Ελέφαντες και κουκούτσια ροδάκινων: ο αρχαιολογικός θησαυρός της Ρώμης εμπλουτίζεται από τα έργα του Μετρό

Το Κολοσσαίο, ίσως το σημαντικότερο και πιο γνωστό υπέργειο μνημείο της πόλης, στέκει κοντά στον τελικό σταθμό του Μετρό που κρύβει κ...

Το Κολοσσαίο, ίσως το σημαντικότερο και πιο γνωστό υπέργειο μνημείο της πόλης, στέκει κοντά στον τελικό σταθμό του Μετρό που κρύβει κάποια υπόγεια αριστουργήματα.
Φωτό: Nadia Shira Cohen για τους New York Times

Εν όψει των εργασιών επέκτασης στο αθηναϊκό μετρό, ας απολαύσουμε τα νέα αρχαιολογικά ευρήματα της Ρώμης που θα μπορούσαν να γεμίσουν πολλά μουσεία.

Ρώμη μαζί με την Αθήνα είναι δύο από τις πόλεις που κατοικούνται αδιάλειπτα από την αρχαιότητα ως σήμερα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα ερείπια της μίας εποχής να αποτελούν τον θεμέλιο λίθο εκείνης που τη διαδέχεται και οι αρχαιολογικοί θησαυροί πάσης φύσεως να συσσωρεύονται στα έγκατα της γης, αναμένοντας τη σκαπάνη που θα τους ανακαλύψει.    

Όπως συνέβη στην Αθήνα κατά την διάρκεια των εργασιών διάνοιξης σηράγγων για το μετρό, έτσι και στη Ρώμη τα συνεργεία που εργάστηκαν για την επέκταση του υπάρχοντος δικτύου υπόγειου σιδηρόδρομου αποτέλεσαν μια μοναδική ευκαιρία να μελετηθεί -κυριολεκτικά- σε βάθος η ιστορία της -κυριολεκτικά- αιώνιας πόλης.   

Ενώ συνήθως στις κατοικημένες πόλεις οι αρχαιολόγοι που επιβλέπουν εργασίες εκσκαφής επιθεωρούν ευρήματα που φτάνουν το πολύ μέχρι τα 9-10 μέτρα βάθος, όπως για παράδειγμα σε περιπτώσεις κατασκευής υπόγειων χώρων στάθμευσης, στην περίπτωση της κατασκευής της τρίτης γραμμή μετρό στην Ρώμη οι εργασίες ανέσκαψαν μέχρι και 30 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης.

Η Rossela Rea, αρχαιολόγος που ενεπλάκη ήδη από τον σχεδιασμό της νέα γραμμής του μετρό που συνδέει το κέντρο της Ρώμης με τα νέα προάστια, δήλωσε πρόσφατα στους New York Times: «Ο υπόγειος σιδηρόδρομος μας παρείχε έναν τεράστιο πλούτο γνώσης για την πόλη που δεν θα μπορούσε να προκύψει από καμία άλλη εργασία. Δεν έχουμε προχωρήσει σε τόσο εκτενείς και εις βάθος ανασκαφές εδώ και χρόνια». 

Ο χώρος ανασκαφής του τελευταίου σταθμού της νέας γραμμής C του Μετρό της Ρώμης. Η ανακάλυψη σημαντικών ευρημάτων ανάγκασε τους υπεύθυνους του έργου να αλλάξουν την αρχική τοποθεσία του σταθμού που ήταν στην Piazza Venezia.
Φωτό: Nadia Shira Cohen για τους New York Times.

Τα τεχνουργήματα, οι μαρμάρινοι κίονες και τα κιονόκρανα, τα μωσαϊκά, ακόμα και τα υπολείμματα γευμάτων που συντηρήθηκαν μέσα στα ερείπια, καταγράφηκαν, εξάχθηκαν και φυλάσσονται ώσπου να βρεθεί ο κατάλληλος χώρος ώστε να εκτεθούν.   

Κάποια μεγαλύτερη ευρήματα μνημειακού χαρακτήρα πρόκειται να ανασυντεθούν και να πλαισιωθούν με τρόπο ώστε να μπορούν οι χρήστες του μετρό να τα θαυμάζουν επιτόπου, όπως ακριβώς έχει γίνει και στο μετρό της Αθήνας όπου σε έξι κεντρικούς σταθμούς εκτίθενται αρχαία αντικείμενα πίσω από καλαίσθητες προθήκες.

Κατά την ανασκαφή εντοπίστηκαν και δομές αρχαίων κτιρίων, όπως ένα τεράστιο αμφιθέατρο της εποχής του Αδριανού (2ος αι. μ.Χ) που βρίσκεται κάτω από την πολυσύχναστη και λίαν τουριστική Piazza Venezia. Οι αρχαιολόγοι εικάζουν ότι πρόκειται για το πρώτο πανεπιστήμιο της Ρώμης όπου διεξάγονταν διαλέξεις και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις.    

Ένα άλλο μεγάλο και εξίσου σπουδαίο εύρημα είναι ένας στρατώνας που επίσης χρονολογείται γύρω στον 2ο μ.Χ αιώνα και βρίσκεται κάτω από τον σταθμό Amba Aradam που προβλέπεται να εγκαινιασθεί το μακρινό 2022.   

Η ανασκαφή αποκάλυψε έναν μακρύ διάδρομο που οδηγεί σε 39 αίθουσες. Κάποιες είναι διακοσμημένες με απλά πατώματα με ασπρόμαυρο μωσαϊκό ενώ οι τοίχοι κοσμούνται από απλές νωπογραφίες και οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι μάλλον επρόκειτο για τους κοιτώνες των στρατιωτών. Το κτίριο αυτό ήταν προφανώς μέρος μόνο των στρατώνων, των οποίων το συνολικό μέγεθος είναι προς το παρόν άγνωστο.

Ευρήματα που θα εκτίθενται στον σταθμό του San Giovanni ξεκινώντας από επάνω αριστερά: κεραμικά βάζα της ύστερης περιόδου του 2ου αιώνα μ.Χ., κρήνη του 1ου αιώνα μ.Χ., σπαράγματα κεραμικών σκευών της Αναγέννησης και νιπτήρας από τραβερτίνα από τη σύγχρονη εποχή. Φωτό: Nadia Shira Cohen για τους New York Times.

Στον σταθμό San Giovanni βρέθηκαν τμήματα μαρμάρινων κιόνων και άλλα διακοσμητικά στοιχεία αλλά και πιο ευτελούς προέλευσης αντικείμενα όπως απολιθωμένα κουκούτσια ροδάκινων ή πιάτα και άλλα σκεύη του 16ου αιώνα από ένα νοσοκομείο που στεγαζόταν στην περιοχή.  

Όταν για μία ημέρα κατέστη επισκέψιμος οι κάτοικοι της πόλης πλημμύρισαν το αυτοσχέδιο υπόγειο μουσείο για να θαυμάσουν από κοντά τα νέα ευρήματα, γεμάτοι περιέργεια και συναισθανόμενοι τη σημασία τους στην περαιτέρω αποτύπωση του πλούτου της ιστορίας της πόλης.   

Εκτός από τα ίχνη των ανθρώπων η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στην επιφάνεια και πλείστα στοιχεία που αφορούν τη χλωρίδα και την πανίδα της Ρώμης ανά τους αιώνες. Αυτή η πτυχή αναδείχθηκε και στις τοιχογραφίες του San Giovanni που αποτελούν αναφορά στους εξαφανισμένους κατοίκους της περιοχής, όπως το είδος Elephas antiquus, ένα είδος παχυδέρμου του Πλειστόκαινου, απολιθώματα του οποίου είχαν ανακαλυφθεί κατά την κατασκευή της Via dei Fori Imperiali από τον Μουσολίνι τη δεκαετία του 1930.    

Όσο τα έργα συνεχίζονται, νέα ευρήματα εμπλουτίζουν τον ήδη μακροσκελέστατο κατάλογο που έχει προκαλέσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Ίχνη ενός από τα αρχαιότερα ρωμαϊκά υδραγωγεία έχουν ανασκαφεί και εικάζεται ότι πρόκειται είτε για το υδραγωγείο Aqua Appia που οικοδομήθηκε στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. από τον ίδιο κήνσωρα που έφτιαξε την Αππία Οδό ή το μεταγενέστερο κατά 40 έτη Anio Vetus, του οποίου η κατασκευή χρηματοδοτήθηκε από τους θησαυρούς που λεηλατήθηκαν από τον Βασιλιά Πύρρο της Ηπείρου.

Ο εκπρόσωπος τύπου της εφορίας αρχαιοτήτων της Ρώμης Luca Del Fra στον χώρο ανασκαφών των εργασιών του Μετρό στο Amba Aradam.
Φωτό: Nadia Shira Cohen για τους New York Times.

Επίσης κατά την κατασκευή φρεατίου για να προστατευθούν τα Τείχη του Αυρηλίου μεταξύ των σταθμών San Giovanni και Amba Aradam, η ομάδα των αρχαιολόγων βρήκε ένα διακοσμημένο οίκο (domus) που είχε καταστραφεί από μια πυρκαγιά και τον οποίο ο τύπος αναφέρει ως «μίνι Πομπηία» λόγω του πλούτου και της ποιότητας των ευρημάτων, ενώ πρόσφατα ανακαλύφθηκαν και κάποια κεραμικά πλακίδια με σφραγίδα που τοποθετεί την κατασκευή τους το 123 μ.Χ.   

Είναι προφανές λοιπόν πως όσο συνεχίζονται τα έργα τα μηχανήματα θα συνεχίσουν να προσφέρουν αθρόα θραύσματα ενός πολιτισμού που από την αρχαιότητα, όταν κατέκτησε το σύνολο σχεδόν του τότε γνωστού κόσμου, δεν έπαψε να βρίσκεται στην πρωτοπορία των σπουδαίων έργων στην αρχιτεκτονική, τη μηχανική και την τέχνη.    

Στην πραγματικότητα οι εργασίες αυτές επέτρεψαν την ανασύνθεση ενός χρονολογίου των χρήσεων γης και των ασχολιών των ανθρώπων που κατοίκησαν την περιοχή της Ρώμης από την προϊστορική πόλη στην αρχαία Δημοκρατία, την Αυτοκρατορία, τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση ως τις μέρες μας.   

Ο σταθμός του Μετρό San Giovanni πρόκειται να εγκαινιασθεί στις αρχές του νέου έτους και θα φιλοξενεί μερικά μόνο από τα σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα που ανακαλύφθηκαν χάρη στην κατασκευή της επέκτασης του υπόγειο σιδηροδρόμου.
Φωτό: Nadia Shira Cohen για τους New York Times.

Οι προθήκες που κοσμούν τους σταθμούς του μετρό που έχουν ήδη τεθεί σε λειτουργία και εξυπηρετούν τόσο τους κατοίκους της Ρώμης όσο και τους πολυάριθμους επισκέπτες της πόλης, λειτουργούν σαν μία διαρκή υπενθύμιση της συνέχειας και της σπουδαιότητας της ως κιβωτού της απαρχής του Δυτικού πολιτισμού.   

Πηγή: I. D'Athenes, LiFO, με στοιχεία από τους New York Times