Η παλαιότερη αναφορά στον Odin, τον «βασιλιά των θεών», βρέθηκε σε θησαυρό της Δανίας

Η επιγραφή φαίνεται να αναφέρεται σε έναν Σκανδιναβικό βασιλιά του οποίου το πρόσωπο εμφανίζεται στο κέντρο του μενταγιόν και μπορεί να υποδ...

Η επιγραφή φαίνεται να αναφέρεται σε έναν Σκανδιναβικό βασιλιά του οποίου το πρόσωπο εμφανίζεται στο κέντρο του μενταγιόν και μπορεί να υποδηλώνει ότι κατάγεται από τον Νορβηγό θεό Odin. [Credit: Arnold Mikkelsen, Εθνικό Μουσείο της Δανίας]

Ένα χρυσό μενταγιόν που ανακαλύφθηκε πρόσφατα στη Δανία φέρει την παλαιότερη γνωστή επιγραφή για τον θεό Odin της σκανδιναβικής μυθολογίας.

Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι το μενταγιόν - το οποίο είναι γνωστό και ως bracteate (από την λατινική λέξη bractea) και είναι κατασκευασμένο από λεπτό σταμπωτό στρώμα χρυσού - χρονολογείται στον 5ο αιώνα μ.Χ., καθιστώντας το κατά 150 χρόνια παλαιότερο από το προηγούμενο γνωστό εύρημα που αναφέρεται στη σκανδιναβική μυθολογία.

«Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία του κόσμου που αναφέρθηκε το όνομα του Odin», δήλωσε στο Live Science η Lisbeth Imer, ρουνολόγος στο Εθνικό Μουσείο της Δανίας. «Αυτό σημαίνει ότι η σκανδιναβική μυθολογία μπορεί τώρα να χρονολογηθεί μέχρι τις αρχές του 5ου αιώνα».

Το μενταγιόν σφραγισμένο σε ένα λεπτό κομμάτι χρυσού φέρει μια επιγραφή με ρουνικά γράμματα που γράφει "Είναι ο άνθρωπος του Odin" σε μια πρώιμη μορφή της Σκανδιναβικής γλώσσας. [Credit: Arnold Mikkelsen, Εθνικό Μουσείο της Δανίας]

Η άλλη όψη του μενταγιόν είναι σφραγισμένη με ένα διαβρωμένο σχέδιο, το οποίο περιλαμβάνει ένα άλογο αλλά δεν φέρει επιγραφή. [Credit: Arnold Mikkelsen, Εθνικό Μουσείο της Δανίας]

Η επιγραφή που φέρει ρουνικά γράμματα, αναφέρει: "Είναι ο άνθρωπος του Odin" και το όνομα "Jaga" ή "Jagaz" σε μια πρώιμη μορφή της σκανδιναβικής γλώσσας. Πιστεύεται ότι αναφέρεται στον ιδιοκτήτη του, έναν οπλαρχηγό ή βασιλιά της Εποχής του Σιδήρου, ο οποίος μπορεί να διεκδίκησε τον θεό ως πρόγονο.

«Νομίζω ότι η διατύπωση αναφέρεται στο κεντρικό μοτίβο που απεικονίζει έναν άνδρα με ένα άλογο, που απεικονίζει τον τοπικό άρχοντα ή βασιλιά, ο οποίος παρουσιάζεται ως απόγονος του βασιλιά των θεών και του θεού των βασιλιάδων, Odin», είπε η Imer. «Έχουμε και άλλα στοιχεία από τις γραπτές πηγές ότι στους βασιλιάδες άρεσε να παρουσιάζονται ως απόγονοι των θεών».

Η Imer και ο συνάδελφός της, γλωσσολόγος Krister Vasshus, πέρασαν περισσότερο από ένα χρόνο αποκρυπτογραφώντας τη ρουνική επιγραφή στο χρυσό μενταγιόν, που αποτέλεσε μρος ενός εκπληκτικού χρυσού θησαυρού που ανακαλύφθηκε στη Γιουτλάνδη της Δανίας, το 2021. Ο θησαυρός περιείχε σχεδόν 2,2 λίρες (1 κιλό) χρυσού και είναι πλέον γνωστό ως ο «Θησαυρός Vindelev» λόγω του ονόματος της κοντινής πόλης.

Η επιγραφή αποκρυπτογραφήθηκε από τον γλωσσολόγο Krister Vasshus (αριστερά) και τη ρουνολόγο Lisbeth Imer (δεξιά) στο Εθνικό Μουσείο της Δανίας. Είναι η παλαιότερη γνωστή επιγραφή που αναφέρει τον Odin. [Credit: John Fhær Engedal Nissen, Εθνικό Μουσείο της Δανίας]

Σκανδιναβικοί θεοί

Στη σκανδιναβική μυθολογία, ο Odin ήταν ο βασιλιάς των θεών, ο θεός του θανάτου, της σοφίας, της μαγείας και των ρούνων και ο «πατέρας» όλων των θεών και των θνητών. Αν και το σκανδιναβικό πάνθεον παρουσίαζε δεκάδες θεότητες, ο Odin ήταν ένας από τους τρεις κύριους θεούς που λατρεύονταν στη σκανδιναβική θρησκεία, μαζί με τον Thor και τον Frey.

Ο Odin συχνά απεικονίζεται μόνο με ένα μάτι, γιατί σύμφωνα με το μύθο, έβγαλε το άλλο του μάτι για να αποκτήσει ασύγκριτη γνώση. Είναι επίσης η σκανδιναβική μορφή του γερμανικού θεού Wotan και του αγγλοσαξονικού θεού Woden, αν και και οι δύο φαίνεται να απεικονίζονται με δύο μάτια.

Σύμφωνα με την Imer η ρουνική επιγραφή φαινόταν να είναι πιο διαβρωμένη από το υπόλοιπο μενταγιόν, πιθανώς επειδή ήταν μια ιερή επιγραφή που αγγίχθηκε για να "κερδίσει κάποιος την δύναμη".

Το μενταγιόν ήταν μέρος ενός θαμμένου θησαυρού στο Vindelev με χρυσά αντικείμενα, μερικά από τα οποία χρονολογούνται στον 5ο αιώνα μ.Χ., και ανακαλύφθηκε στα ανατολικά της περιοχής της Γιουτλάνδης της Δανίας το 2021. [Credit: Conservation Center Vejle]

«Ήταν μια εποχή που η θρησκεία ήταν πιο ενσωματωμένη στην καθημερινή ζωή», δήλωσε σχετικά. «Οι ηγέτες της κοινωνίας ήταν υπεύθυνοι για τις λατρευτικές δραστηριότητες και την εκτέλεση τελετουργιών για να διατηρήσουν μια καλή σχέση με τους θεούς».

Ωστόσο, είναι δύσκολο να ερμηνευτούν οι μικροσκοπικοί ρούνοι, επειδή οι λέξεις συναντώνται μεταξύ τους χωρίς κενά και επειδή το όνομα "Odin" γράφεται ως "Wodnas" και όχι στην κανονική μορφή "Wodinas" — πιθανώς επειδή είναι γραμμένο σε μια πρώιμη μορφή της Σκανδιναβικής που ονομάζεται Πρωτο-Νορβηγική, είπε η Imer.

Τα χρυσά αντικείμενα στον θησαυρό του Vindelev πιστεύεται ότι ανήκαν σε έναν Σκανδιναβό αρχηγό της Εποχής του Σιδήρου ή σε τοπικό βασιλιά. Δημιουργήθηκαν από έμπειρους τεχνίτες. Δεν έχει ακόμα κατανοηθεί γιατί θάφτηκαν. [Credit: Μουσεία Vejle]

Πρωτο-Βίκινγκς

Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι οι Σκανδιναβοί κατάγονταν από λαούς της Βόρειας Γερμανίας που μετανάστευσαν στη Δανία και σε άλλες Σκανδιναβικές χώρες από τον 4ο έως τον 1ο αιώνα π.Χ. Μετά τον 8ο αιώνα μ.Χ., οι ναυτικοί έγιναν διάσημοι ως επιδρομείς Βίκινγκ στην Ευρώπη. Ίδρυσαν αποικίες σε μέρη της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ισλανδίας και της Γροιλανδίας για ένα χρπνικό διάστημα. Μερικοί Βίκινγκς έφτασαν ακόμη και στα Νησιά Φερόε και τη Νέα Γη στον σημερινό Καναδά.

Ο Θησαυρός του Vindelev, ωστόσο, προέρχεται από την εποχή των «πρωτο-Βίκινγκς» πριν οι Σκανδιναβοί ήταν γνωστοί ως Βίκινγκς.

Ο θησαυρός του Vindelev θάφτηκε στις αρχές του 6ου αιώνα μ.Χ. κάτω από ένα μακρόστενο σπίτι λίγα χιλιόμετρα από την πόλη Jelling, η οποία έγινε το κέντρο των Βίκινγκ της Δανίας τον 10ο αιώνα. [Credit: Μουσεία Vejle]

Η ανακάλυψη της επιγραφής έχει ήδη επηρεάσει την ερμηνεία των επιγραφών σε άλλα χρυσά μενταγιόν. Περισσότερα από 1.000 έχουν βρεθεί στη βόρεια Ευρώπη και περισσότερα από 200 από αυτά έχουν επιγραφές.

«Η επιγραφή του Odin στο μενταγιόν αντιγράφεται στην πραγματικότητα σε ένα από τα υπόλοιπα μενταγιόν από τον θησαυρό του Vindelev με ένα ελαφρώς διαφορετικό μοτίβο», είπε η Imer. «Αλλά ο χαράκτης που αντέγραψε την επιγραφή παρεξήγησε τη διατύπωση, έτσι σε πολλά σημεία χάραξε απλώς μερικές τυχαίες πινελιές και γραμμές».

«Συνεπώς, το Εθνικό Μουσείο είχε στην κατοχή του μια επιγραφή με τη λέξη Odin για 170 χρόνια — αλλά δεν το γνωρίζαμε μέχρι πρόσφατα», είπε η Imer.

Πηγή: Τ. Metcafe, Live Science