Πέθανε ο κορυφαίος Κύπριος αρχαιολόγος Βάσος Καραγιώργης

Ο Δρ. Βάσος Καραγιώργης εξετάζει χάλκινο αγαλματίδιο στρατιώτη που βρέθηκε στον τάφο 79 στην Νεκρόπολη της Σαλαμίνας, 1966. [Credit: Τμήμα Α...

Ο Δρ. Βάσος Καραγιώργης εξετάζει χάλκινο αγαλματίδιο στρατιώτη που βρέθηκε στον τάφο 79 στην Νεκρόπολη της Σαλαμίνας, 1966. [Credit: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου/ Department of Antiquities Cyprus]

Πλήρης ημερών, ο αρχαιολόγος Βάσος Καραγιώργης άφησε πίσω του ένα έργο σημαντικό, μια παρακαταθήκη ιστορίας και πολιτισμού στις επόμενες γενιές, αναδεικνύοντας παγκοσμίως την κυπριακή αρχαιολογία.

Ο αρχαιολόγος Βάσος Καραγιώργης, ο επιστήμονας που ταύτισε το όνομα του με τις ανασκαφές στην αρχαία Σαλαμίνα πέθανε στη Λευκωσία σε ηλικία 92 ετών. Ο Βάσος Καραγιώργης υπήρξε διευθυντής του Τμήματος Αρχαιοτήτων της Κύπρου, θέση που διατήρησε από το 1963 έως το 1989. Επίσης, Καθηγητής αρχαιολογίας και ιδρυτής της Ερευνητικής Μονάδας Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου Βάσος Καραγιώργη.

Σε ανακοίνωσή του το Πανεπιστήμιο αποχαιρετά τον Ομότιμο Καθηγητή χαρακτηρίζοντάς τον «ακάματο και ακαταπόνητο, χαρισματικό, με απαράμιλλες ηγετικές ικανότητες» αλλά και «άνθρωπο των έργων και των πράξεων, ομηρικά φιλόξενο». Κάνει λόγο για βαθύ γνώστη της κυπριακής, και όχι μόνο, αρχαιολογίας «με ένα μεγάλο όραμα για την προβολή και μελέτη της πολιτιστικής κληρονομιάς τους τόπου» ο οποίος «αφήνει πίσω του τεράστιο και αθάνατο έργο»

Σύμφωνα με την ανακοίνωση, η πιο μεγάλη μάχη που έδωσε, και κέρδισε, ο Βάσος Καραγιώργης ήταν η ανάδειξη της Κυπριακής Αρχαιολογίας στο πλαίσιο της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας ενώ μεταξύ των αρχαιολογικών ανασκαφών του είναι η ανακάλυψη της βασιλικής νεκρόπολης της Σαλαμίνας, οι μεγαλοπρεπείς ναοί του Κιτίου, οι οικισμοί της Ύστερης Χαλκοκρατίας στην Πύλα και στην Μαα.

Επίσης, εγκαινίασε τη δημοσίευση του ετήσιου “Chronique des fouilles et dècouvertes archéologiques à Chypre” στο γαλλικό επιστημονικό περιοδικό Bulletin de Correspondence Hellenique της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής των Αθηνών, και αναβάθμισε το Report of the Department of Antiquities, Cyprus, καθιστώντας το έγκυρο περιοδικό στον διεθνή επιστημονικό χώρο.

Γεννήθηκε το 1929 στο χωριό Τρίκωμο της επαρχίας Αμμοχώστου. Μετά την αποφοίτησή του από το Παγκύπριο Γυμνάσιο πήγε στην Αγγλία όπου, από το 1948 μέχρι το 1952, σπούδασε στο University College και στο Institute of Archaeology του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Το 1957 αναγορεύθηκε διδάκτωρ του Πανεπιστημίου αυτού.

Αμέσως μετά τη συμπλήρωση των σπουδών του επέστρεψε στην Κύπρο το 1952   όπου  εργάστηκε στο Κυπριακό Μουσείο ως βοηθός έφορος (1952 -1960) και ως έφορος (1960 -1963). Από το 1963 ανέλαβε τη διεύθυνση του Τμήματος Αρχαιοτήτων, διαδεχόμενος στη θέση αυτή τον λαμπρό Κύπριο αρχαιολόγο Πορφύριο Δίκαιο.

Η θητεία του συνδέθηκε με την ανάδειξη και την αποκάλυψη των μνημείων της Κύπρου, ενώ ιδρύθηκαν αρχαιολογικά μουσεία σε όλες τις επαρχίες του νησιού.

[Credit: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου/ Department of Antiquities Cyprus]

[Credit: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου/ Department of Antiquities Cyprus]

Με την εξουσία που του έδινε ο Περί Αρχαιοτήτων Νόμος, ο Βάσος Καραγιώργης έδωσε πολλές μάχες για να σώσει αρχαιότητες οι οποίες κινδύνευαν από τη μεγάλη οικοδομική ανάπτυξη που έφερε η εκτόξευση της τουριστικής βιομηχανίας μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου.

Καθ’ όλο αυτό το διάστημα ο Βάσος Καραγιώργης έκαμε σειρά ανασκαφών σε πολλά μέρη της Κύπρου, ιδίως δε στη Σαλαμίνα και στη νεκρόπολη της Σαλαμίνος, στο Κίτιον, στην Πύλα (Κοκκινόκρεμμος), στη Μάα (Παλαιόκαστρο), στην Πεντάγυια και αλλού.  Οι ανασκαφές στη Σαλαμίνα ξεκίνησαν το 1952.

Ανέσκαπτε το χώρο μέχρι το 1974 και έφερε στο φως ολόκληρο το κοίλο του θεάτρου της Αρχαίας Σαλαμίνας, ένα από τα μεγαλύτερα θέατρα της ανατολικής Μεσογείου με διάμετρο ορχήστρας 27,5 μέτρα.

«Ένα πρωί που έκανα περίπατο στο δάσος της Σαλαμίνας, βρέθηκα μπροστά σε ένα αφύσικο κοίλωμα. Υπέθεσα ότι πρόκειται για θέατρο. Σκάψαμε με δυο εργάτες μια μικρή τάφρο και βεβαιωθήκαμε. Η ανασκαφή έφερε στο φως το κοίλο του θεάτρου, τη σκηνή. Το αρχαίο αυτό θέατρο θεωρήθηκε σπουδαίο για την περιοχή και αποτέλεσε άλλο ένα σημαντικό μνημείο στον αρχαιολογικό χώρο της Σαλαμίνας» έλεγε. 

Ο χώρος του ενεργού αρχαίου θεάτρου φιλοξένησε από το 1960 δεκάδες παραστάσεις. Το 1963 το Εθνικό Θέατρο της Ελλάδας ανέβασε τον Αίαντα του Σοφοκλή. Παράσταση έδωσε και το Θέατρο Τέχνης παρόντος του Κάρολου Κουν. Η πρώτη παραγωγή αρχαίου δράματος, που παρουσίασε ο ΘΟΚ στην αρχαία Σαλαμίνα, ήταν ο Αγαμέμνονας του Αισχύλου σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζίσκου στις 15 Σεπτεμβρίου 1972.  Η «Αγία Τηλλυρία», το έργο του συνθέτη Γιώργου Κοτσώνη, σε ποίηση του Σπύρου Παπαγεωργίου ήταν το τελευταίο ελληνικό έργο, που παρουσιάστηκε στο αρχαίο θέατρο της Σαλαμίνας, τον Αύγουστο του 1973.

[Credit: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου/ Department of Antiquities Cyprus]

[Credit: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου/ Department of Antiquities Cyprus]

Η τουρκική εισβολή είχε δραματικές επιπτώσεις στον τόπο με εκτενείς συλήσεις και παράνομες ανασκαφές για τις οποίες ο καθηγητής έκανε διαμαρτυρίες στη διεθνή κοινότητα.

Μεταξύ του 1968 και του 1971 δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Λαβάλ του Κεμπέκ (Καναδάς) ως φιλοξενούμενος καθηγητής.

Έδωσε επίσης κατά καιρούς μεγάλο αριθμό διαλέξεων για την αρχαία Κύπρο σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, στις ΗΠΑ και στον Καναδά, πήρε μέρος σε πολλά διεθνή συνέδρια κι έκανε σειρά επιστημονικών ανακοινώσεων.

Μεταξύ των τιμητικών διακρίσεων που κατά καιρούς απενεμήθησαν στον Βάσο Καραγιώργη, είναι το βραβείο της Societé des Études Grecques της Σορβόνης (1966) και το R.B. Bennett Commonwealth Prize (1978), καθώς και οι τίτλοι του επίτιμου διδάκτορος των Πανεπιστημίων της Λυών (1972), του Γκέτεμποργκ (1972), των Αθηνών (1973), του Μπέρμιγχαμ (1974) κ.α. Είναι επίσης αντεπιστέλλον μέλος της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών (από το 1962), του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου (από το 1968), της Ακαδημίας Αθηνών (από το 1974) κ.α. ιδρυμάτων. Μέσα στο 1990 τιμήθηκε με τον τίτλο του διδάκτορος από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ενώ στην Ελλάδα του απενεμήθη το Ωνάσειον βραβείο για την προσφορά του και τις προσπάθειές του για διάσωση αρχαίων αντικειμένων από την Κύπρο τα οποία οι Τούρκοι φυγαδεύουν και εμπορεύονται.

Ο Βάσος Καραγιώργος δημοσίευσε επίσης εκατοντάδες μελέτες και άρθρα σε διάφορα αρχαιολογικά και επιστημονικά έντυπα, σε διάφορες χώρες και σε διάφορες γλώσσες (ελληνική, αγγλική, γερμανική, γαλλική), εξέδωσε δε ένα μεγάλο αριθμό βιβλίων για την αρχαία Κύπρο, για χώρους της Κύπρου όπου έκαμε αρχαιολογικές ανασκαφές και για επί μέρους πτυχές της κυπριακής αρχαιολογίας.

[Credit: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου/ Department of Antiquities Cyprus]

[Credit: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου/ Department of Antiquities Cyprus]

Αποχαιρετισμός από το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου

ΒΑΣΟΣ ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΗΣ

Διευθυντής Τμήματος Αρχαιοτήτων 1963-1989

Με μεγάλη θλίψη η Διευθύντρια και το προσωπικό του Τμήματος Αρχαιοτήτων αποχαιρετούν τον Βάσο Καραγιώργη, μια μεγάλη προσωπικότητα και εμβληματική μορφή της κυπριακής αρχαιολογίας που απεβίωσε πλήρης ημερών χθες στις 21/12.

Ο Βάσος Καραγιώργης διετέλεσε Διευθυντής του Τμήματος Αρχαιοτήτων από το 1963 μέχρι την αφυπηρέτησή του το 1989. Υπήρξε ο μακροβιότερος Διευθυντής του Τμήματος αλλά η ζωή του ολόκληρη ήταν συνυφασμένη με την αρχαιολογία της Κύπρου.

Από την αρχή της καριέρας του, αμέσως μετά τις σπουδές του, εργάστηκε ως Βοηθός Έφορος του Κυπριακού Μουσείου και μέχρι το τέλος της ζωή του εκτός από Διευθυντής του Τμήματος Αρχαιοτήτων πέρασε από τις υψηλότερες θέσεις στον τομέα, όπως Καθηγητής Αρχαιολογίας, του Πανεπιστημίου Κύπρου, Διευθυντής της Ερευνητικής Μονάδας Αρχαιολογίας, Διευθυντής του γραφείου Λευκωσίας του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντης και λίγο πριν το τέλος της ζωής του διορίστηκε μέλος της ιδρυτικής Επιτροπής της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών.

Το ανασκαφικό του έργο υπήρξε τεράστιο συνδέοντας για πάντα το όνομά του με τους μεγαλύτερους αρχαιολογικούς χώρους της Κύπρου, πρώτα από όλα με τη Σαλαμίνα αλλά και με το Κίτιον, την Παλαίπαφο και τόσους άλλους ιστορικούς χώρους του νησιού. Η άριστη επιστημονική του κατάρτιση, η πνευματική του καλλιέργεια, η βαθιά γνώση των αρχαίων πηγών οδηγούσαν στην αλάνθαστη ερμηνεία των ευρημάτων ανοίγοντας συνεχώς νέους ορίζοντες στην κυπριακή αρχαιολογία, η οποία καθιερώθηκε ανά το παγκόσμιο. Είναι ο πρώτος που διερεύνησε επιστημονικά την πραγματική θέση της Κύπρου στον αρχαίο πολιτισμό, ως τμήμα του ελληνικού αλλά και του ανατολικού πολιτισμού και είναι ο πρώτος που μελέτησε την εγκατάσταση των Ελλήνων στο νησί και άνοιξε την Κύπρο στην Ομηρική αρχαιολογία. Το συγγραφικό του έργο τεράστιο, δεκάδες βιβλία και εκατοντάδες επιστημονικά άρθρα, που σήμερα αποτελούν την πολύτιμη κληρονομιά του σε όλους τους αρχαιολόγους, και όχι μόνο, σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η λαμπρή του καριέρα στην κυπριακή αρχαιολογία καθώς και η προσφορά του στην επιστήμη της αρχαιολογίας έτυχαν διεθνούς αναγνώρισης και βραβεύθηκε από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια, τα σημαντικότερα ερευνητικά κέντρα του κόσμου και πολλές Ακαδημίες Επιστημών.

Υπήρξε άνθρωπος χαρισματικός, ευρηματικός, άνθρωπος με όραμα και με μεγάλες ηγετικές ικανότητες. Πολύ αυστηρός στην εργασία, τελειομανής, αλλά πολύ φιλικός, δοτικός γενναιόδωρος με όλους. Σε πολύ δύσκολους καιρούς έδωσε μάχες για τη σωτηρία μεγάλων αρχαιολογικών χώρων που σήμερα τους απολαμβάνουμε όλοι ως επισκέψιμους αρχαιολογικούς χώρους διεθνούς εμβέλειας. Ίδρυσε Αρχαιολογικά Μουσεία σε όλες τις πόλεις της Κύπρου για να τονιστεί η σημασία της κάθε περιοχής και η ιστορική διαδρομή κάθε γωνιάς της Κύπρου. Προσκάλεσε τα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια του κόσμου να διενεργήσουν ανασκαφές στην Κύπρο και να μεταφέρουν τη γνώση του νησιού μας στις πατρίδες τους. Διοργάνωσε διεθνή συνέδρια προσκαλώντας τους μεγαλύτερους επιστήμονες να μιλήσουν για την Κύπρο, θέτοντας την στο επίκεντρο διεθνών συζητήσεων.

Η ψυχή του σήμερα ελεύθερη πια θα είναι παντοτινά μαζί μας, πάνω μας, μέσα στις σκέψεις μας, στις επιστημονικές μας ανησυχίες, οδηγός στα οράματα μας, θα ταξιδεύει σε ολόκληρη την Κύπρο από το Τρίκωμο που τον γέννησε, στην αγαπημένη του Σαλαμίνα μέχρι την αιώνια Πάφο που την λάτρεψε.

Η γη της Κύπρου που ανέσκαψε σε ολόκληρη τη ζωή του θα τον σκεπάσει πια για πάντα κι εμείς πολύ φτωχότεροι από σήμερα θα τον έχουμε σαν φωτεινό φάρο, εμπνευστή και οδηγό στην πορεία μας.

[Credit: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου/ Department of Antiquities Cyprus]

[Credit: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου/ Department of Antiquities Cyprus]

Συλλυπητήριο μήνυμα της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη για την απώλεια του αρχαιολόγου Βάσου Καραγιώργη

Η επιστημονική κοινότητα θρηνεί την απώλεια ενός σπουδαίου, οραματιστή αρχαιολόγου, ενός σημαντικού ανθρώπου. Με το ανασκαφικό, εκπαιδευτικό και συγγραφικό του έργο, επί επτά δεκαετίες, ο καθηγητής Βάσος Καραγιώργης προήγαγε την έρευνα και δίδαξε με βαθιά γνώση και επιστημονική ηθική. Με όποια θέση κατείχε στη μακρά σταδιοδρομία του, ως Διευθυντής του Τμήματος Αρχαιοτήτων, Διευθυντής του Ιδρύματος Αναστάσιος Γ. Λεβέντης, Καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, Ακαδημαϊκός στην Ακαδημία Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών Κύπρου, ο Βάσος Καραγιώργης είχε ως πρωταρχικό μέλημα την προβολή και την ανάδειξη σε όλο τον κόσμο, της Κυπριακής Αρχαιολογίας, η οποία σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται με το όνομά του. Η ανασκαφή της Αρχαίας Σαλαμίνας, που έφερε στο φως το Θέατρο, τη Βασιλική Νεκρόπολη, ευρήματα της «ομηρικής» περιόδου, οφείλεται σε εκείνον, στο πάθος και στη συστηματική του μελέτη, την οποία δεν σταμάτησε ακόμη και λίγο πριν το τέλος. Αφιέρωσε τη ζωή του στην Αρχαιολογία, έχοντας δίπλα του την σύζυγό του, τη συγγραφέα, ερευνήτρια και αρχαιολόγο Ζακλίν Καραγιώργη-Ζιράρ. Ο Βάσος Καραγιώργης έλεγε για την Αρχαιολογία ότι «μια ζωή είναι πολύ σύντομη για να εμβαθύνει κανείς σ' αυτή την επιστήμη, η οποία εξετάζει τη ζωή των ανθρώπων από την εποχή που εμφανίστηκαν ως σήμερα. Είναι η ιστορία της ζωής». Όλοι όσοι τον γνωρίσαμε, τον ευχαριστούμε για όλα όσα προσέφερε. Για το σπουδαίο έργο του, την ευγένεια, τη σοφία του. Τον αποχαιρετούμε με σεβασμό. Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένεια, στους συναδέλφους και στους οικείους του.

Πηγή: LiFO, Ναυτεμπορική, ΥΠΠΟΑ, Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου