιτούτου Φυσικών Επιστημών εξήγησε ότι οι τροποποιήσεις αυτές ήταν σκόπιμες: «Τα πρόβατα έγιναν σκόπιμα «ιδιαίτερα» με τον ευνουχισμό. Επιπλέον, τα κέρατά τους κατευθύνονταν προς τα πάνω, ενώ σε μία περίπτωση τα κέρατα αφαιρέθηκαν». Η ανακάλυψη αυτής της πρακτικής στην Ιερακόπολη παρέχει την πρώτη φυσική απόδειξη της τροποποίησης των κεράτων που εφαρμόζεται στα πρόβατα, μια παράδοση που παρατηρήθηκε αργότερα με τα βοοειδή σε διάφορους αφρικανικούς πολιτισμούς, συμπεριλαμβανομένων των κτηνοτροφικών κοινοτήτων της Νουβίας κατά την 3η χιλιετία π.Χ..

Η τροποποίηση των κεράτων των ζώων εφαρμόζεται εδώ και πολύ καιρό παγκοσμίως για να μειωθεί ο κίνδυνος τραυματισμού των χειριστών και των ζώων. Οι αρχαιολόγοι βρήκαν σημάδια παθολογικών αλλαγών στους πυρήνες των κεράτων των προβάτων της Ιερακόπολης, γεγονός που υποδηλώνει μια δομημένη και σκόπιμη τεχνική για την αλλαγή των προτύπων ανάπτυξης των κεράτων. Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι τα πρόβατα αυτά μπορεί να εκτρέφονταν για τελετουργικούς σκοπούς, δεδομένου ότι ανακαλύφθηκαν στο νεκροταφείο της ελίτ του αρχαίου νεκροταφείου. Περαιτέρω ανάλυση αποκάλυψε στενώσεις και κατάγματα στους πυρήνες των κεράτων και παραμορφώσεις στα κρανία, που υποδηλώνουν σκόπιμη φυσική χειραγώγηση.

Σημάδια τροποποίησης του κρανίου σε αρχαίο κρανίο προβάτου που χρονολογείται γύρω στο 3.700 π.Χ. [Credit: Wim Van Neer et al., Journal of Archaeological Science (2024)]

Η αγροτική κοινωνία της αρχαίας Αιγύπτου στηριζόταν σε μεγάλο βαθμό στα οικόσιτα ζώα για τη διατροφική της υποστήριξη, συμπεριλαμβανομένων των βοοειδών και των προβάτων, καθώς αυτά παρείχαν βασικούς πόρους όπως κρέας, λίπος και γαλακτοκομικά προϊόντα. Ενώ οι τροποποιήσεις κέρατων βοοειδών απεικονίζονται συνήθως στην αιγυπτιακή ταφική τέχνη που χρονολογείται στο Παλαιό Βασίλειο (περίπου 2686-2160 π.Χ.), αυτά τα κρανία προβάτων από την Ιερακόπολη προηγούνται αυτών των απεικονίσεων κατά σχεδόν χίλια χρόνια. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι οι Αιγύπτιοι όχι μόνο χρησιμοποιούσαν τα πρόβατα και τα βοοειδή, αλλά και ασκούσαν πρακτικές για τον έλεγχο και τη διαχείριση αυτών των ζώων, συμβάλλοντας στην πολιτιστική και συμβολική σημασία των ζώων στην πρώιμη αιγυπτιακή κοινωνία.

Τα εικονογραφικά στοιχεία από μεταγενέστερες περιόδους, συμπεριλαμβανομένης της Πρώτης Δυναστείας (περίπου 3.500 π.Χ.) και μετά, δείχνουν αυξανόμενες αναπαραστάσεις προβάτων στην αιγυπτιακή τέχνη, καθώς και την ενσωμάτωσή τους στο θρησκευτικό σύστημα ως ενσαρκώσεις θεοτήτων, κυρίως θεών με κριάρια. Εμφανίστηκαν επίσης ιερογλυφικά σύμβολα των προβάτων, υπογραμμίζοντας την αυξανόμενη σημασία του ζώου στο κοινωνικοθρησκευτικό τοπίο της Αιγύπτου. Μέχρι το Μέσο Βασίλειο (περίπου το 1.991 π.Χ.), οι απεικονίσεις στην τέχνη των τάφων και τα αρχαιολογικά κατάλοιπα, όπως αυτά που βρέθηκαν στο Tell el-Dab'a, αντικατοπτρίζουν τον συμβολικό και οικονομικό ρόλο διαφόρων φυλών προβάτων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με κέρατα που καμπυλώνουν την πλάτη, όπως το είδος ammon.

Κρανίο προβάτου από την αρχαία Αίγυπτο με σημάδια τροποποίησης.
 [Credit: Wim Van Neer et al., Journal of Archaeological Science (2024)]

Η μελέτη της Ιερακoπόλης όχι μόνο διευρύνει την κατανόησή μας για την πρώιμη αιγυπτιακή κτηνοτροφία, αλλά και απεικονίζει μια διαρκή παράδοση τροποποίησης του ζωικού κεφαλαίου στην κοιλάδα του Νείλου.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Van Neer, W., De Cupere, B., & Friedman, R. (2024). The earliest evidence for deformation of livestock horns: The case of Predynastic sheep from Hierakonpolis, Egypt. Journal of Archaeological Science, 172(106104), 106104. doi:10.1016/j.jas.2024.106104

Πηγή: Archaeology News, Independent