124' με τον Γεώργιο Κακαβά

Φωτό: Πάρις Ταβιτιάν/ LiFO Μια συνέντευξη του αναπληρωτή διευθυντή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και διευθυντή του Νομισματικού...

Φωτό: Πάρις Ταβιτιάν/ LiFO

Μια συνέντευξη του αναπληρωτή διευθυντή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και διευθυντή του Νομισματικού Μουσείου στην Κ. Φαρμακόρη του LiFO όπου και μίλησε για τα μελλοντικά σχέδια του μουσείου, τα προβλήματα και τη σημασία του.

Μιλήστε μας για τα καλοκαιρινά σχέδιά σας αναφορικά με το μουσείο. 

Γιορτάζουμε τα εκατόν είκοσι πέντε χρόνια από τα επίσημα εγκαίνιά του και θα κάνουμε κάποιες εκδηλώσεις γι' αυτό. Είμαστε ευτυχείς που το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο έχει τώρα την ευκαιρία να λειτουργεί με διευρυμένο ωράριο και όλες του τις αίθουσες ανοιχτές – μιλάμε για 64 αίθουσες, 9.500 τ.μ. εκθεσιακού χώρου και για προσωπικό που ανά μονή βάρδια είναι, τουλάχιστον, 80 άτομα. Καταλαβαίνετε ότι μόνο με τις προσλήψεις εποχικού προσωπικού που γίνανε μπορούμε να ανοίγουμε από τις 8 το πρωί μέχρι τις 8 το βράδυ, επτά ημέρες την εβδομάδα και να δεχόμαστε τους τακτικούς μας επισκέπτες αλλά και τους τουρίστες, οι οποίοι γράφουν στο βιβλίο επισκεπτών τις καλύτερες εντυπώσεις και τη χαρά τους που επιτέλους βρίσκουν όλες τις αίθουσες ανοιχτές! Συγχρόνως, έχουμε φροντίσει για την ασφαλή πρόσβαση στο μουσείο. Με συντονισμένες προσπάθειες και τη συνεργασία δημόσιων φορέων και οργανισμών αλλά και εθελοντών καταφέραμε να εξυγιάνουμε, στο μέτρο του δυνατού, την Τοσίτσα και τη γύρω περιοχή, ούτως ώστε οι δυνητικοί επισκέπτες του μουσείου να το επισκέπτονται με περισσότερη ασφάλεια, κυρίως το βράδυ. Θα ήθελα, με αυτή την ευκαιρία, να πω στον κόσμο ότι η πρόσβαση στο μουσείο είναι πλέον απόλυτα ασφαλής. 

Οι επισκέπτες του μουσείου είναι κυρίως τουρίστες ή έρχονται και Έλληνες; 

Εμείς είμαστε ένα μουσείο που δουλεύει όλο τον χρόνο και όχι μόνο κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου. Τα περισσότερα σχολεία της Αττικής αλλά και πολλά απ' όλη την Ελλάδα έρχονται με οργανωμένες επισκέψεις. Μην ξεχνάτε ότι είχαμε έναν πόλο έλξης, την έκθεση-σταθμό για τα μουσειακά δεδομένα της χώρας μας αλλά και της Ευρώπης, το «Ναυάγιο των Αντικυθήρων», το οποίο τελειώνει, μετά από δύο παρατάσεις, στις 29 Ιουνίου. Αποτελεί πόλο έλξης και για τα παιδιά, που μπορούν να μάθουν την αρχαία τεχνολογία που μας κάνει υπερήφανους, μια και ο πρώτος υπολογιστής της αρχαιότητας βρίσκεται ανάμεσα στα εκθέματα της έκθεσης. Πρόκειται να ανοίξει τα φτερά της και για το εξωτερικό: το φθινόπωρο του 2015 θα πάει στη Βασιλεία της Ελβετίας, στο Antikenmuseum Basel und Sammlung Ludwig. Ο υπουργός Πολιτισμού έχει αναγγείλει ότι το 2016 θα είναι ανάμεσα στις εκθέσεις που θα φιλοξενηθούν στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον, με την επαναλειτουργία της. Όλο τον χρόνο έχουμε τους επισκέπτες της πόλης της Αθήνας που είναι οι ντόπιοι, οι εραστές της κλασικής τέχνης, τα σχολεία, τα ΑμΕΑ – γι' αυτό, εξάλλου, προγραμματίζουμε εκδηλώσεις ειδικά για εμποδιζόμενα άτομα. Ανάμεσα στους επισκέπτες του μουσείου είναι και οι μελετητές, οι οποίοι ζητούν φωτογραφίες και χρησιμοποιούν την πολύ καλή βιβλιοθήκη που έχουμε, η οποία ανακαινίστηκε με τη γενναιόδωρη χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση. Είναι μία από τις καλύτερες στο είδος της, για την αρχαία ελληνική τέχνη γενικά. Βέβαια, η απογείωση γίνεται την τουριστική περίοδο – πέρσι είχαμε αύξηση της επισκεψιμότητας από 31% έως και 81%, όταν διευρύναμε το ωράριο. Είναι μεγάλα ποσοστά αυτά, επειδή ξέρω πόσο δύσκολα επιβιώνουν τα μουσεία, δημόσια και ιδιωτικά, πόσο η περιρρέουσα οικονομική κατάσταση, η οποία είναι αρνητική για τη χώρα μας, δυσκολεύει τις οικογένειες να βάλουν στον προγραμματισμό τους και την επίσκεψη σε ένα μουσείο. Γι' αυτό προσπαθούμε, πέρα από τα αρχαία, να δίνουμε ένα κίνητρο, ένα κέντρισμα, ώστε όσοι έχουν επισκεφθεί το μουσείο να ξανάρθουν. Έτσι οργανώνουμε εκδηλώσεις, εκθέσεις και δρώμενα που ξεφεύγουν από το παραδοσιακό αρχαιολογικό πρόγραμμα των μουσείων. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής της εξωστρέφειας έχουμε ζητήσει να αναβαθμιστεί το πωλητήριό μας, ώστε να είμαστε πιο ελκυστικοί στο ξένο, τουλάχιστον, κοινό που θέλει να αγοράσει ένα ενθύμιο, έχουμε αναβαθμίσει το café του αιθρίου, όπου πίνεις τον καφέ σου ανάμεσα στα αρχαία γλυπτά – συγχρόνως, σε αυτόν το χώρο γίνεται σύζευξη ανάμεσα στην αρχαία και τη νέα καλλιτεχνική δημιουργία. Φέρνουμε Έλληνες καλλιτέχνες που δείχνουν τη δουλειά τους στο αίθριο αλλά και στις αίθουσες του μουσείου, πάντα μετά τη σύμφωνη γνώμη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Έχουμε καθιερώσει τα «Παραμύθια της Κυριακής», οργανώνουμε πρωινές συναυλίες και κάνουμε μεγάλες εκδηλώσεις. Πιστεύω ότι το μουσείο πρέπει να είναι ένα ζωντανό κύτταρο της κοινωνίας, να λειτουργεί και να παίρνει τον παλμό της σύγχρονης πραγματικότητας, να υπάρχει το έκθεμα, αλλά ασφαλώς να υπάρχει κι η δράση, να υπάρχει το δρώμενο, προκειμένου να έλκουμε περισσότερο κόσμο. Να έχουμε ένα μουσείο, μεταφορικά μιλώντας, φωτεινό, ένα μουσείο φιλικό, το οποίο οι επισκέπτες να εντάσσουν στην καθημερινότητά τους.

Φωτό: Πάρις Ταβιτιάν/ LiFO

Μέχρι τώρα βλέπετε να υπάρχει ανταπόκριση από τον κόσμο; 

Μεγάλη! Μόλις πριν από λίγες μέρες, στις 18 Μαΐου, τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων, που η είσοδος ήταν ελεύθερη, μας επισκέφθηκαν 4.500 άτομα. Εδώ θέλω να πληροφορήσω το κοινό για την πρόσφατη διυπουργική απόφαση με την οποία όλοι οι άνεργοι συμπολίτες μας με ενεργή κάρτα ανεργίας μπορούν να επισκεφθούν τα δημόσια μουσεία μας δωρεάν. Συχνά έχουμε πρόβλημα και χρειάζεται να βάζουμε σειρά προτεραιότητας, γιατί οι αίθουσες χωράνε συγκεκριμένο αριθμό ατόμων. Κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων για την επέτειο του θανάτου της Μαρίας Κάλλας, στη συναυλία που έγινε σε συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή στον εξωτερικό χώρο του μουσείου, παρευρέθηκαν 2.500 άτομα που θαύμασαν το ωραία φωτισμένο πρόπυλο, το οποίο είναι έργο του Ερνέστου Τσίλλερ, μια και το μουσείο χτίστηκε σε διαφορετικές φάσεις. Έργο του Τσίλλερ είναι και το Νομισματικό Μουσείο, το «Ιλίου Μέλαθρον», όπου είμαι διευθυντής και όπου ακολουθούμε την ίδια πολιτική εξωστρέφειας. Στον υπέροχο κήπο του και στο café του οργανώνουμε μουσικές βραδιές, παρουσιάζουμε βιβλία, προβάλλουμε ταινίες και τον διαθέτουμε για κοινωφελείς σκοπούς. Προσπαθούμε πάντα, εγώ και οι συνεργάτες μου, να κρατάμε ζωντανό το ενδιαφέρον του κοινού. Τα δημόσια μουσεία, για να επιβιώσουν, πρέπει να έχουν επισκέπτες, να είναι αρκετές ώρες ανοιχτά, να έχουν σωστή φύλαξη, ενδιαφέρον υλικό στα πωλητήριά τους και να προσφέρουν μια ανάπαυλα στα café, αλλά και μετά το πέρας της λειτουργίας τους τα προαύλιά τους να μπορούν να γίνονται πόλος έλξης των επισκεπτών.   

Θα ήθελα να μου πείτε ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει αυτήν τη στιγμή το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. 

Υπάρχουν ελλείψεις σε μόνιμο φυλακτικό προσωπικό. Προς το παρόν έχουν καλυφθεί με εποχικές προσλήψεις, τι θα γίνει όμως από την 1η Νοεμβρίου; Πρέπει να καταλάβουμε ότι για τον πολιτισμό χρειάζεται να γίνουν προσλήψεις είτε μόνιμων υπαλλήλων είτε αορίστου χρόνου ή, ακόμα, να καλυφθούν οι ανάγκες με μετατάξεις. Μια τονωτική ένεση για τα μουσεία ήταν οι μετατάξεις από τον ΗΣΑΠ και η εμπειρία μου μού λέει πως αυτοί οι εργαζόμενοι, οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν από εμάς, αγάπησαν πραγματικά τη δουλειά τους. Δυσκολία υπάρχει και στη χορήγηση υπερωριών, για να μπορέσει να γίνει μια εκδήλωση εκτός ωραρίου. Κάτι άλλο που ζητάμε, το οποίο συζητιέται, είναι να υπάρχει ομοιόμορφη εμφάνιση του προσωπικού, ώστε να εντοπίζεται εύκολα. Ένα άλλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι η γραφειοκρατία στην κάλυψη των λειτουργικών εξόδων του μουσείου, με αποτέλεσμα η χρηματοδότηση να καθυστερεί αρκετά. Επίσης, η συντήρηση ενός τόσο μεγάλου μουσείου απαιτεί την ύπαρξη τεχνικού προσωπικού, ηλεκτρολόγων, υδραυλικών, το οποίο δεν διαθέτουμε. Ο καθαρισμός ενός τεράστιου χώρου δεν μπορεί να γίνεται με συμβασιούχους καθαριστές. Δεν αρκεί μόνο να έχεις σπουδαία εκθέματα και εμπνευσμένους συνεργάτες, πρέπει να υπάρχουν χρήματα από το Δημόσιο – εξάλλου, δεν διαχειριζόμαστε άμεσα τα έσοδά μας, αυτά πηγαίνουν στο Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων. Βασιζόμαστε πολλές φορές στις δωρεές του σωματείου των Φίλων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και σε άλλες χορηγίες για να οργανώσουμε, κυρίως, εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Καταλαβαίνετε, όμως, ότι λόγω ελλείψεων, ακόμα και σε αναλώσιμα υλικά, δεν μπορείς να τα διεκπεραιώσεις όλα αυτά! Το μουσείο είναι ένας μεγάλος μηχανισμός που χρειάζεται κρατική υποστήριξη. Δεν μπορώ να πω ότι δεν την έχουμε. Την έχουμε, αλλά όχι στον βαθμό που θα έπρεπε για να απογειωθεί το πρώτο μουσείο της χώρας.

Φωτό: Πάρις Ταβιτιάν/ LiFO

Έχετε προσανατολιστεί και στην αναζήτηση χορηγιών για να αντεπεξέλθετε στις απαιτήσεις; 

Είναι τόσο δύσκολη η διαδικασία προκειμένου να γίνει κάποιος χορηγός, που είναι αποτρεπτική. Πρέπει να βρεθεί ένας πιο ευέλικτος τρόπος, ώστε να μπορεί ο χορηγός να ωφελήσει το μουσείο, χωρίς να εμπλέκεται σε μια τόσο χρονοβόρα γραφειοκρατική πραγματικότητα. 

Στους επισκέπτες του μουσείου ποιο «μυστικό» θα αποκαλύπτατε, ποιο έκθεμα ή αίθουσα που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστά; 

Καθεμία αίθουσα έχει κι έναν ξεχωριστό θησαυρό που μπορεί να ανακαλύψει ο καθένας. Από τα πιο διάσημα αγάλματα είναι ο Δίας ή Ποσειδώνας του Αρτεμισίου, το καταπληκτικό αυτό χάλκινο άγαλμα. Επίσης, ο «Τζόκεϊ» του Αρτεμισίου και ο Έφηβος των Αντικυθήρων, αυτό το θαυμάσιο γλυπτό που δημιουργεί ερωτήματα σχετικά με το κάλλος και την ταυτότητά του. Δημοφιλές έκθεμα είναι και η λεγόμενη Χρυσή Μάσκα του Αγαμέμνονα. Εξαιρετικός είναι ο τρόπος έκθεσης της Αιγυπτιακής Συλλογής – θεωρώ ότι είναι ένα από τα ατού του μουσείου. Ο αιγυπτιακός είναι ένας πολιτισμός παράλληλος με τον ελληνικό, με τον οποίο όμως δεν είμαστε εξοικειωμένοι. Θα ήθελα, ακόμα, να σταθώ στις λευκές ληκύθους από την Ερέτρια και στις τοιχογραφίες της Θήρας, που είναι μια έκθεση-κόσμημα. Αυτό που είναι πολύ σημαντικό είναι και οι θησαυροί που δεν έχουμε δει ακόμα και βρίσκονται στις αποθήκες, τα κρυμμένα διαμάντια που δεν χωράνε στα 9.500 τ.μ. του μουσείου κι εύχομαι κάποια στιγμή να δοθεί η ευκαιρία, έστω με περιοδικές εκθέσεις, να τα δούμε και να τα θαυμάσουμε! Ένα κρυμμένο διαμάντι που πήγε σε έκθεση στη Φιλιππούπολη και τη Σόφια είναι το Χρυσό Δαχτυλίδι του Θησέα, το οποίο βρέθηκε στην Ακρόπολη. Τώρα προσπαθούμε να βρούμε τον τρόπο να το προβάλλουμε, έστω για λίγους μήνες, στο μουσείο, για να το γνωρίσει το κοινό. 

Έχετε ετοιμάσει την επόμενη περιοδική έκθεση, αυτήν που θα διαδεχθεί το «Ναυάγιο των Αντικυθήρων»; 

Προσανατολιζόμαστε στη δημιουργία μιας έκθεσης με προϊστορικές αρχαιότητες, γιατί μέχρι σήμερα έχουμε επικεντρώσει το ενδιαφέρον μας στις κλασικές, ελληνιστικές και ρωμαϊκές. Έχουμε θέσει πολύ ψηλά τον πήχη μετά την καταπληκτική έκθεση των «Αντικυθήρων», η οποία χαρακτηρίστηκε η πιο επιτυχημένη της δεκαετίας διεθνώς. Επίσης, θα φιλοξενήσουμε την κοινή έκθεση της Ελλάδας με την Ιταλία, στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας, που αυτήν τη στιγμή βρίσκεται στη Ρώμη και θα έρθει στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο τον Σεπτέμβριο. Πρόκειται για μια επιλογή αριστουργημάτων από την Ιταλία και την Ελλάδα και θα είναι η αμέσως επόμενη περιοδική μας έκθεση.

Πηγή: Κ. Φαρμακόρη, LiFO