Μια μνημειώδης βυζαντινή βασιλική χτισμένη από τον Ιουστινιανό βρέθηκε στην αρχαία ρωμαϊκή πόλη της Ακυληίας

Το forum της Ακυληίας . [Credit: OeAW-OeAI] Η  Ακυληία ή Ακουιληία (Aquileia) , μια μικρή πόλη στην περιοχή Friuli-Venezia Giulia της βορειο...

Το forum της Ακυληίας. [Credit: OeAW-OeAI]

Η Ακυληία ή Ακουιληία (Aquileia), μια μικρή πόλη στην περιοχή Friuli-Venezia Giulia της βορειοανατολικής Ιταλίας, είναι σήμερα ένα ταπεινό μέρος με μόλις 3.000 κατοίκους. Ωστόσο, το παρελθόν της συγκαταλέγεται μεταξύ των πλουσιότερων και σημαντικότερων της αρχαίας ιστορίας. Ιδρύθηκε το 181 π.Χ. ως ρωμαϊκή στρατιωτική αποικία, η Ακυληία έγινε σημαντικό οικονομικό κέντρο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Η στρατηγική της θέση, στο τέλος του Δρόμου του Κεχριμπαριού και στο δρόμο προς την επαρχία Noricum (σημερινή Αυστρία), την κατέστησε σημείο-κλειδί τόσο για το εμπόριο όσο και για τη στρατιωτική επέκταση.

Μια πρόσφατη ανακάλυψη ενισχύει τη σημασία της Ακυληίας κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ερευνητές του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών, σε συνεργασία με τη Soprintendenza της Friuli-Venezia Giulia, αποκάλυψαν μια άγνωστη μέχρι σήμερα παλαιοχριστιανική βασιλική.

Η θέση της νεοανακαλυφθείσας βασιλικής στον χάρτη της πόλης της Ακυληίας. [Credit: OeAW-OeAI]

Αυτή η βασιλική, μεγάλη σε μέγεθος και χτισμένη σε μνημειακό βυζαντινό ρυθμό, προσφέρει νέες πληροφορίες για τη θρησκευτική ανάπτυξη και τον γεωπολιτικό ρόλο της Ακυληίας στην Ύστερη Αρχαιότητα.

Η ανακάλυψη κατέστη δυνατή χάρη σε γεωφυσικές μετρήσεις και γεωαρχαιολογικές γεωτρήσεις που πραγματοποιήθηκαν σε μια περιοχή δυτικά της Ακυληίας, κοντά στη Via Annia, μια ζωτικής σημασίας εμπορική οδό που συνέδεε την Ακυληία με μεγάλα κέντρα όπως το Μιλάνο και η Ρώμη. Οι εξερευνήσεις αυτές αποκάλυψαν την ύπαρξη ενός εκκλησιαστικού κτηρίου του 4ου αιώνα μ.Χ., το οποίο με την πάροδο του χρόνου επεκτάθηκε σε μια μεγάλη, τρίκλιτη βασιλική.

Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Stefan Groh, πρόκειται για την πρώτη μεγάλη κατασκευή που αποκαλύπτεται μετά από δεκαετίες εντατικών ερευνών στην Ακυληία. Η βασιλική χτίστηκε πιθανότατα στα μέσα του 6ου αιώνα, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Ιουστινιανού Α΄, ο οποίος κυβέρνησε την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από το 527 έως το 565 μ.Χ.

Γεωφυσικές μετρήσεις στην περιοχή της νεοανακαλυφθείσας βασιλικής. 
[Credit: OeAW-OeAI] 

Η αρχιτεκτονική της βασιλικής παρουσιάζει αξιοσημείωτους παραλληλισμούς με θρησκευτικές δομές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, παρόμοιες με αυτές που βρέθηκαν στην Αίγυπτο, την Τουρκία και τα Βαλκάνια. Αυτό ενισχύει την ιδέα ότι ο Ιουστινιανός ανέλαβε ένα οικοδομικό πρόγραμμα μεγάλης κλίμακας για να εδραιώσει την κυριαρχία του και να επεκτείνει τη βυζαντινή επιρροή στην Ιταλία.

Ο σχεδιασμός της βασιλικής, με εγκάρσιο κλίτος και αψίδες, είναι χαρακτηριστικός της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Παρόμοια παραδείγματα αυτού του στυλ μπορούν να βρεθούν σε μέρη τόσο διαφορετικά όσο η Βηθλεέμ, η ακτή της Λυκίας στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία και το Δυρράχιο στην Αλβανία. Το κτηριο στην Ακυληία δεν ήταν απλώς ένας τόπος λατρείας, αλλά ένα σύμβολο των προσπαθειών του Ιουστινιανού για την ανακατάληψη της περιοχής της Άνω Αδριατικής.

Ο προσανατολισμός της βασιλικής, με κατεύθυνση νοτιοανατολικά προς την Κωνσταντινούπολη και την Ιερουσαλήμ, μπορεί να ερμηνευθεί ως εκδήλωση της αντίδρασης του Ιουστινιανού κατά των Αρειανών Γότθων, οι οποίοι είχαν εκδιωχθεί από την περιοχή.

Το έργο, που χρηματοδοτήθηκε από το Αυστριακό Επιστημονικό Ταμείο (FWF), παρέχει μια λεπτομερή εικόνα του τρόπου με τον οποίο η αρχιτεκτονική και η θρησκεία διαπλέκονταν στο πλαίσιο της πολιτικής και του πολέμου της βυζαντινής εποχής.

Η επιρροή της Ακυληίας και της βασιλικής της μπορεί να παρατηρηθεί ακόμη και σε κοντινές περιοχές, όπως στην επισκοπική εκκλησία της Τερίνια στην Αυστρία, η οποία προσαρμόστηκε τον 6ο αιώνα με αρχιτεκτονικό σχέδιο παρόμοιο με αυτό της νέας βασιλικής της Ακυληίας.

Πηγή: LBV Magazine