Ενα αστικό ίχνος από τον Πειραιά του Μεσοπολέμου

Το διώροφο στην οδό Φίλωνος 32 και Καραολή και Δημητρίου, στο κέντρο του Πειραιά. Χτίστηκε το 1935. [Credit: MONUMENTA] Η Monumenta έχει ξεκ...

Το διώροφο στην οδό Φίλωνος 32 και Καραολή και Δημητρίου, στο κέντρο του Πειραιά. Χτίστηκε το 1935. [Credit: MONUMENTA]

Η Monumenta έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό την καταγραφή των κτιρίων του Πειραιά, δράση στην οποία η Σταματίνα Μαλικούτη είναι επιστημονική υπεύθυνη.

Ενα κτίριο του 1935 στο κέντρο του Πειραιά εγείρει ζητήματα κατανόησης και προστασίας της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Είναι ένα διώροφο κτίριο, χτισμένο για καταστήματα στο ισόγειο και κατοικία στον όροφο, που βρίσκεται στην οδό Φίλωνος 32 και Καραολή και Δημητρίου, διαγωνίως απέναντι από το νεοκλασικό κτίριο της νυν Δημοτικής Πινακοθήκης (παλαιό Ταχυδρομείο). Βρίσκεται, δηλαδή, στην καρδιά του παλιού Πειραιά, εκεί όπου παραμένει εναργής η ιστορική στρωματογραφία της νεότερης πόλης.

Αυτό το διώροφο του Μεσοπολέμου μάς δίνει την αφορμή να σταθούμε απέναντι στο μείζον ζήτημα μελέτης, προστασίας και ανάδειξης όλων των αρχιτεκτονικών περιόδων που διαμόρφωσαν τον Πειραιά. Η πληροφορία ότι επρόκειτο να ζητηθεί η κατεδάφισή του οδήγησε τη Monumenta (αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία για την προστασία της φυσικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς) και τη βασική συντονίστρια των δράσεών της, αρχαιολόγο Ειρήνη Γρατσία, να αιτηθούν στο υπουργείο Πολιτισμού τον χαρακτηρισμό του κτιρίου της οδού Φίλωνος. Η υπόθεση εξετάστηκε από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων και αναμένεται η γνωμοδότηση. Τι συμβαίνει όμως όταν η προσέγγιση σε κάθε περίπτωση μεμονωμένου κτιρίου, που δεν είναι από μόνο του εξαιρετικό μνημείο ή έστω αυταπόδεικτα σημαντικό ιστορικό κατάλοιπο, ορίζεται από την αδυναμία συγκρότησης μιας ολιστικής εκτίμησης του αποτυπώματος μιας πόλης; Το διώροφο της οδού Φίλωνος είναι για κάθε εξασκημένο βλέμμα ένα πολύ ενδιαφέρον δείγμα του προπολεμικού μοντερνισμού, που ενισχύεται από τη γωνία προβολής και τη θέση του στον παλιό αστικό πυρήνα του Πειραιά. Η απουσία πολιτικής και οράματος απέναντι στις πόλεις ευθύνεται εν πολλοίς για την κακή ποιότητα των ελληνικών πόλεων.

Η αρχιτέκτων Σταματίνα Μαλικούτη, που έχει ερευνήσει ενδελεχώς το αρχιτεκτονικό αποτύπωμα του Πειραιά, συνέταξε την τεχνική έκθεση για το συγκεκριμένο κτίριο για λογαριασμό της Monumenta. Aνέλυσε το κτίριο της οδού Φίλωνος αρχιτεκτονικά και το ενέταξε μέσα στον γενικό ιστορικό ρου της πόλης. Αλλωστε η Monumenta έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό την καταγραφή των κτιρίων του Πειραιά, δράση στην οποία η Σταματίνα Μαλικούτη είναι επιστημονική υπεύθυνη.

Το επίμαχο διώροφο ανήκει σε Ασυλο Πενήτων, στο Γηροκομείο Πειραιώς και στο Ζάννειο Ιδρυμα Προστασίας και Αγωγής. Υπήρξε αρχικά ιδιοκτησία του Γιώργου Μιζάρα, εμπόρου σανών από τη Ζίτσα Ηπείρου. Αναφέρεται ως «πλουσιώτατος έμπορος του Πειραιά». Οπως σημειώνει η Σταματίνα Μαλικούτη, το κτίριο έχει εσωτερική ξύλινη σκάλα και η όλη οργάνωση του εσωτερικού αντανακλά «τις αστικές συνήθειες του 20ού αιώνα». Υπάρχουν γύψινες διακοσμήσεις και στους χώρους υποδοχής ξεχωρίζει «διακοσμημένη αψίδα που φαίνεται να στηρίζεται σε ψευδοκίονες εκλεκτικιστικού ύφους».

Το ιδιαίτερο στοιχείο της τεχνικής έκθεσης της Σταματίνας Μαλικούτη είναι η εξέταση των γειτονικών οικοδομικών τετραγώνων και η συνομιλία των σημαντικών κτιρίων της περιοχής, ανάμεσα στα οποία συγκαταλέγονται αξιοσημείωτα δείγματα από διάφορες περιόδους. Το γωνιακό σπίτι της οδού Φίλωνος, ηλικίας 89 ετών, πρέπει να διασωθεί καθώς είναι σημαντικός κρίκος για την «ανάδειξη της συνέχειας στην αρχιτεκτονική κληρονομιά» του νεότερου Πειραιά.

Πηγή: Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή