Οι παναθηναϊκοί αμφορείς συνδέονται με τάφους αριστοκρατών με αθλητικές επιδόσεις, προκειμένου να τονίσουν τις αρετές και τον ηρωισμό του...
 |
| Οι παναθηναϊκοί αμφορείς συνδέονται με τάφους αριστοκρατών με αθλητικές επιδόσεις, προκειμένου να τονίσουν τις αρετές και τον ηρωισμό τους. |
Η προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας, δρ. Ανθή Μπάτζιου, και η αρχαιολόγος Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας, Ευαγγελία Σταμέλου, μας αφηγούνται την ιστορία δύο πολύτιμων εκθεμάτων του μουσείου.
Οι παναθηναϊκοί αμφορείς, ως έπαθλα που δίνονταν στους νικητές των αγώνων των Παναθηναίων που τελούνταν ανά τετραετία, απεικόνιζαν στη μία όψη την Αθηνά Πρόμαχο ανάμεσα σε δύο κίονες και στην πίσω όψη το άθλημα στο οποίο είχε νικήσει ο αθλητής. Κάθε αμφορέας περιείχε περίπου σαράντα λίτρα (δηλαδή 36 κιλά) λάδι. Ο αριθμός των αμφορέων που έπαιρνε ως έπαθλο ο νικητής κυμαινόταν από έναν έως εκατόν σαράντα.
Ο νικητής της αρματοδρομίας έπαιρνε 140 αμφορείς, δηλαδή 5 τόνους λάδι, αξίας περίπου 1.680 αρχαίων δραχμών, που αντιστοιχούσε σε ημερομίσθια περίπου πεντέμισι χρόνων.Ο μέσος όρος του πρώτου επάθλου για τα υπόλοιπα αθλήματα ήταν 50-70 αμφορείς. Καθώς οι ποσότητες του λαδιού που έπαιρναν μερικοί τουλάχιστον από τους νικητές ήταν μεγάλες, οι νικητές μπορούσαν να πουλήσουν τους αμφορείς με το περιεχόμενό τους εκτός των Αθηνών.
Οι αρχαίες πόλεις Ιωλκός και Αμφανές, στην περιοχή του Βόλου, άκμαζαν κατά την κλασική εποχή (5ος και 4ος αι. π.Χ.) και εισήγαγαν μεγάλες ποσότητες αττικών αγγείων. Μέσω αυτού του εμπορικού δικτύου είναι πολύ πιθανόν να έφτασαν οι δύο παναθηναϊκοί αμφορείς στην περιοχή του Βόλου. Καθώς τα αγωνίσματα που απεικονίζονται στην πίσω όψη των δύο αμφορέων, η αρματοδρομία και ο δρόμος, είναι αυτά για τα οποία αμείβονταν με τον μεγαλύτερο αριθμό αμφορέων οι νικητές ‒140 για την αρματοδρομία και 50-70 οι νικητές των δρόμων‒, είναι απολύτως λογικό το ότι πωλήθηκαν εκτός Αθηνών και οι αγοραστές θα πρέπει να πλήρωσαν αρκετά ακριβά για να αποκτήσουν ένα τέτοιο αγγείο που αποτελούσε αντικείμενο κύρους.
Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, ο μεν παλιότερος παναθηναϊκός αμφορέας του Ζωγράφου του Κλεοφράδη (Εικόνα 2) συνόδευσε τον κάτοχό του στην τελευταία του κατοικία μαζί με άλλα αττικά αγγεία και μια στλεγγίδα ‒θα ήταν πιθανότατα κι αυτός αθλητής–, ενώ ο δεύτερος (Εικόνα 1) αφιερώθηκε στο ιερό του Απόλλωνα στις Αμφανές. Σε κάθε περίπτωση, οι παναθηναϊκοί αμφορείς συνδέονται με τάφους αριστοκρατών με αθλητικές επιδόσεις, προκειμένου να τονίσουν τις αρετές και τον ηρωισμό τους.
Στην περίπτωση του τάφου από το νεκροταφείο της Ιωλκού, όπου βρέθηκε ο παναθηναϊκός αμφορέας του Ζωγράφου του Κλεοφράδη, η καύση πάνω από τον τάφο και το τελετουργικό σπάσιμο του αμφορέα και των λοιπών κτερισμάτων αποδεικνύουν ότι πρόκειται για σημαίνον πρόσωπο της αριστοκρατίας της Ιωλκού. Ο νεκρός αθλητής θα πρέπει να ανήκε στην άρχουσα τάξη της Ιωλκού, η οποία εκείνη την εποχή άκμαζε, και μάλιστα προτάθηκε το έτος 511/10 ως τόπος εξορίας στον τύραννο των Αθηνών Ιππία, όπως καταδεικνύει η αναφορά του Ηροδότου, Ε’94: «Ιππίη δε εντεύθεν απελευνομένω εδίδου μεν Αμύντας ο Μακεδών Ανθεμούντα, εδίδοσαν δε Θεσσαλοί Ιωλκόν, ο δε τούτων μεν ουδετέρα αιρέετο». Οι δύο παναθηναϊκοί αμφορείς εκτίθενται στη μόνιμη έκθεση του Αθανασάκειου Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου.
Mελανόμορφος παναθηναϊκός αμφορέας με πώμα (336/5 π.Χ., έτος του άρχοντα Πυθόδηλου)
 |
| Εικόνα 1: Ιερό Απόλλωνα, Αμφαναί. Ύψος: 1,01μ. Διάμετρος: 0,395 |
Στη μία όψη εικονίζεται η Αθηνά Πρόμαχος με ασπίδα, προς τα δεξιά, ανάμεσα σε δύο κίονες, οι οποίοι επιστέφονται από αγάλματα. Στον αριστερό κίονα παριστάνεται ο Τριπτόλεμος πάνω στο φτερωτό του άρμα και στον δεξί φτερωτή νίκη προς τα αριστερά, που κρατά κάποιο αντικείμενο με το δεξί της χέρι. Δίπλα στον δεξιό κίονα υπάρχει κάθετα γραμμένη η επιγραφή ΤΟΝ [Α]ΘΕΝΕΘΕΝ ΑΘ[Λ]ΟΝ, στο αττικό αλφάβητο, ενώ δίπλα στον αριστερό κίονα η επιγραφή με το όνομα του επώνυμου άρχοντα του έτους: ΠΥ[ΘΟΔΗΛΟ]Σ. Στην πίσω όψη εικονίζονται τέσσερις δρομείς σταδίου, προς τα δεξιά. Στο πανόραμα των ολυμπιακών αγωνισμάτων, το αγώνισμα του δρόμου συνδέεται άρρηκτα με την ίδρυση των Ολυμπιακών Αγώνων. Στην αρχαία παράδοση, θεοί, ημίθεοι και ήρωες σχετίζονται με την καθιέρωση του αγωνίσματος, γεγονός που αποδεικνύει την παλαιότητά του. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες ο δρόμος αναφέρεται ως το παλαιότερο αγώνισμα. Ο Ιδαίος Ηρακλής οργανώνει του αγώνες και ορίζει το μήκος του ενός σταδίου σε 600 πόδια, δηλαδή 192,28 μέτρα.
Δημοσίευση: Μπάτζιου - Ευσταθίου, Α. (2004) 48. Παναθηναϊκός αμφορέας στο «Αγώνες και αθλήματα στην αρχαία Θεσσαλία», ΥΠ.ΠΟ. - Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου, Αθήνα: ΤΑΠ, 140-141
Παναθηναϊκός αμφορέας
(αρχές 5ου αι. π.Χ)
 |
| Εικόνα 2: Ιωλκός, νεκροταφείο.Ύψος: 0,65μ. |
Στη μία όψη εικονίζεται η Αθηνά Πρόμαχος, προς τα αριστερά. Στο επίσημα της ασπίδας εικονίζεται ο Πήγασος, χαρακτηριστικό του εργαστηρίου του Ζωγράφου του Κλεοφράδη. Πάνω στους κιονίσκους που πλαισιώνουν την Αθηνά παριστάνεται ένας κόκορας. Κάθετα, δίπλα στον αριστερό κίονα, υπάρχει η επιγραφή: ΤΟΝ ΑΘΕΝΕΘΕ[Ν ΑΘΛΩΝ]. Στην πίσω όψη σκηνή αρματοδρομίας με ηνίοχο που φοράει λευκό, αχειρίδωτο, μακρύ χιτώνα. Ο λαιμός του αμφορέα κοσμείται με ανθέμια, άνθη λωτού και γλωσσωτό κόσμημα.
Τα ιππικά αγωνίσματα ήταν τα πιο εντυπωσιακά και το πιο λαμπρό θέαμα στους αγώνες. Οι αρματοδρομίες, μάλιστα, ήταν συνδεδεμένες με το παρελθόν της Ολυμπίας και με τον ιδρυτή τους, τον Πέλοπα, που, σύμφωνα με τον μύθο, νίκησε σε αρματοδρομία το βασιλιά της Πίσας, Οινόμαο, πήρε για σύζυγό του την κόρη του, Ιπποδάμεια, μαζί με τον θρόνο και οργάνωσε τους αγώνες. Ωστόσο, τα ιππικά αγωνίσματα άργησαν να εισαχθούν στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων. Η αρματοδρομία με τέθριππο εισάγεται στην 25η Ολυμπιάδα (680 π.Χ.).
Δημοσίευση: Μπάτζιου - Ευσταθίου, Α. (2004) 48. Παναθηναϊκός αμφορέας στο «Αγώνες και αθλήματα στην αρχαία Θεσσαλία», ΥΠ.ΠΟ. - Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου, Αθήνα: ΤΑΠ, 139
Το Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου είναι ένα από τα παλαιότερα μουσεία της χώρας και μέχρι πρότινος το κεντρικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλίας. Χτίστηκε το 1909 με χρήματα που διέθεσε ο Αλέξιος Αθανασάκης από την Πορταριά του Πηλίου. Μετά τις επανεκθέσεις του 2004 και του 2009, φιλοξενεί αρχαιολογικά ευρήματα από τη νεολιθική περίοδο έως και τα ρωμαϊκά χρόνια. Η έκθεση αναπτύσσεται σε οκτώ αίθουσες (1-8) στο ισόγειο του παλιού και νέου κτιρίου και περιλαμβάνει ευρήματα από τις αρχαιολογικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στον Νομό Μαγνησίας από τις αρχές του 20ού αιώνα έως τις μέρες μας. Ενημερωτικά κείμενα, σχέδια και φωτογραφίες βοηθούν τον επισκέπτη να αποκτήσει εμπεριστατωμένη άποψη για το είδος και τη χρήση των αρχαιολογικών ευρημάτων κατά την αρχαιότητα αλλά και για τους αρχαιολογικούς χώρους από τους οποίους προέρχονται αυτά.
Πηγή: odysseus.culture.gr/
Πηγή: M. Hulot, LiFO
Δεν υπάρχουν σχόλια