Ύμνος στο «Κάλλος» στη μεγάλη έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης – Από τον Νίκο Σταμπολίδη

Μαρμάρινο αγαλμάτιο λουόμενης Αφροδίτης, η «Αφροδίτη της Ρόδου», 1ος π.Χ. αιώνας Σωματική και ψυχική ομορφιά. Αυτό ήταν το ιδεώδες για τον ά...

Μαρμάρινο αγαλμάτιο λουόμενης Αφροδίτης, η «Αφροδίτη της Ρόδου», 1ος π.Χ. αιώνας

Σωματική και ψυχική ομορφιά. Αυτό ήταν το ιδεώδες για τον άνθρωπο στην αρχαία Ελλάδα και μία λέξη το εξέφραζε: Το «κάλλος».

Τόσο για το ανδρικό, όσο και για το γυναικείο φύλο. Και αυτήν ακριβώς την έννοια του κάλλους, ως ομορφιάς σωματικής, αλλά και αρετών της ψυχής θα αναδείξει η έκθεση, που θα εγκαινιαστεί τον Σεπτέμβριο στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, το οποίο διαθέτει για το σκοπό αυτό και τα δύο του κτήρια. Πρόκειται, άλλωστε, για μία γοητευτική προσέγγιση στην υπέρτατη ομορφιά, αν κρίνει κανείς από τα αντικείμενα μοναδικής τέχνης και απαράμιλλης αισθητικής , που πρόκειται να περιληφθούν σ’ αυτήν, αλλά και από το πλήθος τους, 305 για την ακρίβεια, από ελληνικά και ξένα μουσεία.

Την έκθεση με τον τίτλο «Κάλλος. Η Υπέρτατη Ομορφιά» υπογράφει ο καθηγητής κ. Νίκος Σταμπολίδης, που ολοκληρώνει έτσι τον κύκλο του στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, του οποίου υπήρξε διευθυντής από το 1996, για να συνεχίσει πλέον σήμερα την πολύτιμη προσφορά του στον πολιτισμό από την θέση του εκλεγμένου διευθυντή στο Μουσείο Ακρόπολης.

Ο καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης

Τα εγκαίνια έχουν ορισθεί για τις 24 Σεπτεμβρίου και ήδη την Τρίτη το βράδυ εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο το σκεπτικό της έκθεσης, αλλά και οι δανεισμοί 273 αρχαίων έργων από ελληνικά μουσεία και Εφορείες Αρχαιοτήτων, καθώς και 17 αρχαιοτήτων από αρχαιολογικά μουσεία της Ιταλίας και του Βατικανού.

Στην έκθεση περιλαμβάνονται, όμως, ακόμη και έξι έργα από το Μουσείο Μπενάκη, δύο από την ιδιωτική συλλογή του κ. Ευάγγελου Χρόνη, ένα από την Εύξεινο Λέσχη Ποντίων Νάουσας ενώ από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης προέρχονται έξι έργα.

Το ιδεώδες

Το ιδεώδες που αναπτύχθηκε στην αρχαία ελληνική σκέψη, για να εκφραστεί μέσα από τα ποιήματα των επικών και λυρικών ποιητών από τον 8ο π.Χ ως τον 6ο π.Χ. αιώνα και να αποκρυσταλλωθεί στη συνέχεια στα κείμενα των φιλοσόφων της Κλασικής εποχής είναι στο επίκεντρο της έκθεσης, που φιλοδοξεί να παρουσιάσει, σύμφωνα με το σκεπτικό της, τις διάφορες πτυχές του στην καθημερινή ζωή και τη φιλοσοφική σκέψη της αρχαίας Ελλάδας.

Η αφήγηση αρχίζει από την πτέρυγα του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης επί της Νεοφύτου Δούκα, με την ενότητα «Καλλωπισμός», που περιλαμβάνει τόσο τον τρόπο, όσο και τα μέσα για την επίτευξή του. Η περιγραφή για τον καλλωπισμό της Ήρας από την Ιλιάδα γίνεται έτσι ο οδηγός για να αναφερθούν, πρώτα απ’ όλα, το λουτρό, που συνοδεύεται από την χρήση αλοιφών και αρωμάτων, την περιποίηση του προσώπου και του σώματος, της κόμμωσης και τέλος τον στολισμό.

Άγαλμα Κόρης, η «Χιώτισσα», γύρω στο 510 π.Χ. (Μουσείο Ακρόπολης)

Έπαινος της φυσικής ομορφιάς των νέων, ανδρών και γυναικών ήταν ο χαρακτηρισμός τους στην αρχαιότητα ως «Καλούς» και «Καλές», που είναι και η δεύτερη ενότητα, η οποία αναπτύσσεται μέσα από επιγραφές χαραγμένες σε αγγεία, γραμμένες σε αρχιτεκτονικά μέλη κτηρίων και αλλού.

Το «Κάλλος θνητών» αναδεικνύεται μέσα από υπαρκτά ή και μυθικά πρόσωπα της αρχαιότητας, όπως ο Άδωνις, η Ωραία Ελένη ασφαλώς αλλά και ο Μέγας Αλέξανδρος. Το «Αθλητικό» και το «Ηρωικό κάλλος» έχουν αναφορές σε πρότυπα που συνδύαζαν την σωματική με την ψυχική ομορφιά. Και οι «Ωραίοι Άωροι» δεν είναι τίποτε άλλο, παρά οι νέοι, που βρήκαν άδικο θάνατο στην νεότητά τους…

Κεφάλι αγάλματος Αλεξάνδρου, μετά το 338 π.Χ. (Μουσείο Ακρόπολης)

Η αποθέωση

Πέντε ακόμη ενότητες για το κάλλος αναπτύσσονται στο Μέγαρο Σταθάτου, με πρώτη φυσικά αυτήν που αναφέρεται στο «Αρχαϊκό και Κλασσικό – Ελληνιστικό κάλλος» και την αποθέωσή του. Η απόδοση της ανθρώπινης μορφής, αλλά και του ήθους μέσα από έργα μεγάλης τέχνης, κυρίως της γλυπτικής, είναι εδώ το ζητούμενο.

Μαρμάρινο ανάγλυφο με παράσταση της συνεύρεσης της Λήδας με τον Δία μεταμορφωμένο σε κύκνο, από την Κνωσό, 1ος–2ος αι. μ.Χ.

Βίαιη, τρόπος του λέγειν, η επόμενη ενότητα, που αναφέρεται στις «Αρπαγές κάλλους και τις συνευρέσεις», καθώς συνδέονται με την επιθυμία των θεών, αλλά και ηρώων για ωραίους νέους και νέες και την αρπαγή τους εν τέλει, προκειμένου να τους κάνουν για πάντα δικούς τους.

Λεπτομέρεια χρυσού στεφανιού από φύλλα μυρτιάς από το νεκροταφείο της Πύδνας,
γύρω στο 330 π.Χ.

Δεν μπορούν να λείπουν και τα «Καλλιστεία θεοτήτων», με την «Κρίση του Πάρι», που κλήθηκε να ορίσει την πιο όμορφη θεά. Αλλά και το «Θεϊκό κάλλος», δεδομένου, ότι από τους θεούς θεωρείτο ότι προερχόταν. Και, τέλος, το «Δαιμονικό κάλλος», μια άλλη εκδοχή του δηλαδή, αναφερόμενη σε μειξογενή όντα, όπως η Σφίγγα, η Μέδουσα, η Σκύλλα, που, αν και αρχικά παρουσιάζονταν με άγρια και άσχημη όψη, στην συνέχεια εξανθρωπίστηκαν, αποκτώντας ομορφιά.

Γυναικείο κεφάλι από ασβεστοκονίαμα με τονισμένα χαρακτηριστικά και στικτά κοσμήματα στο πρόσωπο, 13ος π.Χ. αιώνας

Το Μουσείο Ακρόπολης, το Εθνικό Αρχαιολογικό, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και το Μουσείο Κανελλοπούλου, όπως επίσης το Μουσείο Μπενάκη και 33 Εφορείες Αρχαιοτήτων της χώρας δανείζουν έργα τους για την έκθεση.

Πηγή: Μ. Θερμού, MonoNews