Μυστηριώδης θάνατος 20 Κελτών πριν από 2.000 χρόνια στην Ελβετία: θύματα τσουνάμι ή ανθρωποθυσία;

Οι αρχαιολόγοι ερευνούν ανθρώπινα οστά που ανακαλύφθηκαν κοντά στα ερείπια μιας γέφυρας στην περιοχή των Τριών Λιμνών της Ελβετίας. Η έρευνα...

Οι αρχαιολόγοι ερευνούν ανθρώπινα οστά που ανακαλύφθηκαν κοντά στα ερείπια μιας γέφυρας στην περιοχή των Τριών Λιμνών της Ελβετίας. Η έρευνα αυτή έχει ως στόχο να διαλευκάνει τα μυστήρια που περιβάλλουν αυτά τα λείψανα και να ενισχύσει την κατανόηση της κελτικής κληρονομιάς της περιοχής.

Το 1965, οι εργασίες ανακαίνισης της διώρυγας Thielle οδήγησαν στην ανακάλυψη ενός μείγματος οστών, κρανίων και ξύλινων δοκών στην κοίτη ενός ποταμού κοντά στα ερείπια της κελτικής γέφυρας στο Cornaux/Les Sauges. Ο χώρος αποκάλυψε 20 σκελετούς, προκαλώντας δεκαετίες εικασιών και ερευνών.

Μια διεπιστημονική ομάδα ειδικών στην αρχαιολογία, την ανθρωπολογία, την ιατροδικαστική, τη βιοχημεία και τη γενετική επανεξέτασε τώρα αυτή την ενδιαφέρουσα υπόθεση. Τα ευρήματά τους, που υποστηρίχθηκαν από το Ελβετικό Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών και την Αυτόνομη Επαρχία του  Bolzano, δημοσιεύθηκαν πρόσφατα στο περιοδικό Scientific Reports.

Καλλιτεχνική απεικόνιση της γέφυρας Cornaux/Les Sauges από τον P. Roeschli. [Credit: Laténium – Archaeological Park and Museum, Neuchâtel]  

Η μελέτη αυτή αποτελεί μέρος ενός διεθνούς προγράμματος με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο της Βέρνης και το Ερευνητικό Ινστιτούτο Eurac για τις μελέτες μούμιας στο Bolzano. Το έργο έχει ως στόχο να βελτιώσει την κατανόηση της παρουσίας των Κελτών στην Ελβετία και τη Βόρεια Ιταλία. Ο κατά κύριο λόγο προφορικός πολιτισμός των Κελτών έχει αφήσει περιορισμένα γραπτά αρχεία, με πολλές από τις διαθέσιμες πληροφορίες να προέρχονται από τα γραπτά του Ιουλίου Καίσαρα. «Πρόκειται για τις ιστορίες ενός στρατιωτικού αντιπάλου, οπότε δεν είναι απαραίτητα αντικειμενικές και πλήρεις», λέει η Zita Laffranchi, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Ιατροδικαστικής του Πανεπιστημίου της Βέρνης. Εστιάζοντας στα αρχαιολογικά ευρήματα, οι ερευνητές ελπίζουν να δώσουν φωνή στους ανθρώπους που δεν καταγράφονται στα ιστορικά κείμενα.

Η Laffranchi και οι συνεργάτες της διεξήγαγαν μια βιοαρχαιολογική έρευνα για να ανασυνθέσουν τα γεγονότα στο Cornaux/Les Sauges. Τα ερείπια της κελτικής γέφυρας και οι σκελετοί είναι πράγματι αμφιλεγόμενα. Ορισμένες θεωρίες υποστηρίζουν ότι μια ξαφνική πλημμύρα ή τσουνάμι προκάλεσε την κατάρρευση της ξύλινης κατασκευής. Άλλες προτείνουν ότι τα πτώματα ήταν θύματα ανθρωποθυσίας, μια πρακτική που συνδέεται με το νερό στον κέλτικο πολιτισμό.

Για να αποκαλύψει την αλήθεια, η ομάδα εξέτασε τους σκελετούς από όλες τις οπτικές γωνίες. Η κατάσταση διατήρησης και η αξιοσημείωτη παρουσία θραυσμάτων εγκεφάλου σε πέντε κρανία υποδηλώνουν ότι τα ιζήματα κάλυψαν τα σώματα λίγο μετά το θάνατο. Τα λείψανα παρουσίαζαν πολλαπλές οστικές κακώσεις κατανεμημένες σε όλα τα σώματα, από τα κρανία έως τα πόδια, που φαίνεται ότι προκλήθηκαν από βίαιες συγκρούσεις. Αξιοσημείωτο είναι ότι δεν εντοπίστηκαν τραύματα που να συνάδουν με σκόπιμη βλάβη ή αιχμηρά αντικείμενα, σε αντίθεση με τα ευρήματα σε άλλες ευρωπαϊκές θέσεις όπου έχουν καταγραφεί θυσίες. Επιπλέον, ορισμένα οστά ήταν μπλεγμένα με κομμάτια ξύλου, γεγονός που υποδηλώνει τυχαίο συμβάν. Τα στοιχεία αυτά υποστηρίζουν τη θεωρία ότι ένα τσουνάμι προκάλεσε την κατάρρευση της γέφυρας.

Cornaux/Les Sauges: γεωγραφική θέση και αρχαιολογικό σχέδιο. (α) γεωγραφική θέση του Cornaux/Les Sauges και απλοποιημένος γεωλογικός χάρτης των γύρω περιοχών (β) αρχαιολογική κάτοψη του χώρου με χρώματα που υποδεικνύουν τις δενδροχρονολογικές ημερομηνίες για ορισμένα από τα ξύλινα δοκάρια και (γ) εικόνα του COR-16 in situ. [Credit: Laffranchi et al., Scientific Reports (2024)]

Πέρα από τα σκελετικά κατάλοιπα, οι χημικές αναλύσεις των οστών και των δοντιών παρείχαν πολύτιμες πληροφορίες. Η ραδιοχρονολόγηση βοήθησε να καθοριστεί ένα χρονικό πλαίσιο για το πότε έζησαν αυτά τα άτομα, ενώ οι ισοτοπικές αναλύσεις έριξαν φως στη διατροφή τους και στους τόπους διαμονής τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι παλαιογενετικές αναλύσεις επέτρεψαν στους ερευνητές να αναλύσουν το αρχαίο DNA των μισών από τα άτομα που βρέθηκαν. Μέσω αυτών των επιστημονικών τεχνικών, οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν την παρουσία τουλάχιστον 20 ατόμων, συμπεριλαμβανομένου ενός νεαρού κοριτσιού, δύο άλλων παιδιών και 17 ενηλίκων, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν νεαροί άνδρες.

Αυτή η δημογραφική προτίμηση προς νεαρούς ενήλικες άνδρες θα μπορούσε να υποδηλώνει μια ομάδα φυλακισμένων, σκλάβων, εμπόρων ή στρατιωτών. Ωστόσο, παραμένει κάποια ασάφεια όσον αφορά τη χρονική στιγμή των θανάτων τους. Ενώ ορισμένες ραδιοχρονολογήσεις υποδηλώνουν ότι μπορεί να χάθηκαν κατά τη διάρκεια της καταστροφής της γέφυρας, είναι αδύνατο να επιβεβαιωθεί οριστικά ότι όλοι οι θάνατοι συνέβησαν ταυτόχρονα και συνέπεσαν με αυτό το γεγονός.

«Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά τα στοιχεία, είναι πολύ πιθανό να συνέβη ένα βίαιο και ξαφνικό ατύχημα στο Cornaux», συνοψίζει ο Marco Milella, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης και συν-επικεφαλής του έργου. «Όμως αυτή η γέφυρα είχε μια προηγούμενη ζωή. Μπορεί να ήταν τόπος θυσίας και είναι πιθανό να προηγήθηκαν κάποια πτώματα πριν από το ατύχημα. Δεν υπάρχει λόγος να επιλέξουμε ανάμεσα στις δύο εναλλακτικές λύσεις».

Σκελετική κατανομή και παραδείγματα περιθανάτιων σκελετικών αλλοιώσεων στο Cornaux/Les Sauges. [Credit: Laffranchi et al., Scientific Reports (2024)]

Η ακριβής ακολουθία των γεγονότων στην κελτική γέφυρα στο Cornaux/Les Sauges θα παραμείνει μάλλον ένα μυστήριο. «Σε αυτού του είδους τις έρευνες, μας ενδιαφέρουν τα άτομα. Εντοπίζουμε τις ιστορίες της ζωής τους, οι οποίες μπορεί να είναι συναισθηματικές», λέει ο Laffranchi. «Αλλά στη ρίζα του, ο στόχος είναι να κατανοήσουμε καλύτερα την πολιτιστική και βιολογική μας κληρονομιά, σε επίπεδο πληθυσμού».

Η περιοχή των Τριών Λιμνών είχε σημαντική σημασία για τους Κέλτες, ιδίως για τους Helvetii, τη μεγαλύτερη κελτική φυλή που εγκαταστάθηκε μεταξύ της λίμνης Γενεύης και της λίμνης Κωνσταντίας. Αυτή η νέα μελέτη, η πρώτη που χρησιμοποιεί παλαιογονιδιωματική για την ανάλυση κελτικών ατόμων από την Ελβετία, επιβεβαιώνει τη γενετική τους εγγύτητα με άλλους πληθυσμούς της Εποχής του Σιδήρου. Ειδικότερα, ορισμένες γενεαλογικές γραμμές που εντοπίστηκαν στο Cornaux έχουν επίσης βρεθεί στη Βρετανία, την Τσεχία, την Ισπανία και την κεντρική Ιταλία. Οι ισοτοπικές αναλύσεις δείχνουν ότι ενώ ορισμένα άτομα μπορεί να έχουν μεγαλώσει στην περιοχή των Τριών Λιμνών, άλλα προέρχονταν από τις Άλπεις.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Laffranchi, Z., Zingale, S., Indra, L. et al. Geographic origin, ancestry, and death circumstances at the Cornaux/Les Sauges Iron Age bridge, Switzerland. Sci Rep 14, 12180 (2024). doi:10.1038/s41598-024-62524-y

Πηγή: Archaeology News