Οι φωνές των μικρών Αρκτων

Μαρµάρινο αναθηµατικό ανάγλυφο και µαρµάρινο κεφάλι γυναικείας µορφής. Πιθανόν ταυτίζεται µε τη µορφή της Ιφιγένειας. 420/410 π.Χ. Ο περιηγη...

Mεγαλόδοντας: Ανατροπή με τον θρυλικό θαλάσσιο θηρευτή – Τι ανακάλυψαν ερευνητές

Η ακρόπολη της Αμφίπολης φέρνει στο φως σημαντικά ευρήματα

Μαρµάρινο αναθηµατικό ανάγλυφο και µαρµάρινο κεφάλι γυναικείας µορφής. Πιθανόν ταυτίζεται µε τη µορφή της Ιφιγένειας. 420/410 π.Χ. Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει πως όταν η Ιφιγένεια αποβιβάστηκε στη Βραυρώνα, ιδρύθηκε εκεί και το Ιερό.

«Βρισκόμαστε στη μεγάλη αγκαλιά της Αττικής, 38 μόλις χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από το κέντρο της Αθήνας. Εκεί, στις εκβολές του ποταμού Ερασίνου, βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο της Βραυρώνας και το ιερό της Αρτέμιδος, τόπος λατρείας και προσφοράς, συνδεδεμένος με την ιδιότητα της θεάς ως προστάτιδας των επίτοκων γυναικών και των μικρών παιδιών. Σύμφωνα με τον μύθο αλλά και τον περιηγητή Παυσανία, ο Ορέστης και η Ιφιγένεια ίδρυσαν το Ιερό στη Βραυρώνα και έφεραν εκεί τη λατρεία της Αρτέμιδος».

Το απόσπασμα προέρχεται από ένα ιδιαίτερο ψηφιακό οδοιπορικό, μια «ξενάγηση» με σύγχρονα μέσα αλλά αμεσότητα και ευαισθησία σε δέκα επιλεγμένα εκθέματα του Αρχαιολογικού Μουσείου της Βραυρώνας – από την «Κόρη της Βραυρώνας» στην «Αρτεμιν Κουροτρόφο», σε ένα «Ξύλινο εδώλιο γυναικείας μορφής» και στο «Χάλκινο ενεπίγραφο κάτοπτρο», τον καθρέφτη μιας γυναίκας από τις αμέτρητες γυναίκες που πέρασαν από εδώ κατά την αρχαιότητα.

Από σήμερα, οι επισκέπτες του αρχαιολογικού μουσείου σαρώνοντας με το κινητό τους τηλέφωνο το QRcode που βρίσκεται πλάι από τα επιλεγμένα εκθέματα και φορώντας τα ακουστικά τους, θα μπορούν να κάνουν διά μέσου της αφήγησης, της εικόνας και του ήχου ένα ταξίδι στον χρόνο, ξεκινώντας από τις πηγές της μνήμης αυτού του τόσο συμβολικού τόπου που είναι δεμένος με τους μύθους.

Εκεί βρεθήκαμε κι εμείς λίγο πριν από τα εγκαίνια της ψηφιακής «ξενάγησης» με τη θεατρολόγο – σκηνοθέτιδα Μάγδα Κόρπη. Η ιδέα για τη δημιουργία του οδοιπορικού ανήκει στην ίδια, η οποία μας συνόδευσε στον χώρο του μουσείου και μοιράστηκε μαζί μας τις προσωπικές της αναμνήσεις από τη Βραυρώνα: Ως παιδί ερχόταν συχνά στην περιοχή, για να επισκεφθεί τον γεωπόνο παππού της που ζούσε στα Μεσόγεια και για να περάσει τα καλοκαίρια μαθαίνοντας τα ονόματα των δέντρων, των λουλουδιών των θάμνων.

«Αυτή, πολυαγαπημένο μου, είναι η ιστορία της μικρής γελαστής Αρκτου που βρίσκεται σήμερα στην αίθουσα 3 του Μουσείου». Με αυτή τη φράση ξεκινάει η αφήγηση του οδοιπορικού στο συγκεκριμένο έκθεμα: Μαρμάρινο άγαλμα κοριτσιού. Περίπου 320 π.Χ. [Credit: Karol Jarek © ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ]

Οταν τη ρωτάμε για την πηγή της έμπνευσης για τη σύλληψη και τη δημιουργία του ψηφιακού οδοιπορικού, στέκεται στις «Μέρες» του Γιώργου Σεφέρη, στη γραφή του Κίπλινγκ, στη σύγχρονη ποίηση. Ομως από τη δική μας σκέψη δεν σταματούν να περνούν οι μικρές Αρκτοι, τα κοριτσάκια που περπάτησαν την ίδια γη δυόμισι χιλιάδες χρόνια πριν, και όπως η σκηνοθέτις του ψηφιακού οδοιπορικού χάραξαν σε μια πλάκα τα ονόματά τους ζητώντας τη χάρη, το έλεος και τη θεραπευτική δύναμη της Αρτέμιδος.

«Εδώ έρχονταν τόσο γυναίκες όσο και παιδιά, αφήνοντας αναθήματα προς τη θεά με σκοπό είτε την ευτοκία, ή την υγεία, ή εν γένει ένα ευοίωνο μέλλον. Αυτή η διαχρονική ανάγκη του ανθρώπου για ανακούφιση, για παρηγοριά, για προστασία είναι κάτι που με συγκινεί βαθιά», λέει η σκηνοθέτις.

Πραγματικά, μία από τις πιο γοητευτικές αίθουσες του Αρχαιολογικού Μουσείου της Βραυρώνας είναι εκείνη που φιλοξενεί στο κέντρο της την πομπή των μικρών Αρκτων. Οι μαρμάρινες μικρές «αρκουδίτσες» της Βραυρώνας αντιπροσωπεύουν τις κόρες των δημοτών της αρχαίας Αττικής, ιέρειες της Αρτέμιδος, που είχε ως σύμβολο την αρκούδα.

Η Αρτεμις, πολύ πριν ταυτιστεί στην ευρωπαϊκή μυθολογία με τη λατρεία των δασών και των πηγών, πριν γίνει η αυστηρή παρθένα θεά του κυνηγιού, υπήρξε κατά την ελληνική αρχαιότητα προστάτιδα των μικρών παιδιών και των ζώων. Φύση θηλυκή και διττή, κυρία της γέννησης και του θανάτου η Αρτεμις όριζε δύο καίριες στιγμές στη ζωή μιας γυναίκας: τον τοκετό και τον γάμο.

Αυτά τα μικρά κορίτσια λοιπόν, όλες ανάμεσα στα πέντε και τα δέκα τους χρόνια, έχουν αφήσει εδώ τα ίχνη από τα βήματά τους και στο μουσείο μοιάζει να ακούγεται ο απόηχος από χαρούμενα παιδικά γέλια. Μια πήλινη πλαγγόνα, μια αρχαία κούκλα, εκτίθεται στην προθήκη των παιχνιδιών του μουσείου και σαρώνοντας τον κωδικό μπορούμε να ακούσουμε την ιστορία της, καθώς και εκείνη του μαρμάρινου κοριτσιού που στέκεται στο βάθρο του κρατώντας τρυφερά στα χέρια της ένα λαγουδάκι.

«Ακουσέ με ω βασίλισσα, κόρη του Διός με τα πολλά ονόματα», έλεγε ο στίχος του ορφικού ύμνου της Αρτέμιδος. Οι επικλήσεις των πιστών από τις τελετές των Βραυρωνίων στο Ιερό της Αρτέμιδος μπερδεύονται σε αυτό το κρυμμένο μέσα στη φύση μουσείο με την ιδιαίτερη αισθαντικότητα με τις παρακλήσεις των προσκυνητών γονέων που ζητούσαν θεραπεία για άρρωστα παιδιά τους και το πένθος που δηλώνουν τα ιμάτια, αναθήματα-ενθυμήματα των γυναικών που πέθαναν στον τοκετό.

Το ψηφιακό οδοιπορικό πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος «Δημιουργική Ελλάδα» του ΥΠΠΟ και σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής. 

Αφήγηση: Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης.

Πηγή: Μ. Βασιλειάδου, Καθημερινή