Στη ζωή ενός γιατρού του 12ου αιώνα στην Κωνσταντινούπολη μεταφέρει τον αναγνώστη το βιβλίο που ομότιμου καθηγητή Χειρουργικής Γεώργιου Παπα...
Στη ζωή ενός γιατρού του 12ου αιώνα στην Κωνσταντινούπολη μεταφέρει τον αναγνώστη το βιβλίο που ομότιμου καθηγητή Χειρουργικής Γεώργιου Παπαγεωργίου, που παρουσιάζεται αύριο.
Πήγαιναν στα «καταγώγια» και στα «ξενοδοχεία» για να γιατρευτούν. Αν ήταν τυχεροί, δεν θα μοιράζονταν το κρεβάτι τους με άλλον ασθενή. Αν επρόκειτο για έκτακτο περιστατικό, ωστόσο, το πιθανότερο είναι ότι θα κατέληγαν σε ένα «παρακράββατο». Σε κάθε περίπτωση για να θεραπευτούν δεν ήταν απαραίτητο να δώσουν «αγάπη» στον «υπουργό». Και στο χειρουργείο μπορεί η αφαίρεση αμυγδαλών, οι ακρωτηριασμοί ή οι τραχειοτομίες να ήταν στην ημερήσια διάταξη, ωστόσο στο χειρουργικό κρεβάτι μπορεί να βρίσκονταν και ασθενείς που είχαν ανάγκη πλαστικών επεμβάσεων, όπως ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Β’.
Η παραπάνω περιγραφή περιέχει αρκετούς όρους που αν δεν είναι άγνωστοι στο σημερινό κοινό, μοιάζουν τουλάχιστον αδόκιμοι. Είναι όμως η πραγματικότητα που αντιμετώπιζαν γιατροί και ασθενείς στα χρόνια του Βυζαντίου. Αυτή «ζωντανεύει» με γοητευτικό τρόπο μέσα από το πόνημα του ομότιμου καθηγητή Χειρουργικής Γεώργιου Παπαγεωργίου «Η Ιατρική και τα νοσοκομεία στο Βυζάντιο, μέσα από τη ζωή ενός γιατρού του 12ου αιώνα» (Ελληνικές Ομοιογραφικές Εκδόσεις), σε γενική επιμέλεια της προέδρου του ΔΣ της Εθνικής Πινακοθήκης, δρος Ολγας Μεντζαφού-Πολύζου.
Πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ο Νικηφόρος Μεσσήνης, ένας νεαρός από την Πάτρα – όπως και ο συγγραφέας – που ονειρεύεται να ταξιδέψει στην Κωνσταντινούπολη για να σπουδάσει Ιατρική. Μέσα από την αυτοβιογραφική αφήγησή του ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να ταξιδέψει στον χρόνο παίρνοντας πληροφορίες, μεταξύ άλλων, για τα σχολεία και τη ζωή στην περιφέρεια της αυτοκρατορίας, για το εμπόριο, τα πλοία, τα σπίτια των ευγενών, τα μνημεία που τον εντυπωσιάζουν, τα ψηφιδωτά και τις αγιογραφίες που θαυμάζει, τη θέση των γυναικών. Πρόκειται ουσιαστικά για μια απλοποιημένη απόδοση της βυζαντινής ιστορίας – καθώς δεν λείπουν οι αναφορές τόσο σε προηγούμενους αιώνες όσο και στον αρχαίο και ρωμαϊκό κόσμο – που δεν κρύβει μέσα από τις κριτικές παρατηρήσεις της ότι έχει γραφεί σήμερα, όπως και κάποιους, ελάχιστους ευτυχώς, όρους που μαρτυρούν το γεγονός αυτό, όπως το ότι «ο Ανδρόνικος ήταν ο ορισμός του πλέι μπόι». Μέσα από την αφήγηση του Νικηφόρου Μεσσήνη μπαίνουμε στη Σχολή της Μαγναύρας – δημόσιο πανεπιστήμιο με δωρεάν φοίτηση – και σε ένα από τα διασημότερα νοσοκομεία της Πόλης, τους Ξενώνες (όπως αποκαλούνταν τα νοσοκομεία) του Παντοκράτορα, το πλέον φημισμένο δημιούργημα του Ιωάννη Β’ Κομνηνού, και των Μαγγάνων που ιδρύθηκε το 1050 και στο οποίο νοσηλεύθηκε μεταξύ άλλων ο Αλέξιος Κομνηνός. Διαδικασία αδιανόητη για τη Δυτική Ευρώπη, όπου στα νοσηλευτικά ιδρύματα κατέληγαν μόνο φτωχοί και τα οποία σε καμία περίπτωση δεν καταδέχονταν οι αριστοκράτες.
Οι καινοτομίες
Δύο ήταν οι βασικές καινοτομίες στα αυτοκρατορικά αυτά ιδρύματα. Πρώτον, προσέφεραν δωρεάν νοσηλεία σε όσους είχαν ανάγκη, χωρίς καμία διάκριση φύλου, φυλής ή εθνότητας, και διευκρινίζεται ότι διέφεραν από τα ασκληπιεία της αρχαιότητας που απευθύνονταν σε ευκατάστατους και από τα βαλετουδινάρια των Ρωμαίων που απευθύνονταν σε στρατιώτες και δούλους. Δεύτερον, στη λειτουργία τους μετείχαν ενεργά και ισότιμα οι γυναίκες. Το πρώτο νοσηλευτικό ίδρυμα που διέθετε επαγγελματίες γιατρούς και επίσημη ιατρική φροντίδα φέρει τη σφραγίδα του Μεγάλου Βασιλείου το 370 και εκείνος το ονόμασε «καταγώγιον». Και για πρώτη φορά οι γιατροί – που ονομάζονταν έμβαθμοι υπουργοί οι άνδρες και ιάτραινες οι γυναίκες (η Μηροδώρα Κλεοπάτρα μάλιστα τον 4ο αιώνα ήταν η πρώτη γυναίκα που έγραψε ιατρικό γυναικολογικό σύγγραμμα για τις παθήσεις της μήτρας) – άρχισαν να εργάζονται αποκλειστικά στα νοσοκομεία επί αυτοκράτορα Ιουστινιανού, χωρίς να λαμβάνουν «αγάπες» ή «ευλογίες», όπως αποκαλούνταν τα δώρα από ασθενείς.
Οι επεμβάσεις
Η αντισηψία γινόταν με δυνατό κρασί, ξίδι, θαλασσινό νερό ή καυτό λάδι. Η αναισθησία γινόταν με όπιο, μανδραγόρα ή μεθώντας τον ασθενή με κρασί. Και οι επεμβάσεις μπορεί να αφορούσαν από σαφηνεκτομές για τους κιρσούς στα πόδια και μαστεκτομή σε περίπτωση καρκίνου έως αποκατάσταση της μύτης δημιουργώντας τεχνητά ρουθούνια – σε περίπτωση που κάποιος είχε υποστεί το μαρτύριο της αποκοπής της μύτης του. Για τις επεμβάσεις χρησιμοποιούνταν 88 εργαλεία, εκ των οποίων τα 28 είχαν επινοηθεί τον 12ο αιώνα. Οι Ξενώνες διέθεταν μία κλίνη ανά ασθενή (στη Δύση δεν ήταν σπάνια η φιλοξενία δύο ασθενών ανά κρεβάτι), ενώ τα έκτακτα περιστατικά τοποθετούνταν σε ράντζο που ονομαζόταν παρακράββατο. Οσοι, δε, κρίνονταν πως δεν θα επιβίωναν μεταφέρονταν σε άλλο κτίριο, ώστε να ελευθερωθεί το κρεβάτι.
Πηγή: Μ. Αδαμοπούλου, Τα Νέα
Δεν υπάρχουν σχόλια