Σε ποιον αρχαιολογικό χώρο εντοπίστηκε ένα παγκοσμίως άγνωστο είδος σαλιγκαριού; Kαι σε ποιον ένα φυτό που δεν εντοπίζεται πουθενά αλλού στ...
Σε ποιον αρχαιολογικό χώρο εντοπίστηκε ένα παγκοσμίως άγνωστο είδος σαλιγκαριού; Kαι σε ποιον ένα φυτό που δεν εντοπίζεται πουθενά αλλού στην Ελλάδα; Σε ποιους αρχαιολογικούς χώρους οι σαύρες και οι πέρδικες, εξοικειωμένες με τους ανθρώπους ποζάρουν στον φακό;
Κυκλοφορεί στον Ομφαλό της Γης, σε έναν από τους σημαντικότερους και με μεγάλη προσέλευση κοινού αρχαιολογικούς χώρους κι όμως κανείς έως σήμερα δεν γνώριζε την ύπαρξη του. Το μικροσκοπικό, άγνωστο στην επιστημονική κοινότητα, και χωρίς όνομα ακόμη, υδρόβιο σαλιγκάρι ζει στους Δελφούς. Και μαζί με το Lolium persicum μία ετήσια πόα που ενδημεί μόνο στον αρχαιολογικό χώρο της Νικόπολης επί ελληνικού εδάφους αλλά και τα τσακάλια και τα αγριογούρουνα που επισκέπτονται τα βράδια το ιερό της Αρτέμιδος στην Βραυρώνα - και τα οποία μάλιστα έφαγαν τις κάμερες που είχαν τοποθετηθεί για να τα καταγράψουν- είναι μερικά μόνο από τα αποτελέσματα της του επιστημονικού προγράμματος ΒΙΑΣ, που αφορά στην καταγραφή της βιοποικιλότητας, σε 20 εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας.
«Είναι η πρώτη φορά σε παγκόσμια κλίμακα που πραγματοποιείται μια τέτοια έρευνα σε αρχαιολογικούς χώρους», λέει στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Παναγιώτης Παφίλης, επικεφαλής του προγράμματος ΒΙοποικιλότητα στους Αρχαιολογικούς χώρους- ΒΙΑΣ, το οποίο είναι αποτέλεσμα προγραμματικής σύμβασης μεταξύ των Υπουργείων Πολιτισμού, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με κύριο του έργου τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής. «Μέχρι σήμερα στους 20 επιλεγμένους αρχαιολογικούς χώρους που καλύπτουν ολόκληρη την επικράτεια και ύστερα από έρευνα πεδίου 280 ημερών, χωρίς να έχουμε ολοκληρώσει την έρευνα στο εργαστήριο έχουμε ταυτοτοποιήσει 4.349 είδη ζώων και φυτών», συνεχίζει ο κ. Παφίλης, προσθέτοντας ότι η μοναδική προσπάθεια παγκοσμίως ως τώρα καταγραφής μόνο της χλωρίδας είχε γίνει στο παρελθόν σε 59 αρχαιολογικές θέσεις στην Αλέξανδρεια της Αιγύπτου, όπου εντοπίστηκαν περί τα 200 είδη φυτών.
Από την Ανατολία στη Νικόπολη
Η διαφορετική αυτή «ανασκαφή» που ξεκίνησε την άνοιξη του 2023 με πρωτοβουλία της υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, εξέπληξε ουκ ολίγες φορές τους επιστήμονες. Μια τέτοια στιγμή ήταν όταν οι εντόπισαν στη Νικόπολη - την πόλη που ίδρυσε ο Οκταβιανός Αύγουστος μετά τη νίκη του στο Άκτιο- το Lolium persicum, ένα είδος πόας ύψους 45 εκ., το οποίο δεν υπάρχει πουθενά αλλού στην Ελλάδα. Η κανονική κατανομή του ήταν στην Ανατολία, πολύ μακριά από τη δυτική Ελλάδα, όπου βρίσκεται η Νικόπολη, οπότε και οι επιστήμονες εκτιμούν ότι μεταφέρθηκε μέσω του ανθρώπινου παράγοντα.
Η μεγάλη έκπληξη ωστόσο ήρθε μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο όταν στους Δελφούς και συγκεκριμένα κοντά στην πηγή Κερνά, στη διαδρομή προς το Στάδιο, πάνω από το αρχαίο θέατρο- εντοπίστηκε ένα άγνωστο ως τώρα μικρό υδρόβιο σαλιγκάρι των γλυκών νερών. «Η εξωτερική περιγραφή μας επιτρέπει να συμπεράνουμε πως πρόκειται για ένα παγκοσμίως άγνωστο είδος. Ωστόσο η ανάλυση του γενετικού υλικού του που βρίσκεται εν εξελίξει θα μας επιτρέψει να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα», εξηγεί ο καθηγητής που παρουσίασε τα πρώτα αποτελέσματα της έρευνας στην ετήσια συνάντηση που διοργανώθηκε από το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο της Αμερικής, στο Σικάγο, με θεματική την «Αποκατάσταση, συντήρηση και ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και μνημείων, στην Ελλάδα, στο πλαίσιο των στόχων της Ατζέντας 2030, για τη βιώσιμη ανάπτυξη».
Δύο ακόμη στοιχεία έχουν ενδιαφέρον. Πρώτον το γεγονός ότι οι πληθυσμοί των άγριων ζώων εντός των αρχαιολογικών χώρων είναι πολύ πιο πλούσιοι από τους εκτός περίφραξης, επειδή είναι προστατευμένοι. Και δεύτερον ότι πολλά ζώα που ζουν στους υπό μελέτη χώρους είναι πιο ήπια και δεν φοβούνται την ανθρώπινη παρουσία. «Είναι εντυπωσιακό ότι οι πέρδικες στο Σούνιο ποζάρουν στην κάμερα και ότι οι σαύρες στην αρχαία Ολυμπία δεν κουνιούνται όταν τις πλησιάζεις. Έχουν εξοικιωθεί και γνωρίζουν ότι δεν κινδυνεύουν από τον άνθρωπο», λέει ο κ. Παφίλης.
Έφαγαν... τις κάμερες
Προ απροόπτου βρέθηκαν οι επιστήμονες και στο Ιερό της Αρτέμιδας στην Βραυρώνα, όπου πιλοτικά έβαλαν κάμερες το βράδυ. Το αποτέλεσμα ήταν να εντοπίσουν νυχτόβια πανίδα που σε μεγάλο ποσοστό δεν περίμεναν: αλεπούδες, ασβούς, τσακάλια και αγριογούρουνα. «Δεν γνωρίζαμε ότι υπάρχουν αγριογούρουνα, τα οποία, μάλιστα, έφαγαν τις τελευταίες κάμερες καταγραφής», εξηγεί ο επικεφαλής της έρευνας και επισημαίνει τη συμβολή των αρχαιολόγων στην εξέλιξη του προγράμματος. Και τονίζει πως ο ΒΙΑΣ αποτελεί εφαλτήριο ανάδειξης ένος σύνθετου πολιτιστικού - τουριστικού προϊόντος που αναδεικνύεται, καθώς η Ελλάδα εκτός από τον πολιτιστικό της πλούτο διαθέτει μοναδική βιοποικιλότητα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η πρωτότυπη αυτή έρευνα στην οποία εμπλέκονται τα πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης, Πατρών και Ιωαννίνων, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Πανεπιστημίου Κρήτης, το Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας, το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών και το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων, αφορά επτά αρχαιολογικούς χώρους που προστατεύονται από την UNESCO ως μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς- Ακρόπολη-Αρχαία Αγορά και πέριξ λόφοι, Επίδαυρος, Αρχαία Ολυμπία, Φίλιπποι, Μυστράς, Δήλος, Δελφοί, πέντε Natura -Μετέωρα, Άγιος Αχίλλειος Πρεσπών, Ακροκόρινθος, Σούνιο και Βραυρώνα- και επίσης τους χώρους Μεσσήνης, Απτέρας Χανίων, Μον Ρεπό Κέρκυρας, Δωδώνης, Νικόπολης, Παλαιάς Πόλη Ιωαννίνων και νησί, Γραμβούσα-Μπάλος, Φαιστός. Για την ολοκλήρωσή της συνεργάζονται 49 ερευνητές διαφορετικών ειδικοτήτων (ορνιθολόγοι, ερπετολογοί, βοτανολογοι κλπ) και θα ολοκληρωθεί στο τέλος του έτους.
Πηγή: Μ. Αδαμοπούλου, Τα Νέα
Δεν υπάρχουν σχόλια