Το Ηρώδειο Ενώ η προσοχή εστιάζεται στην εντυπωσιακή έκθεση που διοργανώνεται στο Ισραήλ για τον τάφο του Ηρώδη το Μέγα, δύο αρχαιο...
 |
| Το Ηρώδειο |
Ενώ η προσοχή εστιάζεται στην εντυπωσιακή έκθεση που διοργανώνεται στο Ισραήλ για τον τάφο του Ηρώδη το Μέγα, δύο αρχαιολόγοι ισχυρίζονται ότι ο τάφος του εγωκεντρικού βασιλιά δεν είναι στο σημείο που ανακαλύφθηκε.
Τον Μάιο του 2007, σε μια δραματική συνέντευξη Τύπου, ο αρχαιολόγος Ehud Netzer αποκάλυψε την ανακάλυψη του τάφου του βασιλιά Ηρώδη στις πλαγιές του Ηρώδειου. Σήμερα, δύο αρχαιολόγοι υποστηρίζουν ότι ο τύμβος που βρέθηκε εκεί δεν μπορεί να αποτελεί την τελευταία κατοικία του Ηρώδη.
Η ορεινή τοποθεσία που βρίσκεται νοτιοανατολικά της Ιερουσαλήμ περιλαμβάνει ένα αρχαίο φρούριο, παλάτια και μια πόλη. Ο Netzer είχε αποκαλύψει τα απομεινάρια μιας μεγάλης κατασκευής με κωνική οροφή καθώς και τα θρυμματισμένα ερείπια τριών περίτεχνων σαρκοφάγων. Σε μια από αυτές, σχολαστικά λαξευμένη σε κόκκινη πέτρα, πιστεύεται ότι κάποτε βρισκόταν το σώμα του μεγάλου βασιλιά της Ιουδαίας.
Η ιστορία της ανακάλυψης του τάφου - το οποίο ήταν ένα από τα μεγαλύτερα γεγονότα της ισραηλινής αρχαιολογίας για δεκαετίες - πήρε μια δραματική τροπή με το θάνατο του Netzer. Ο κορυφαίος αρχαιολόγος που είχε αφιερώσει μεγάλο μέρος της καριέρας του στην ανεύρεση του τάφου στο Ηρώδειο, σκοτώθηκε σε ατύχημα το 2010, σε σημείο που δεν απέχει πολύ από εκείνη την περιοχή.
Κατά τους τελευταίους οκτώ μήνες, ο τάφος αποτελεί το στολίδι της έκθεσης, που έχει χαρακτηριστεί ως η μεγαλύτερη αρχαιολογική έκθεση που έχει διοργανωθεί ποτέ στη χώρα, στο Μουσείο του Ισραήλ, έχοντας ως κεντρικό θέμα της τον Ηρώδη και τον τάφο του. Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της έκθεσης, ανακατασκευάστηκαν το άνω μέρος του μαυσωλείου και των σαρκοφάγων. Εν τω μεταξύ, καταρτίστηκαν σχέδια για την ανακατασκευή του τάφου στο Ηρώδειο, που βρίσκεται στη Δυτική Όχθη, με τη χρήση ελαφρών υλικών έτσι ώστε να αποκατασταθεί σε όλο το αρχικό ύψος του, δηλαδή τα 25 μέτρα. Το σχέδιο αυτό, ωστόσο, έχει αναβληθεί λόγω της πίεσης που υπάρχει από αρχαιολόγους και συντηρητές που είναι αντίθετοι σε κάτι τέτοιο.
Σήμερα, δύο αρχαιολόγοι, οι καθηγητές Joseph Patrich και Benjamin Arubas από το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, εγείρουν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τον προσδιορισμό της κατασκευής ως τόπος ταφής του βασιλιά Ηρώδη. Υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει καμία πιθανότητα το μαυσωλείο που ανακάλυψε ο Netzer και οι φοιτητές του να είναι πραγματικά ο βασιλικός τάφος στον οποίο ο Ηρώδης ο Μέγας κηδεύτηκε μετά το θάνατό του, το 4 π.Χ.
Η κατασκευή δεν είναι σύμφωνη με άλλα κατασκευαστικά έργα του Ηρώδη και την προσωπικότητά του, δηλώνουν.
«Νιώθω σαν το αγόρι στην ταινία «Τα Καινούργια Ρούχα του Αυτοκράτορα»» λέει ο Patrich. «Είναι τόσο προφανές και είναι εκπληκτικό ότι τόσοι άνθρωποι δεν μπορούν να το δουν».
Οι δύο καθηγητές παρουσίασαν τις επιφυλάξεις τους κατά την 7ο ετήσιο συνέδριο «Καινοτομίες στην Αρχαιολογία της Ιερουσαλήμ και των γύρω περιοχών», που διοργανώνεται από την Ισραηλινή Αρχή Αρχαιοτήτων, το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο και το πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ.
Δεν είναι ο εγωκεντρικός μας Ηρώδης
Αρχικά, οι Patrich και Arubas ανέφεραν τις σχετικά μικρές διαστάσεις του μαυσωλείου. Η ανακατασκευή που έγινε στον εσωτερικό εκθεσιακό χώρο του Ισραηλινού Μουσείου, φαίνεται μεγάλη και εντυπωσιακή, αλλά σε σχέση με το Ηρώδειο ως σύνολο και με τις άλλες κατασκευές που δημιουργήθηκαν εκεί - και σίγουρα σε σχέση με ό, τι γνωρίζουμε για τον τρόπο που ο Ηρώδης έβλεπε τον εαυτό του - είναι μάλλον μια μέτρια κατασκευή.
Το μαυσωλείο είναι μικρό σε σύγκριση με άλλους βασιλικούς τάφους της αρχαιότητας που έχουν αποκαλυφθεί στην περιοχή, με την οποία ο Ηρώδης ήταν σίγουρα εξοικειωμένος. Οι Patrich και Arubas παρουσιάζουν, για παράδειγμα, τις ταφικές κατασκευές στην οποίες, ηγετικές φυσιογνωμίες των Hasmonean ενταφιάστηκαν το 2ο αιώνα π.Χ , στο Modi'in. Αυτές φτάνουν σε μεγαλύτερα ύψη από τον τάφο στο Ηρώδειο, παρόλο που ο Ηρώδης θεωρούσε τον εαυτό του να είναι ο μεγαλύτερος κυβερνήτης όλων - τουλάχιστον στο ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Ο Ηρώδης, πιθανότατα, ήταν επίσης εξοικειωμένος με τους τάφους των μεγαλύτερων ηγεμόνων του αρχαίου κόσμου, του Αυγούστου στη Ρώμη και του Μ. Αλεξάνδρου στην Αλεξάνδρεια. Ήταν και τα δύο γιγαντιαία μνημεία ,δίπλα στα οποία ο τάφος του Ηρώδη, όπως ανακαλύφθηκε στο Ηρώδειο, ωχριά σε μέγεθος.
«Σε κάθε πτυχή των κτιριακών έργων του Ηρώδη, υπάρχει μια εμφανής επιθυμία να κάνει τον εαυτό του γνωστό σε όλο τον κόσμο, φθάνοντας μέχρι το σημείο της μεγαλομανίας», αναφέρουν οι Patrich και Arubas. «Είναι πιθανό ο Ηρώδης, μετά την ανέγερση τέτοιων μνημειωδών κατασκευαστικών έργων και την δόξα που είχε αποκτήσει σε Ρώμη και Ανατολή, να είχε προγραμματίσει έναν σχετικά απλό τάφο για τον εαυτό του;».
Ο Patrich προσθέτει σε άλλη συνέντευξή του αυτή την εβδομάδα, «Κάποιος θα πρέπει να ρωτήσει τον εαυτό του, το πώς θα μπορούσε να φανταστεί τον τάφο του Ηρώδη».
Οι αρχαιολόγοι εγείρουν επίσης ανησυχίες για την τοποθεσία στις πλαγιές του Ηρώδειου, η οποία δεν έχει την κατάλληλη πρόσβαση για ένα βασιλικό νεκροταφείο ενώ επισκιάζεται και από άλλες, μεγαλύτερες κατασκευές στο λόφο. Ο ιστορικός Φλάβιος Ιώσηπος περιγράφει την βασιλική νεκρική πομπή του Ηρώδη, με χιλιάδες στρατιώτες, πολίτες και σκλάβους να συνοδεύουν με τα πόδια το φέρετρο. Η πλατεία απέναντι από το μαυσωλείο δεν μπορεί να χωρέσει ένα πλήθος αυτού του μεγέθους. «Μόλις 20 άτομα μπορούν να σταθούν εκεί», παρατηρεί ο Patrich.
Επισημαίνει επίσης ότι οι ανασκαφές αποκάλυψαν ότι μετά το πέρας της κατασκευής του τάφου, μια δεξαμενή νερού που είχε χρησιμοποιηθεί για την άρδευση του κήπου γύρω από το χώρο ταφής, καταστράφηκε για να δημιουργηθεί χώρος για την ανέγερση μιας κλίμακας που οδηγεί μέχρι το παλάτι στην κορυφή του λόφου. Είναι πιθανόν, αναρωτιούνται οι δύο αρχαιολόγοι, αυτός ο μεγάλος βασιλιάς, που έχτισε το τέτοιες μνημειώδεις κατασκευές και το λιμάνι στην Καισάρεια, να σχεδιάσει με τόση προχειρότητα τον τάφο που έχει ορίσει για τον εαυτό του;
Μεταφορά πάνω σε χρυσό κρεβάτι
Η κόκκινη σαρκοφάγος που βρέθηκε δεν εντυπωσιάζει πάρα πολύ τον Patrich: «Δεν είναι στα πρότυπα του Ηρώδη. Είναι ένας άνθρωπος ο οποίος μεταφέρθηκε κατά την διάρκεια της ταφής του πάνω σε χρυσό κρεβάτι. Θα τον τοποθετούσαν σε μια τέτοια απλή σαρκοφάγο; Θα περίμενα να δω μια χρυσή σαρκοφάγο που χωράει μέσα σε άλλη μια σαρκοφάγο από εισαγόμενο μάρμαρο. Είναι ο Ηρώδης ο Μέγας!»
 |
| Αναπαράσταση του μαυσωλείου του Ηρώδη στο Ηρώδειο. Είναι αρκετά πολυτελές για ένα βασιλιά; |
Ο Patrich τονίζει ότι ο Netzer ήταν ο δάσκαλός του, και ότι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είχε κάνει λάθος με βάση αυτά που είχε μάθει από εκείνον.
«Ο Ehud μας δίδαξε τις βασικές αρχές της αρχιτεκτονικής του Ηρώδη .... Αυτά που λέμε, τα λέμε από σεβασμό προς τον Ehud, διότι εδώ διακυβεύονται όλες οι διδασκαλίες που μας κληροδότησε», λέει ο Patrich.
Σε μια τέτοια περίπτωση, ποιανού είναι ο τάφος; Οι Patrich και Arubas δείχνουν ότι ο τάφος που βρήκε ο Netzer χρησίμευσε ως τόπος ταφής για τα άλλα μέλη της οικογένειας του Ηρώδη.
Ίσως. Επομένως, πού είναι ο βασιλικός τάφος; Σε αυτή την ερώτηση, οι δύο αρχαιολόγοι να μην έχουν απάντηση. Αναφέρουν ότι μπορεί να ήταν στο παλάτι, που βρίσκεται στην κορυφή του Ηρώδειου και να καταστράφηκε μαζί με αυτό.
Τονίζουν, επίσης, μια κατασκευαστική ανωμαλία που παρατηρήθηκε στο κάτω ανάκτορο κατά την διάρκεια της ανασκαφής, η οποία σε αντίθεση με τις περισσότερες από τις κατασκευές της περιόδου, δεν διαθέτει λουτρό. Ίσως, λένε, αυτό το παλάτι χρησιμοποιήθηκε ως μαυσωλείο του Ηρώδη. Πίσω από αυτό βρίσκεται ένας χώρος που μοιάζει με ένα τεράστιο τεχνητό σπήλαιο που έχει καταρρεύσει. Ίσως ο περιζήτητος τάφος να βρεθεί μέσα σε αυτό.
Ο Ηρώδης ήταν μετριοπαθής
Η απάντηση στα επιχειρήματα των Patrich και Arubas δόθηκε σε συνεντεύξεις από τον Roi Porat, αρχαιολόγο που αντικατέστησε τον Netzer ως επικεφαλής της ανασκαφής στο Ηρώδειο. Ο Porat εξηγεί ότι ο Ηρώδης είναι μια πιο σύνθετη προσωπικότητα από την πρώτη εντύπωση που σχηματίζει κάποιος για εκείνον. Παράλληλα με τη ρωμαϊκή σπατάλη και πολυτέλεια, στην οποία επιδόθηκε και εκπροσώπησε, υπήρχαν και απλά τοπικά στοιχεία που αντικατοπτρίζονται σε κάθε ένα από τα μνημεία που έχτισε.
«Κοιτάξτε , για παράδειγμα τα νομίσματα του Ηρώδη. Είναι τα απλούστερα νομίσματα που μπορεί να υπάρξουν. Το πρόσωπό του δεν απεικονίζεται πάνω στο νόμισμα, παρόλο που κυβέρνησε για 40 χρόνια», λέει ο Porat.
 |
| Νομίσματα της εποχής του Ηρώδη του Μέγα |
Ένα άρθρο που συνέγραψε ο Porat με τους συναδέλφους του, Yaakov Kalman και Rachel Chachy περιγράφει το μεγαλείο του τάφου του Ηρώδη, όσον αφορά τον τύπο της πέτρας, την αρχιτεκτονική και την διακόσμηση του. Επιπλέον, ο Porat εξηγεί ότι το Ηρώδειο είναι ένας τεχνητός λόφος που δημιουργήθηκε από 400.000 κυβικά μέτρα χώματος στην κορυφή του οποίου βρίσκεται το παλάτι.
«Όλη αυτή η μεγάλη μάζα έχει ένα μόνο μέρος που δεν καλύπτεται από τη γη, και αυτή είναι η θέση του τάφου» εξηγεί ο Porat. Ισχυρίζεται ότι ο Ηρώδης συνέλαβε την ιδέα ότι ολόκληρος ο λόφος αποτελεί έναν τεράστιο και μοναδικό τύμβο, που συμβολίζει ότι η ζωή θα συνεχιστεί ακόμη και μετά την ταφή του βασιλιά.
Ο Ηρώδης έτσι τοποθετείται μέσα στον τάφο, σύμφωνα με τον Porat, στο υψηλότερο σημείο του λόφου, που ήταν έξω από το κατοικημένο τμήμα του Ηρώδειου – ακολουθώντας ίσως τις στενώσεις του εβραϊκού θρησκευτικού νόμου. Στους πρόποδες του βουνού στο οποίο βρίσκεται ο τύμβος, υπάρχει μια μεγάλη πλατεία, η οποία προσφέρει θέα στον τόπο ταφής και θα μπορούσε να χωρέσει τη συνοδεία που περιγράφει ο Ιώσηπος.
«Δεν θα μείνουμε εμβρόντητοι αν βρούμε άλλον έναν τάφο που να ανήκει στο βασιλιά», λέει ο Porat, «Αλλά πιστεύουμε ότι έχουμε μια αξιοπρεπή εικόνα για το τι συμβαίνει εκεί και είναι αρκετά πειστική. Έχουμε επαρκή δεδομένα. Ο Patrich ασχολείται με ό, τι δεν είναι, και εμείς με αυτό που είναι», προσθέτει.
Την περασμένη Τετάρτη, ο Patrich έλαβε το πρόγραμμα για το αρχαιολογικό συνέδριο του Israel Exploration Society τον επόμενο μήνα, όπου μια συνεδρία θα ασχοληθεί με τα επιχειρήματα γύρω από τον τάφο του Ηρώδη. Οι λέξεις «τάφος του Ηρώδη» εμφανίζονται σε εισαγωγικά στο πρόγραμμα. «Είμαι ευτυχής που καταφέραμε να εισάγουμε αυτά τα εισαγωγικά», δηλώνει ο Patrich.
Δεν υπάρχουν σχόλια