Η Μέδουσα της Αντιόχειας

Στα ερείπια μιας αρχαίας ρωμαϊκής πόλης στη νότια Τουρκία, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα μαρμάρινο κεφάλι Μέδουσας, που κατάφερε με κάπ...

Στα ερείπια μιας αρχαίας ρωμαϊκής πόλης στη νότια Τουρκία, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα μαρμάρινο κεφάλι Μέδουσας, που κατάφερε με κάποιο τρόπο να γλιτώσει από τις επιθέσεις των πρώτων χριστιανών κατά της ειδωλολατρικής τέχνης.

Η κεφαλή ανακαλύφθηκε στην Αντιόχεια του Κράγου, μια πόλη που ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια του 1ου αιώνα μ.Χ., στα χρόνια του αυτοκράτορα Νέρωνα, και φέρει όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά μιας ρωμαϊκής πόλης: λουτρά, καταστήματα, περίστυλους δρόμους, ψηφιδωτά και δημόσιο κτίριο που χρησίμευε ως διοικητήριο.

Με φίδια για μαλλιά, μεγάλα μάτια και ανοιχτό στόμα, η Μέδουσα ήταν ένα μυθικό τέρας που μπορούσε να μετατρέψει έναν άνθρωπο σε πέτρα μόνο με το βλέμμα της. Στην Αντιόχεια, το αρχιτεκτονικό γλυπτό της Μέδουσας είχε αποτροπαϊκή λειτουργία, με σκοπό δηλαδή να αποτρέψει το κακό. Αργότερα όμως, η όψη της θεωρήθηκε ειδωλολατρική από τους Χριστιανούς που ήρθαν να ζήσουν στην περιοχή.

«Οι άνθρωποι που ζούσαν στην Αντιόχεια ήταν ζηλωτές Χριστιανοί, οι οποίοι κατέστρεφαν τα έργα τέχνης με τον ίδιο τρόπο που το ISIS σήμερα καταστρέφει απομεινάρια του αρχαίου παρελθόντος», δηλώνει ο Michael Hoff, ιστορικός τέχνης και διευθυντής των ανασκαφών από το πανεπιστήμιο Nebraska–Lincoln. «Αυτά τα έργα τέχνης ήταν γραφτό να καταστραφούν, να πεταχτούν σε μία ασβεστοκάμινο για να καούν και να μετατραπούν σε κονίαμα».

Τρισδιάστατα μοντέλα βοήθησαν τους ερευνητές να καταλάβουν τον τρόπο σύνδεσης της κεφαλής της Μέδουσας με τα διάφορα μαρμάρινα θραύσματα προκειμένου να σχηματίσουν ένα αέτωμα.

Η Αντιόχεια του Κράγου, η οποία καλύπτει έκταση μεγαλύτερη των 3 στρεμμάτων βρίσκεται στα αραιοκατοικημένα περίχωρα της σημερινής πόλης Gazipaş. Λίγα στοιχεία μας είναι γνωστά για την πόλη από τις αρχαίες πηγές, αν και ο αρχαιολογικός χώρος είχε εντοπιστεί από τις αρχές του 19ου αιώνα, αλλά δεν είχε δοθεί ποτέ μεγάλη προσοχή από τους μελετητές μέχρι πρόσφατα, είπε ο Hoff.

«Το γεγονός ότι είναι μια σχετικά άγνωστη πόλη, την καθιστά συναρπαστική για εμάς τους αρχαιολόγους», πρόσθεσε. Τα στοιχεία που ο Hoff και οι συνάδελφοί του έχουν φέρει στο φως μέχρι τώρα δείχνουν ότι η Αντιόχεια του Κράγου μπορεί πράγματι να υπήρξε ένας σημαντικός οικονομικός παράγοντας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ένα εμπορικό και παραγωγικό κέντρο κρασιού, γεωργικών προϊόντων και γυαλιού.

Εναέρια φωτογραφία του χώρου της ανασκαφής

Ο χώρος του Βουλευτηρίου

«Το αποτέλεσμα όλης αυτής της οικονομικής δραστηριότητας είναι ένας υψηλός βαθμός πολιτιστικής παραγωγής», δήλωσε ο Hoff. Το 2012, ανακάλυψαν ένα τεράστιο ψηφιδωτό που διακοσμούσε δεξαμενή έκτασης 150 τ.μ. με περίτεχνα γεωμετρικά μοτίβα. Το 2013 βρήκαν επίσης το μαρμάρινο κεφάλι αγάλματος της θεάς Αφροδίτης.

Ωστόσο ένα μεγάλο μέρος της ρωμαϊκής τέχνης από την πόλη έχει χαθεί. Κατά την διάρκεια του 4ου αι. μ.Χ. όταν ο Χριστιανισμός έγινε η επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας χτίστηκαν πολλές εκκλησίες στην Αντιόχεια. Σύμφωνα με τον Hoff,  η ομάδα του έχει βρει πολλά σπασμένα θραύσματα και τμήματα από αγάλματα. Βρήκαν επίσης στοιχεία για την ύπαρξη χριστιανικών κλιβάνων, όπου τα μαρμάρινα έργα τέχνης γίνονταν κονίαμα.

Μια ομάδα Τούρκων φοιτητών ανακάλυψε το κεφάλι της Μέδουσας κοντά στα θεμέλια του κτιρίου που πιθανολογείται ότι ήταν ένας μικρός ναός. Ο Hoff και οι συνεργάτες του ανακατασκεύασαν το κεφάλι μαζί με άλλα μαρμάρινα θραύσματα που βρέθηκαν γύρω από το σημείο, που δείχνει ότι το κεφάλι της Μέδουσας, δεν ήταν μέρος ενός ανεξάρτητου αγάλματος αλλά μάλλον αποτελούσε μέρος της αετωματικής σύνθεσης του κτηρίου.

Το επόμενο έτος που θα επιστρέψει η αρχαιολογική ομάδα στην περιοχή θα ανασκάψει περαιτέρω το βουλευτήριο της πόλης, την έδρα του τοπικού νομοθέτη που πιθανότατα να είχε χρησιμοποιηθεί ως αίθουσα μουσικής ή θέατρο. Ο Hoff δήλωσε ότι σχεδιάζουν επίσης να διερευνήσουν τις σειρές των καταστημάτων που βρίσκονται στον κεντρικό δρόμο της πόλης προκειμένου να ανακαλύψουν τι προϊόντα πωλούνταν στην αγορά.

Πηγή: M. Cannon, LiveScience