Η άδοξη πορεία ενός ιστορικού κτιρίου

Το Παλαιό Εθνικό Τυπογραφείο με τη μορφή που έχει σήμερα. Το κτίριο είναι κλειστό για παραπάνω από ένα τέταρτο του αιώνα. [Credit: ΝΙΚΟΣ ΒΑΤ...

Το Παλαιό Εθνικό Τυπογραφείο με τη μορφή που έχει σήμερα. Το κτίριο είναι κλειστό για παραπάνω από ένα τέταρτο του αιώνα. [Credit: ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ]

Από τα πιο παλιά και ιστορικά κτίρια της Αθήνας, το Παλαιό Εθνικό Τυπογραφείο στην οδό Σταδίου έχει μια άδοξη παρουσία στην πόλη. Οσοι το θυμούνται να λειτουργεί ως Πρωτοδικείο για πολλές δεκαετίες στον 20ό αιώνα, θα θυμούνται τις άθλιες συνθήκες της «οδού Σανταρόζα». Οσοι νεότεροι το φέρνουν στον νου, αδυνατούν να το φανταστούν κομμάτι της πόλης, καθώς είναι κλειστό για παραπάνω από ένα τέταρτο του αιώνα. Η πρόσφατη, περιστασιακή, λειτουργία του ως εκθεσιακού χώρου έδειξε πως πράγματι είναι ένα κτίριο που, πέραν της ιστορικής ταυτότητας που φέρει, έχει μεγάλες δυνατότητες ως χώρος πολιτισμού.

Το κτίριο στην αρχική μορφή του χτίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1830. Πιθανώς το 1835 ήταν έτοιμο και λειτουργούσε, ως Βασιλικό αρχικά και μετέπειτα Εθνικό Τυπογραφείο και Λιθογραφείο. Ηταν μια αναγκαιότητα του νέου κράτους που αναζητούσε όπως όπως να οργανώσει μια στοιχειώδη υποδομή. Σε ένα μακρινό οικόπεδο στη Σταδίου, όταν υπήρχε ακόμη τάφρος, χτίστηκε βιαστικά ένα άχαρο κτίριο, το οποίο αποδίδεται στον αρχιτέκτονα Γιόζεφ Χόφερ.

Οι περιπέτειες του κτιρίου στις επόμενες δεκαετίες υπήρξαν πολλές και καμία από αυτές δεν είχε κάτι θετικό. Οταν χτίστηκε το νέο Εθνικό Τυπογραφείο το 1906 στην οδό Καποδιστρίου, άρχισε σταδιακά η εγκατάσταση υπηρεσιών του Πρωτοδικείου (η Αθήνα δεν είχε Δικαστικό Μέγαρο για παραπάνω από 120 χρόνια) και στον Μεσοπόλεμο το κτίριο άλλαξε πλήρως.

Η τελευταία εξέλιξη που επαναφέρει το Παλαιό Εθνικό Τυπογραφείο στη δημοσιότητα είναι η παραχώρηση του κτιρίου από τον Δήμο Αθηναίων στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Η πράξη αυτή επί της ουσίας ακυρώνει όσα είχαν ανακοινωθεί επισήμως τον Απρίλιο του 2023, όταν επί Κώστα Μπακογιάννη το Παλαιό Εθνικό Τυπογραφείο είχε παραχωρηθεί στον δήμο από το υπουργείο Δικαιοσύνης με προγραμματική σύμβαση που είχε τότε υπογραφεί και από το ΥΠΠΟ και την Περιφέρεια Αττικής. Το κτίριο είχε παραχωρηθεί δωρεάν για 25 χρόνια με την υποχρέωση εκ μέρους του Δήμου Αθηναίων να το αποκαταστήσει (δαπάνη περί τα 2,5 εκατ.) και να το μετατρέψει σε χώρο πολιτισμού με πρόβλεψη και για Μουσείο της Ιστορίας της Ελληνικής Δικαιοσύνης.

Η πρόσφατη εξέλιξη αλλάζει και πάλι την προοπτική του κτιρίου, που θα στεγάζει πλέον υπηρεσίες του ΣτΕ. Το ίδιο το κτίριο έχει τη μορφή που έλαβε μετά τις εκτενείς παρεμβάσεις σε όλο το οικοδομικό τετράγωνο στη διάρκεια της δεκαετίας του ’80, όταν αφαιρέθηκαν προσθήκες και απελευθερώθηκε ο προς την Πανεπιστημίου χώρος με την κατεδάφιση σειράς διώροφων νεοκλασικών απλών κτισμάτων με καταστήματα στο ισόγειο. Ετσι, προέκυψε η πλατεία Δικαιοσύνης που ουδέποτε σχεδιάστηκε σωστά και παραμένει επί 40 χρόνια μαύρη τρύπα. Θα αναζωογονηθεί προσεχώς και σε συνάρτηση με τη λειτουργία του γειτονικού γαστρονομικού πολυχώρου στο Νέο Αρσάκειο.

Η πρόσοψη του Παλαιού Εθνικού Τυπογραφείου που βλέπουμε επί της Σταδίου είναι το αποτέλεσμα της ολικής αναμόρφωσης του 1932 με σχέδια του αρχιτέκτονα Φοίβου Ζούκη, ο οποίος διάνοιξε κεντρική είσοδο επί της Σταδίου με νεοκλασικό θύρωμα και νέα χρωματική και αισθητική διάταξη με ερυθρές μετόπες στον όροφο.

Είναι ένα κτίριο – παλίμψηστο από τα χρόνια του Οθωνα ώς την εποχή μας συνδεόμενο με την ιστορία της πόλης, την ιστορία της γραφειοκρατίας, την ιστορία της Δικαιοσύνης. Ως ιστορικό κτίριο είναι πολύτιμο.

Πηγή: Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή