Το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης κατασκευάστηκε από τον Δεινοκράτη ή τον Στησικράτη ύστερα από παραγγελία και χρηματοδότηση του Μ. Αλ...
Το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης κατασκευάστηκε από τον Δεινοκράτη ή τον Στησικράτη ύστερα από παραγγελία και χρηματοδότηση του Μ. Αλεξάνδρου, για τον φίλο του, Ηφαιστίωνα, μετά τον θάνατό του και υλοποιήθηκε από τον Αντίγονο τον Μονόφθαλμο, το πρώτο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα.
Τη νέα θεωρία γύρω από το μυστικό του τύμβου Καστά της Αμφίπολης παρουσίασε η αρχαιολόγος της ανασκαφής, Κατερίνα Περιστέρη, και εμβόλιμα ο αρχιτέκτονας του μνημείου Μιχάλης Λεφαντζής, με βάση και νέα ευρήματα που φέρουν το μονόγραμμα-σφραγίδα του Μακεδόνα, αξιωματικού χθες το βράδυ σε εκδήλωση στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Μνημείο που ανεγέρθηκε με εντολή και κεφάλαια του Μεγάλου Αλεξάνδρου προς τιμήν του στενού του φίλου Ηφαιστίωνα είναι το συγκρότημα που αποκαλύφθηκε στο Λόφο Καστά, στην Αμφίπολη, ανέφερε η επίκεφαλής των ανασκαφών Κατερίνα Περιστέρη την Τετάρτη, μιλώντας σε εκδήλωση του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μαζί με τον αρχιτέκτονα και στενό συνεργάτη της Μιχάλη Λεφαντζή.
Η έφορος αρχαιοτήτων των Σερρών αποκάλυψε ότι στην ευρύτερη περιοχή και κοντά στο σημείο όπου βρίσκεται ο Λέων της Αμφίπολης, εντοπίστηκαν τρία αρχιτεκτονικά μέλη (τμήματα κτιρίων) στα οποία υπάρχουν ισάριθμες επιγραφές, οι οποίες μάλιστα ήταν ορατές επί 80-90 χρόνια.
Η επιγραφή «ΠΑΡΕΛΑΒΟΝ ΗΦΑΙΣΤΙΩΝΟΣ», εν είδει οικοδομικού γραπτού συμβολαίου, βρέθηκε σε τουλάχιστον δύο οικοδομικές πλάκες, ενώ σε άλλο μαρμάρινο θραύσμα υπάρχει η επιγραφή «ΑΝΤ». Ως ΑΝΤ, σύμφωνα με τις νέες υποθέσεις, υπέγραφαν όλα τα μέλη της δυναστείας των Αντιγονιδών, αλλά οι ερευνητές εκτιμούν ότι επρόκειτο για την υπογραφή του Αντίγονου του Μονόφθαλμου που έλαβε την εντολή να υλοποιήσει το έργο. Η επιγραφή αποτελούσε το «οικοδομικό γραπτό συμβόλαιο» για την παραλαβή του μαρμάρινου υλικού που προοριζόταν για το μεγαλεπήβολο έργο, πιθανότατα ηρώο, όμοιας τυπολογίας με άλλα μνημεία ανά την επικράτεια (Χαιρώνεια, Αλεξάνδρεια κ.ά.). Το όνομα αναφέρεται στον Αντίγονο Α΄ Κύκλωπα ή Μονόφθαλμο (382-301 π.Χ.), Μακεδόνα στρατηγό του Μεγάλου Αλέξανδρου και στη συνέχεια από τους κυριότερους επιγόνους του, ιδρυτή της δυναστείας των Αντιγονιδών.
Πρόκειται για ευμεγεθείς επιγραφές περίπου 25 εκατοστών σε ύψος, με την «υπογραφή» ΑΝΤ (που συναντάται σε όλους τους Αντιγονίδες και εδώ αποδίδεται στον Αντίγονο) και φέρουν χαραγμένη τη λέξη «ΠΑΡΕΛΑΒΟΝ» και στο τέλος το σύμπλεγμα γραμμάτων που σχηματίζει τo όνομα «Ηφαιστίωνος». Αυτό μεθερμηνεύεται ως: «Εγώ ο Αντίγονος, παρέλαβα οικοδομικό υλικό για την ανέγερση μνημείου προς τιμή του Ηφαιστίωνα».
Το μονόγραμμα «ΑΝΤ» θεωρήθηκε από τους ανασκαφείς ότι αφορά τον Αντίγονο τον Μονόφθαλμο, αν και τέτοιου τύπου τυπικά μονογράμματα στους ορθοστάτες του περιβόλου υπήρχαν από την εποχή του Αντίγονου Γονατά μέχρι του Μονόφθαλμου. Όμως στην εποχή του Αντίγονου Γονατά, που ήταν μεταγενέστερη (πέθανε το 239 π.Χ.), δεν ήταν δυνατόν, σύμφωνα με τους ανασκαφείς, να κατασκευαστεί έναν τέτοιο τεράστιο έργο διότι δεν υπήρχαν χρήματα. Έτσι, σύμφωνα με τον κ. Λεφαντζή, κλείνει η χρονολογική ψαλίδα στα πέντε-έξι χρόνια μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου (323 - 319 π.Χ.) οπότε αρχίζει η οικονομική κάμψη και οι διάδοχοι διαμοιράζουν το κράτος του έλληνα στρατηλάτη στον Τριπαράδεισο (321 π.Χ.).
Μιλώντας για τον αρχτέκτονα του μνημείου, η κ. Περιστέρη από την πλευρά της είπε ότι οι αρχαιολόγοι εντόπισαν ευρήματα με τη σφραγίδα του αρχιτέκτονα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Δεινοκράτη, ενώ έκανε λόγο για συγκεκριμένα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του τάφου.
Αναφερόμενη στο ιστορικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η έρευνα, μίλησε για την Αμφίπολη ως μια από τις έξι πόλεις όπου θα χτιζόταν μεγάλος πολυτελής ναός. Προχωρώντας προς τα ρωμαϊκά χρόνια, αναφέρθηκε στη μεγάλη καταστροφή περιβόλου που το ένα μέρος του αποξυλώθηκε με αποτέλεσμα αρκετά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη να μη βρίσκονται στη θέση τους.
Μίλησε, ακόμη, για τα στοιχεία εκείνα του τάφου που ανασύρουν κάτι από μυθολογική εποχή, συγκρίνοντας το κεφάλι Σφίγγας με το κεφάλι του Διονύσου στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θάσου.
Όπως υποστηρίχθηκε, αποδεικνύεται ότι ο Μεγάλος Αλέξανδρος χρηματοδότησε την ανέγερση του μνημείου, ενός ταφικού ηρώου, από τον Δεινοκράτη, αρχιτέκτονα του Μακεδόνα στρατηλάτη.
Ο Τύμβος Καστά δημιουργήθηκε επί προϋπάρχοντος γηλόφου και εντός παλαιότερης νεκρόπολης, με τον Δεινοκράτη να περικλείει με τον τεράστιο κυκλικό περίβολο παλαιότερες ταφές για να δημιουργήσει το μεγαλοπρεπές λατρευτικό μνημείο, αφιερωμένο στον Ηφαιστίωνα.
Παρά το ότι η μελέτη των ευρημάτων και η έρευνα συνεχίζεται, η κυρία Περιστέρη στην ομιλία της έδωσε αναλυτικά δεδομένα για τη χρονολόγηση του ταφικού συγκροτήματος στο τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα. Παρέθεσε τα πειστήρια που, εδώ και καιρό, επιτρέπουν στην ανασκαφική ομάδα να διατυπώνει με σαφήνεια ότι το σύνολο στον Τύμβο Καστά της Αμφίπολης -περίβολος ταφικό μνημείο, λέοντας- είναι πρωιμότερο από τα ρωμαϊκά χρόνια. Σε αυτό συντείνουν η κεραμεική αλλά και νομίσματα που εντοπίστηκαν, με απεικονίσεις του Αλέξανδρου και του Κασσάνδρου.
Στην εκδήλωση ήταν επίσης προσκεκλημένος και ο καθηγητής Γρηγόρης Τσόκας – πρόεδρος του τμήματος γεωλογίας του ΑΠΘ, ο οποίος αναφέρθηκε στα «Αποτελέσματα γεωφυσικών και γεωλογικών ερευνών στον Καστά».
Δυσδιάκριτη επιγραφή
«Επί 80 χρόνια ήταν σε κοινή θέα τα αρχιτεκτονικά μέλη, δίπλα στο λιοντάρι. Κανείς όμως δεν πρόσεξε τη δυσδιάκριτη επιγραφή στη μαρμάρινη επιφάνεια», ανέφερε ο κ. Λεφαντζής, αναλύοντας το μυστικό της γεωμετρίας που κρύβεται στην κορυφή του τύμβου και στον ξύλινο στύλο που χρησιμοποιήθηκε για να στηρίζει τον μαρμάρινο λέοντα». Είναι ένα λεπτεπίλεπτο έργο, πεδίο μελέτης για μηχανικούς, ένα μνημείο αναμφισβήτητα του τελευταίου τετάρτου του 4ου π.Χ αιώνα. Τη χρονολόγησή του τεκμηρίωσε η κ. Περιστέρη αντιστοιχίζοντας τα ευρήματά του (σφίγγες, Καρυάτιδες, ψηφιδωτό δάπεδο) με έργα της ίδιας περιόδου που φυλάσσονται σε μουσεία εντός και εκτός της χώρας.
Η ζωφόρος
Είναι αξιοσημείωτο ότι έγινε ανασύνθεση κομματιών της ζωφόρου η οποία βρισκόταν στον τρίτο χώρο, εκεί που στο δάπεδο ήταν το βοτσαλοειδές ψηφιδωτό με την αρπαγή της Περσεφόνης -του 4ου π.Χ. αιώνα με βάση την τεχνοτροπία του και συγκριτικά παραδείγματα που ανέφερε-, και στην οροφή η διακόσμηση σε τετραχρωμία (κυανό, μαύρο, κίτρινο λευκό). Η απόδοση έγινε από τον κ. Λεφαντζή, που περιγράφει το περιεχόμενο του κομματιού στον βορινό τοίχο, σημειώνοντας ότι περιλαμβάνει τον νεκρό που είναι έφιππος με λεοντοκεφαλή και ένα κράνος πολεμιστή, είτε σε μάχη είτε σε αρματοδρομία με τα όπλα του (φαρέτρα και θώρακας).
Πηγή: in.gr, Γ. Μυρτισιώτη, Καθημερινή, Έθνος, News247
Δεν υπάρχουν σχόλια