Τι να δω στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών – Γράφει η αρχαιολόγος δρ Αναστασία Κουμούση

Η αρχαιολόγος δρ Αναστασία Κουμούση Το mononews κάλεσε διευθυντές και προϊσταμένους Μουσείων και Εφορειών Αρχαιοτήτων της χώρας να γνωρίσουν...

Η αρχαιολόγος δρ Αναστασία Κουμούση

Το mononews κάλεσε διευθυντές και προϊσταμένους Μουσείων και Εφορειών Αρχαιοτήτων της χώρας να γνωρίσουν στο κοινό τα σπουδαιότερα εκθέματα που περιλαμβάνονται στις συλλογές τους, ζητώντας παράλληλα την κατάθεση μιας «προσωπικής» νότας με την επιλογή αντικειμένων, που προκύπτουν μέσα από την ιδιαίτερη ενασχόλησή τους. Σκοπός του αφιερώματος είναι να διευρυνθεί η γνώση του κοινού και να καταστήσει τα μουσεία πιο προσιτά, συμβάλλοντας και με αυτόν τον τρόπο στην ανάδειξη, την κατανόηση και την προσωπική σχέση καθενός μας με την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας.

Διαβάστε επίσης:

Τι να δω στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας

Τι να δω στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Τι να δω στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκηνών

Τι να δω στο Πολυκεντρικό Μουσείο Αιγών

Τι να δω στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών

Ακολουθεί το κείμενο της διευθύντριας της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αχαΐας Αναστασίας Κουμούση.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών βρίσκεται στη βόρεια είσοδο της Πάτρας και αποτελεί τοπόσημο της πόλης. Λειτουργεί από τον Ιούλιο του 2009 σε κτήριο, που είναι έργο του αρχιτέκτονα Θεοφάνη Μπομπότη. Τα εκθέματα του μουσείου προέρχονται από την Πάτρα, την ευρύτερη περιοχή της και τη δυτική Αχαΐα. Καλύπτουν χρονική περίοδο από το 3000 π.Χ. έως και τον 4ο αι. μ.Χ. και αναπτύσσονται σε τρεις εξαιρετικά ευρύχωρες αίθουσες του Ιδιωτικού Βίου, του Δημόσιου και τη Νεκρόπολη, οι οποίες παρέχουν δυνατότητα αναπαράστασης του αρχικού περιβάλλοντος ορισμένων εκθεμάτων.

Οι δύο περίοδοι της μεγάλης ακμής για την Πάτρα και την ευρύτερη περιοχή, η Μυκηναϊκή (Υστεροελλαδική) και η αυτοκρατορική Ρωμαϊκή εκπροσωπούνται με εκθέματα υψηλής αρχαιολογικής και καλλιτεχνικής αξίας. Ένας εναέριος διάδρομος, ο οποίος λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στις δύο αίθουσες εξασφαλίζει πανοραμική θέαση, ιδίως των μεγάλων ѱηφιδωτών δαπέδων, που αποτελούν το σήμα κατατεθέν του Μουσείου. Τα περισσότερα από αυτά έχουν εκτεθεί κατακόρυφα, μία επιπλέον καινοτομία του Μουσείου Πατρών. Στους επισκέπτες προσφέρεται επίσης, σε 10 σημεία, ψηφιακή εικονική έκθεση με προβολή τρισδιάστατων μακετών από εμβληματικά μνημεία της Πάτρας και της ευρύτερης περιοχής, καθώς και ѱηφιακό σύστημα τεκμηρίωσης όλου του εκθεσιακού αποθέματος, ενώ από το 2023 είναι διαθέσιμες ψηφιακές καινοτόμες εφαρμογές εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας.

Αίθουσα του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών

Τα σημαντικότερα εκθέματα

Υαλόφραγμα φωταγωγού

Υαλόφραγμα φωταγωγού (2ος μ.Χ. αιώνας)

Πρόκειται για μοναδικό εύρημα της ρωμαϊκής Πάτρας, μιας πόλης που τον 2ο και τον 3ο αι. μ.Χ. φτάνει στη μεγαλύτερη ακμή της ιστορίας της. Βρέθηκε κατά την ανασκαφή μιας αστικής έπαυλης στην περιοχή των Ψηλών Αλωνίων και προσαρμοζόταν σε σταθερό φωταγωγό πόρτας ή παραθύρου. Είναι πολυγωνικό και αποτελείται από ελεφαντοστέινο σκελετό με διάχωρα από γαλάζιο αδιαφανές γυαλί. Το κεντρικό κυκλικό διάχωρο καλύπτεται από λευκό αδιαφανές γυαλί ή φίλντισι.

Και μόνο από αυτό το εύρημα μπορεί να φανταστεί κάποιος την πολυτέλεια των σπιτιών της υψηλής κοινωνίας της Colonia Augusta Achaica Patrensis, όπως ονομάστηκε η Πάτρα μετά την ίδρυσή της ως ρωμαϊκή αποικία από τον Οκταβιανό Αύγουστο, το 14 π.Χ.

Το κράνος του Μυκηναίου πολεμιστή των Πορτών

Κράνος από τον τάφο του πολεμιστή των Πορτών (μέσα 12ου π.Χ. αιώνα)

Το χάλκινο αυτό κράνος των μέσων του 12ου πΧ. αιώνα στο τύπο της τιάρας είναι σπάνιο στον μυκηναϊκό κόσμο και κατάγεται από παρόμοια κράνη των Λαών της Θάλασσας, με τους οποίους οι Μυκηναίοι συμμετείχαν σε πολεμικές επιχειρήσεις στην ανατολική Μεσόγειο. Είναι κατασκευασμένο από επάλληλες ταινίες που εναλλάσσονται με μονή σειρά διακοσμητικών καρφιών. Οι ταινίες και τα καρφιά ήταν προσαρμοσμένα σε ψάθινο υπόστρωμα, τμήμα του οποίου σώζεται έως σήμερα στο εσωτερικό του κράνους. Βρέθηκε σε πλούσια κτερισμένη ταφή θαλαμοειδούς τάφου στο νεκροταφείο των Πορτών Δυτικής Αχαΐας και προφανώς ανήκε σε αξιωματούχο ή σε μέλος επιφανούς οικογένειας του μυκηναϊκού οικισμού των Πορτών.

Ψηφιδωτό δάπεδο με παράσταση αγώνων

Ψηφιδωτό δάπεδο με καλλιτεχνικούς και αθλητικούς αγώνες (τέλη 2ου – αρχές 3ου μ.Χ. αιώνα)

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών εκτίθεται η μεγαλύτερη συλλογή επιδαπέδιων ψηφιδωτών των ελληνικών μουσείων. Πρόκειται για έργα τοπικών εργαστηρίων της Ρωμαϊκής περιόδου που αντλούν τα πρότυπά τους τόσο από την Ιταλία και όσο και από την ελληνιστική παράδοση. Όλα προέρχονται από την Πάτρα. Ανάμεσά τους, το ψηφιδωτό δάπεδο με παράσταση καλλιτεχνικών και αθλητικών αγώνων, που χρονολογείται στα τέλη του 2ου – αρχές 3ου μ.Χ. αιώνα. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό ѱηφιδωτό δάπεδο, μοναδικό από άποψη θεματολογίας, που αποκαλύφθηκε το 1896 στην αριστοκρατική συνοικία της ρωμαϊκής Πάτρας, τη σημερινή πλατεία Ψηλών Αλωνίων.

Στις δύο ζώνες του ψηφιδωτού, που πλαισιώνονται από διακοσμητικά θέματα απεικονίζονται παρατακτικά ολόσωμες μορφές. Στην επάνω ζώνη παριστάνονται σκηνές από μουσικά και θεατρικά δρώμενα: Ξεκινώντας από αριστερά ο αυλητής συνοδεύει ποιητικό αγώνα δύο μορφών και ακολουθούν ένας κιθαριστής, τρεις κωμικοί ηθοποιοί που κατευθύνονται προς ένα τραπέζι με βραβεία, ομάδα τραγικών ηθοποιών που ακολουθείται από Χορό και τέλος στα δεξιά, στέκεται κιθαριστής με επίσημο ένδυμα.

Στην κάτω ζώνη παριστάνονται αθλητικοί αγώνες, τόσο με ελληνικά αθλήματα, όσο και με αγωνίσματα δημοφιλή στους Ρωμαίους, όπως λαμπαδηδρόμος, ‘κερητίζων’ (παίκτης είδους χόκεϋ), δισκοβόλος, άλτης, παλαιστές, πυγμάχοι και οπλιτοδρόμος. Ανάμεσα στους αθλητές που αγωνίζονται, παρεμβάλλονται στεφανωμένοι αθλητές-νικητές που κρατούν κλαδί φοίνικα. Έχει υποστηριχθεί βάσιμα, ότι στο ψηφιδωτό απεικονίζονται τα Καισάρεια, αγώνες καλλιτεχνικούς και αθλητικούς, που διεξάγονταν στο Στάδιο της Πάτρας κατά τη Ρωμαιοκρατία.

Ψηφιδωτό δάπεδο με την Αφροδίτη

Ψηφιδωτό δάπεδο με τη θεά Αφροδίτη (τέλη 3ου – αρχές 4ου μ.Χ. αιώνα)

Και αυτό το ψηφιδωτό με παράσταση καλλωπισμού της θεάς Αφροδίτης (τέλη 3ου – αρχές 4ου μ.Χ. αιώνα) βρέθηκε στη διάρκεια σωστικής ανασκαφής μιας ρωμαϊκής έπαυλης στην πλατεία Ψηλών Αλωνίων. Στο κέντρο της παράστασης η ημίγυμνη θεά καλλωπίζεται και κρατά καθρέπτη, στον οποίο αποδίδεται το είδωλο του προσώπου της. Φτερωτός Έρωτας είναι σκυμμένος και έτοιμος να βοηθήσει τη θεά να δέσει τα σανδάλια της ενώ στο έπιπλο δίπλα της υπάρχει ανοιχτή μία κοσμηματοθήκη. Η κεντρική σκηνή πλαισιώνεται από γεωμετρικά διακοσμητικά μοτίβα. Μεγάλο τμήμα της εικονιστικής παράστασης ωστόσο, έχει υποστεί φθορά και επισκευή, πιθανότατα κατά την ύστερη Αρχαιότητα.

Το ψηφιδωτό, στο πλαίσιο των δράσεων εξωστρέφειας του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών, έχει ταξιδεύσει από την Ινδιανάπολη των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής έως την Ιαπωνία, πρεσβευτής της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και του Μουσείου Πατρών στο εξωτερικό.

Ψηφιδωτό δάπεδο με παράσταση του Νείλου

Ψηφιδωτό δάπεδο με παράσταση του ποτάμιου θεού Νείλου (τέλη 3ου – αρχές 4ου μ.Χ. αιώνα)

Αίθουσα μιας πλούσιας ρωμαϊκής οικίας της Πάτρας κοσμούσε το ψηφιδωτό δάπεδο με παράσταση του Νείλου (τέλη 3ου – αρχές 4ου μ.Χ. αιώνα). Στο κέντρο του εικονίζεται προσωποποιημένος ο ποτάμιος θεός Νείλος πάνω σε κροκόδειλο. Στο δεξί χέρι του κρατά το κέρας της Αμάλθειας και στο αριστερό έναν βλαστό ενώ τον πλαισιώνουν τρεις μικροσκοπικές μορφές. Την παράσταση περιβάλλει πλατιά ζώνη με σκηνές νειλωτικού τοπίου (βάρκες, ψαράδες και ανθισμένοι πάπυροι).

Η παράσταση αυτή είναι επηρεασμένη από αντίστοιχες απεικονίσεις του Νείλου που συναντάμε στη βόρεια Αφρική και την Ιταλία. Στην Ελλάδα όμως, το συγκεκριμένο εικονογραφικό θέμα με την προσωποποίηση μιας ποτάμιας θεότητας απαντά μόνο στην Πάτρα, όπου μάλιστα έχει βρεθεί, ακόμη ένα δάπεδο με τον θεό Νείλο, το οποίο διακοσμούσε το Σαραπείο (ιερό του Σάραπη) της πόλης.

Ψηφιδωτό δάπεδο με παράσταση του Πάνα

Ψηφιδωτό δάπεδο με παράσταση του Πάνα σε ληνό (α΄ μισό 3ου μ.Χ. αιώνα)

Τον Πάνα σε ληνό (α΄ μισό 3ου μ.Χ. αιώνα) απεικονίζει το εξαιρετικής ποιότητας ψηφιδωτό, που βρέθηκε σε κτήριο, το οποίο πιθανότατα ήταν αγροτική έπαυλη, στην βόρεια έξοδο της πόλης. Το ψηφιδωτό διακοσμούσε το τρικλίνιο, την αίθουσα δηλαδή, των συμποσίων. Στην παράσταση συνεχές γεωμετρικό κόσμημα με προοπτικούς κύβους περιβάλλει τον κεντρικό πίνακα στον οποίο απεικονίζεται ο ληνός (πατητήρι). Ο τραγοπόδαρος θεός Πάνας με δύο συντρόφους του εμφανίζονται να πατούν σταφύλια (ληνοβάτες) ενώ ο χυμός ρέει σε τρία πιθάρια από ισάριθμους κρουνούς. Δύο εργάτες εξάλλου, στα άκρα της σκηνής κουβαλούν σταφύλια μέσα σε καλάθια και τα ρίχνουν στον ληνό.

Την παράσταση συνοδεύει επιγραφή, που αναφέρει το όνομα του δωρητή τού ψηφιδωτού και τα πρόσωπα για τα οποία έγινε η δωρεά: Πρόκειται για τους Στατιανίτες, έναν ‘σύλλογο’ παραγωγών ή εμπόρων κρασιού στην Ιταλία, που το εισήγαγαν στην Πάτρα.

Το θέμα του ληνού είναι πολύ αγαπητό στα ψηφιδωτά των ρωμαϊκών χρόνων και συνδέεται με τη διονυσιακή λατρεία. Είναι όμως η μοναδική φορά, που ο Πάνας εμφανίζεται σε ψηφιδωτό ως ληνοβάτης.

Μυκηναϊκός κρατήρας

Μυκηναϊκός κρατήρας με παράσταση σαρκοβόρων ζώων (α΄ μισό 11ου π.Χ. αιώνα)

Ο μυκηναϊκός κρατήρας με παράσταση σαρκοβόρων ζώων (α΄ μισό 11ου π.Χ. αιώνα) προέρχεται από το νεκροταφείο της Βούντενης Πατρών, ενός από τους σημαντικότερους μυκηναϊκούς οικισμούς στην Αχαΐα, με διάρκεια ζωής σχεδόν πεντακόσια χρόνια (1500-1100 π.Χ.). Είναι ένα από τα μεγαλύτερα αγγεία που έχουν βρεθεί στην περιοχή και όπως έχει αποδειχθεί, είχε μεταφερθεί στο νεκροταφείο μαζί με τον νεκρό και είχε τοποθετηθεί ως «σήμα» στον τάφο του.

Ο διάκοσμος του κρατήρα είναι ιδιαίτερος, με τα σαρκοβόρα ζώα αποδοσμένα με την τεχνική της σκιαγραφίας καθώς πάνω στα μαύρα σώματά τους έχουν μπει πινελιές από λευκό παχύρρευστο χρώμα. Η παράσταση ερμηνεύεται σαν σκηνή κυνηγιού άγριων ζώων, το οποίο οργανώθηκε προς τιμή του νεκρού, κατά τη διάρκεια της κηδείας του.

Τα χρυσά κοσμήματα μιας νεαρής γυναίκας

Τα κοσμήματα μιας νεαρής νεκρής των ελληνιστικών χρόνων (2ος π.Χ. αιώνας)

Ένα μεγάλο σύνολο χρυσών κοσμημάτων των ελληνιστικών χρόνων (2ος π.Χ. αιώνας), υψηλής καλλιτεχνικής αξίας προήλθε από γυναικεία ταφή του βόρειου νεκροταφείου της αρχαίας Πάτρας. Τα κοσμήματα βρέθηκαν στη θέση τους, επάνω στον σκελετό και τα θέματα του διακόσμου τους σχετίζονται με τις αντιλήψεις των ανθρώπων της εποχής απέναντι στον θάνατο. Το βαρύτιμο δαχτυλίδι και ένα ζευγάρι σκουλαρίκια με ερωτιδείς ήταν κοσμήματα που φορούσε η γυναίκα όσο ζούσε, ενώ τα υπόλοιπα κοσμήματα ήταν ‘νεκρικά’, κατασκευασμένα από πολύ λεπτά χρυσά ελάσματα με σφυρήλατο διάκοσμο, ειδικά για να την συνοδεύσουν στον Άδη.

Το δακτυλίδι, ένα από τα ωραιότερα της περιόδου αυτής, φέρει στη θήκη της σφενδόνης περίτεχνη παράσταση με την τεχνική του σμάλτο απεικονίζοντας ένα πτηνό ανάμεσα σε γαλαζοπράσινα κισσόφυλλα και χρυσά κλαδιά. Το συγκεκριμένο δακτυλίδι μάλιστα, θεωρείται προϊόν εργαστηρίου του ευρύτερου μεσογειακού χώρου. Από τα νεκρικά κοσμήματα, που ήταν προϊόντα τοπικού εργαστηρίου κοσμηματοτεχνίας αξίζει να αναφερθούν το διάδημα με παράσταση ταυροκτόνου Νίκης, το περιδέραιο με στρογγυλά εξαρτήματα διακοσμημένα με γυναικείες κεφαλές και γοργόνειο, ένα επιστήθιο κόσμημα με δίσκους, ο κεντρικός των οποίων φέρει παράσταση με την πάλη του Ηρακλή και της Λερναίας Ύδρας και τέλος, μια επιστήθια ταινία με παράσταση του ψυχοπομπού Ερμή.

Τα κοσμήματα αυτά όπως και τα υπόλοιπα κτερίσματα της ταφής είναι δηλωτικά του υψηλού οικονομικού και πολιτιστικού επιπέδου της ανώτερης κοινωνικής τάξης της Πάτρας (μεγαλοκτηματίες ή έμποροι) κατά την ύστερη Ελληνιστική περίοδο, όταν η πόλη κρατούσε τα σκήπτρα της Αχαϊκής Συμπολιτείας.

Αντίγραφο του χρυσελεφάντινου αγάλματος της Αθηνάς

Ρωμαϊκό αντίγραφο του χρυσελεφάντινου αγάλματος της Αθηνάς Παρθένου (2ος μ.Χ.)

Πρόκειται για ακέφαλο, μαρμάρινο αγαλμάτιο της θεάς Αθηνάς, ρωμαϊκό αντίγραφο (πιθανόν του 2ου μ.Χ. αιώνα) του περίφημου χρυσελεφάντινου αγάλματος της Αθηνάς Παρθένου, που ήταν έργο του Φειδία στον Παρθενώνα. Η θεά φορά αττικό πέπλο ενώ το στήθος κα οι ώμοι της καλύπτονται από την αιγίδα με το γοργόνειο. Στο πλάι βρίσκεται η ασπίδα της, που εξωτερικά διακοσμείται με σκηνή Αμαζονομαχίας και την κεφαλή της Μέδουσας στο κέντρο, ενώ στο εσωτερικό της ελίσσεται φυσιοκρατικά ο Εριχθόνιος όφις.

Το γλυπτό εντοπίστηκε τμηματικά το 1896 και το 1911 σε δύο διαφορετικά σημεία της πλατείας Ψηλών Αλωνίων στην Πάτρα. Προφανώς διακοσμούσε μία από τις πολυτελείς ρωμαϊκές επαύλεις, που είχαν χτιστεί στην περιοχή, λόγω του καλού κλίματος και της πλεονεκτικής θέας προς τη θάλασσα.

Τα ιδιαίτερα εκθέματα

Αίθουσα του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών

Πέραν όμως από τα εξέχοντα εκθέματα του Μουσείου, τα μεγάλα και εντυπωσιακά που κάθε επισκέπτης θα σταματήσει για να θαυμάσει, υπάρχουν και αντικείμενα που η αξία τους έγκειται κυρίως στις πολύτιμες μαρτυρίες, τις οποίες προσφέρουν για την καθημερινότητα των Αχαιών Μυκηναίων ή των Ελλήνων και των εξελληνισμένων Ρωμαίων κατοίκων της Πάτρας. Μας πληροφορούν για όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους, τη δουλειά, τη διασκέδαση, τη λατρεία, τις αντιλήψεις για την επέκεινα ζωή, τις πολιτιστικές και εμπορικές επαφές τους με τον υπόλοιπο κόσμο της Μεσογείου. Από όλα αυτά τα ιδιαίτερα εκθέματα, επιλέγονται να παρουσιαστούν τα παρακάτω.

Οι σφραγιδοκύλινδροι από την Ανατολία

Σφραγιδοκύλινδροι και το αποτύπωμα της σφραγιστικής τους επιφάνειας (1ος – 14ος π.Χ. αιώνας)

Δύο σφραγιδοκύλινδροι του 15ου-14ου π.Χ. αιώνα, κατασκευασμένοι από χαλαζία μαρτυρούν τις επαφές, εμπορικές και διπλωματικές, των Μυκηναίων με την μακρινή Ανατολία.

Βρέθηκαν σε τάφο στο Μονοδένδρι Αχαΐας και προέρχονταν από την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής (Μεσοποταμία, Συρία), όπου κατά την ύστερη Εποχή του Χαλκού επεκτεινόταν το ισχυρό βασίλειο του Μιτάννι. Ο πρώτος διακοσμείται με δυο σειρές ψαριών και ο δεύτερος με ιχθυάκανθες.

Οι σφραγιδοκύλινδροι υπήρξαν δημοφιλή αντικείμενα των Μυκηναίων, που όμως δεν τους χρησιμοποιούσαν σαν σφραγίδες, αλλά σαν κοσμήματα ή φυλαχτά.

Το πολυτελές μυκηναϊκό εγχειρίδιο

Μυκηναϊκό εγχειρίδιο (15ος π.Χ. αιώνας)

Τρία δελφίνια από ένθετο χρυσό, ασήμι και νιέλο διακοσμούν κάθε πλευρά της λεπίδας του χάλκινου εγχειρίδιου της Μυκηναϊκής εποχής. Διατηρούνται επίσης δύο από τα τρία χάλκινα καρφιά με επίχρυση επικάλυψη, που στερέωναν τη χαμένη σήμερα λαβή του.

Το εγχειρίδιο κατασκευάστηκε πιθανόν στην Αργολίδα και έχει ομοιότητες με τα περίφημα εγχειρίδια των βασιλικών τάφων των Μυκηνών. Πρόκειται άλλωστε για ένα πολυτελές αντικείμενο, που δηλώνει το κύρος και τη διακριτή θέση στην κοινωνία της εποχής, που είχε ο κάτοχός του, όταν βρισκόταν στη ζωή. Βρέθηκε σε τάφο στον Καταρράκτη Αχαΐας, μια μυκηναϊκή αγροτική, ορεινή εγκατάσταση και χρονολογείται στον 15ο π.Χ. αιώνα.

Μυκηναϊκό αγγείο

Πτηνόμορφος μυκηναϊκός ασκός (α΄ μισό 11ου π.Χ. αιώνα)

Αυτός ο πτηνόμορφος ασκός (αγγείο υγρών) των μυκηναϊκών χρόνων είχε ιδιαίτερο προορισμό, που όμως δεν είναι βέβαιος. Πιθανόν να χρησίμευε για σπονδές. Έχει σώμα πτηνού με τρία πόδια και κεφάλι αλόγου, χαρακτηριστικά που το καθιστούν σχεδόν μοναδικό, μεταξύ των αγγείων αυτού του τύπου. Αποτελεί ιδιότυπη ντόπια παραγωγή, η οποία στη συνέχεια διαδίδεται και σε άλλες περιοχές του μυκηναϊκού κόσμου έως την Κύπρο. Βρέθηκε στο Κλάους Πατρών και χρονολογείται στο πρώτο μισό του 11ου π.Χ. αιώνα.

Επιτύμβια πλάκα του μονομάχου

Επιτύμβια πλάκα του μονομάχου Χρυσάμπελου (2ος – 3ος μ.Χ. αιώνας)

Στη μόνιμη συλλογή του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών, στην Αίθουσα της Νεκρόπολης, πρόσφατα προστέθηκε η ενδιαφέρουσα ενότητα «Μονομάχοι post mortem». Πρόκειται για ένα σημαντικό σύνολο επιτύμβιων πλακών μονομάχων, που έζησαν, αγωνίσθηκαν, πέθαναν και ενταφιάστηκαν στην Πάτρα στη διάρκεια του 2ου και 3ου αιώνα μ.Χ. Όπως είναι γνωστό εξάλλου, οι αγώνες μονομάχων ήταν θεάματα εξαιρετικά δημοφιλή σε όλα τα στρώματα της ρωμαϊκής κοινωνίας και στην Πάτρα λάμβαναν χώρα στο Στάδιο.

Σπάνιο εύρημα συνιστά μια αμφίγλυφη επιτάφια πλάκα με βαθειά χαραγμένο σχέδιο. Στη μία της όψη εικονίζεται ο μονομάχος ΧΡΥCΑΜΠΕΛΟC και τρία στεφάνια, που υπαινίσσονται τον αριθμό των νικών του στην αρένα. Εντυπωσιάζει όμως και η εξάρτυσή του και ιδίως η περικεφαλαία με διάτρητο το μπροστινό τμήμα, που του επέτρεπε να βλέπει και να αναπνέει. Στο δεξί του χέρι κρατά το χαρακτηριστικό κοντό ξίφος (gladius).

Η πλάκα προέρχεται από ένα Πολυάνδριο, τον κοινό τάφο ενός θιάσου μονομάχων, που αποκαλύφθηκε στην Πάτρα.

Ο κρυστάλλινος κύβος

Κρυστάλλινος κύβος τυχερού παιχνιδιού (1ος μ.Χ. αιώνας)

Αυτός ο δωδεκάπλευρος κρυστάλλινος κύβος του 1ου μ.Χ. αιώνα ήταν αντικείμενο ενός τυχερού παιχνιδιού. Στις έδρες του υπάρχουν χαραγμένα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου που προφανώς είχαν αριθμητική αξία. Βρέθηκε σε πλούσια ταφή ανδρός σε μαυσωλείο της οδού Ερμού στην Πάτρα καια πρόκειται ασφαλώς για ενδιαφέρουσα μαρτυρία της ενασχόλησης των ενηλίκων της εποχής με τα τυχερά παιχνίδια.

Αγγείο με τη μορφή Αφρικανού

Αγγείο με μορφή Αφρικανού (1ος π.Χ. αιώνας)

Το μικρό πήλινο αγγείο έχει σχήμα κεφαλής ανδρός με αφρικανικά χαρακτηριστικά. Βρέθηκε στην Πάτρα και χρονολογείται στον 1ο π.Χ. αιώνα, μια εποχή κατά την οποία η πόλη εξελίσσεται σε κοσμοπολίτικο κέντρο της Μεσογείου με πολυπολιτισμικό και πολυεθνικό χαρακτήρα.

Ο Θεός Σάραπης

Μαρμάρινη κεφαλή του ελληνοαιγυπτιακού θεού Σάραπη-Όσιρι (2ος μ.Χ. αιώνας)

Η μαρμάρινη κεφαλή του ελληνοαιγυπτιακού θεού Σάραπη-Όσιρι ανήκει σε κολοσσικό άγαλμα, που βρέθηκε στην Πάτρα και χρονολογείται στον 2ο μ.Χ. αιώνα. Στο πάνω τμήμα της κεφαλής, που λείπει και είναι οριζόντια κομμένο, θα προσαρμοζόταν το ‘μόδιο’, ένα καλάθι δηλαδή, που ήταν το μέτριο ζύγισης των σιτηρών και αποτελούσε το χαρακτηριστικό γνώρισμα της θεότητας.

Να σημειωθεί ότι την ρωμαϊκή αποικία της Πάτρας με την πολυθεϊστική θρησκεία χαρακτήριζε η ελευθερία εισαγωγής νέων λατρειών από την Αίγυπτο και την Περσία (Άμμωνας, Σάραπης, Μίθρας). Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία εξάλλου, στην πόλη υπήρχαν δυο Σαραπεία (ιερά του Σάραπη), το ένα εκ των οποίων έχει ανασκαφεί κοντά στο αρχαίο λιμάνι.

Μικροί επισκέπτες μπροστά στο ψηφιδωτό δάπεδο, στο οποίο απεικονίζοντας καλλιτεχνικοί και αθλητικούς αγώνες (τέλη 2ου – αρχές 3ου μ.Χ. αιώνα)

Βιογραφικό

Η κυρία Αναστασία Κουμούση είναι πτυχιούχος του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος και διδακτορικής διατριβής από το Πανεπιστήμιο Paris I, Panthéon-Sorbonne. Υπηρετεί στο Υπουργείο Πολιτισμού από το 1991. Διετέλεσε διευθύντρια της 6ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων από το 2006 με περιοχή ευθύνης την Αχαΐα και την Ηλεία και από το 2014 είναι διευθύντρια της ενιαίας Εφορείας Αρχαιοτήτων Αχαΐας. Επί 8 έτη ασκούσε παράλληλα διευθυντικά καθήκοντα διαδοχικά στις Εφορείες Αρχαιοτήτων Κορινθίας-Αργολίδας-Αρκαδίας, Αιτωλοακαρνανίας-Λευκάδας και Ζακύνθου-Κεφαλονιάς.

Από το 2001 έως το 2007 δίδαξε Βυζαντινή Αρχαιολογία και Τέχνη ως Εντεταλμένη Λέκτορας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Έχει αναπτύξει μεγάλη ανασκαφική δραστηριότητα και υπό τη διεύθυνσή της πραγματοποιούνται συστηματικές έρευνες στην αρχαία Αίγειρα και στην αρχαία Τριταία. Υπό την διεύθυνση και επίβλεψή της έχουν υλοποιηθεί 43 έργα αναστήλωσης, συντήρησης και ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων και μνημείων, βυζαντινών ναών και μεσαιωνικών κάστρων στην Αχαΐα, Ηλεία, Αιτωλοακαρνανία και Ζάκυνθο, καθώς και τρία μουσειακά έργα στην Ηλεία και την Αχαΐα.

Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών