Το αγγείο, που χρονολογείται το 670 π.Χ., έγινε γνωστό ως «ο Πίθος της Μυκόνου» και είναι το σημαντικότερο έργο της εποχής του, που απεικ...
 |
| Το αγγείο, που χρονολογείται το 670 π.Χ., έγινε γνωστό ως «ο Πίθος της Μυκόνου» και είναι το σημαντικότερο έργο της εποχής του, που απεικονίζει την Ιλίου Πέρσιν, δηλαδή την Άλωση της Τροίας. |
Με αφορμή τον Πίθο της Μυκόνου και το εύρημα των λίθινων ασπιδούχων πολεμιστών στην Ελεύθερνα της Κρήτης οργανώνεται για το 2017 μια έκθεση με τίτλο «Ο Όμηρος στο Αιγαίο». Το εισαγωγικό κομμάτι αυτής της έκθεσης παρουσιάζεται φέτος το καλοκαίρι στην Πινακοθήκη της Μυκόνου. To LΙFO.gr μίλησε με τους επιμελητές της έκθεσης Καθηγητή Νικ. Χρ. Σταμπολίδη, Δρ. Μιμίκα Γιαννοπούλου και Αντώνη Θεοχάρη Κιούκα.
— Πώς γεννήθηκε η ιδέα για την έκθεση «Ο Όμηρος στο Αιγαίο»;
Η ενασχόληση με τον ομηρικό κόσμο και τον τρόπο που αυτός επαληθεύεται από αρχαιολογικά ευρήματα ξεκίνησε από τα εξαιρετικά ευρήματα του καθηγητή Νίκου Χρ. Σταμπολίδη στη Νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας στην Κρήτη, όπως η πυρά του δειροτομηθέντος, που ανακαλεί την πυρά του Πατρόκλου στην «Οδύσσεια», αλλά και τους λίθινους πολεμιστές του ταφικού Μνημείου 4A, τον τάφο των Πριγκιπισσών και άλλα ευρήματα. Για τον λόγο αυτό, ο υπότιτλος του Μουσείου της Αρχαίας Ελεύθερνας που εγκαινιάστηκε πρόσφατα είναι «Ο Όμηρος στην Κρήτη». Περαιτέρω, η μελέτη των λίθινων πολεμιστών έχει καταλήξει εδώ και χρόνια στο συμπέρασμα ότι η πολεμική τους εξάρτυση μοιάζει με αυτήν των πολεμιστών που παριστάνονται στις ανάγλυφες παραστάσεις του Πίθου της Μυκόνου. Σε συζητήσεις τον χειμώνα με τον προϊστάμενο της Εφορείας, Δημήτρη Αθανασούλη, για δράσεις και εκθέσεις στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μυκόνου και με τη γνώση των επιστημονικών δεδομένων, τόσο σε συγκριτικό επίπεδο όσο και από τη γνώση των αρχαίων καθαυτών, προτάθηκε η αξιοποίηση του πιο σημαντικού εκθέματος του Μουσείου της Μυκόνου, του αγγείου που είναι γνωστό ως ο Πίθος της Μυκόνου, αρχικά με μια ψηφιακή παρουσίασή του φέτος και στη συνέχεια με τη διοργάνωση μιας μεγαλύτερης έκθεσης το 2017 με τίτλο «Ο Όμηρος στο Αιγαίο», αλλά και πολλών άλλων δράσεων που θα καλύπτουν μια τόσο μεγάλη θεματική σε διάφορες εκφάνσεις της.
 |
| H έκθεση διαρκεί από τις 22 Ιουλίου έως τις 11 Σεπτεμβρίου 2016 |
— Τι θα περιλαμβάνει η έκθεση που θα παρουσιαστεί το 2017 στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αρχαίας Ελεύθερνας;
Η έκθεση είναι υπό σχεδιασμό και θα περιλαμβάνει αρχαιότητες από μουσεία που σχετίζονται με την επαλήθευση αναφορών στα έπη, οπτικοακουστικές εφαρμογές και, γενικά, ένα σύνολο δράσεων που δεν θα περιορίζονται μόνο σε εκθεσιακά δρώμενα.
— Τι πρόκειται να δει ο επισκέπτης στην Πινακοθήκη της Μυκόνου, στο εισαγωγικό πρώτο μέρος της έκθεσης με τίτλο «Η Άλωση της Τροίας. Ο Πίθος της Μυκόνου και οι ήρωες πολεμιστές της Ελεύθερνας»;
Στο εισαγωγικό πρώτο μέρος της που παρουσιάζεται στην Πινακοθήκη της Μυκόνου από τις 22 Ιουλίου έως τις 11 Σεπτεμβρίου 2016 μπορεί κανείς να δει δύο ταινίες που βασίζονται σε πρωτότυπα 3D μοντέλα και ψηφιακή σάρωση του πίθου και ευρημάτων της Ελεύθερνας. Η πρώτη ταινία που παρουσιάζεται στην Α Αίθουσα της Πινακοθήκης διηγείται τι απεικονίζει ο πίθος, σχολιάζοντας τις ανάγλυφες παραστάσεις, ξεκινώντας από τον λαιμό, με την απεικόνιση του Δούρειου Ίππου, και καταλήγοντας στην τελευταία ζώνη με τη σκηνή της δολοφονίας του Αστυάνακτα από τον Νεοπτόλεμο, παρουσία της μητέρας του της Ανδρομάχης. Η δεύτερη ταινία στη Β Αίθουσα παρουσιάζει τους πολεμιστές του πίθου και τους λίθινους ασπιδούχους πολεμιστές από το Μνημείο 4Α της Νεκρόπολης της Ορθής Πέτρας στην Ελεύθερνα, που είναι έργα σύγχρονα χρονολογικά, και τις ομοιότητες που παρουσιάζουν στην πολεμική τους εξάρτυση, αποδεικνύοντας ότι την εποχή συγγραφής των ομηρικών επών υπάρχει ένα κοινό παρελθόν σε κοινωνίες αρκετά απομακρυσμένες μεταξύ τους. Οι ταινίες είναι σε σκηνοθεσία του Αντώνη Κιούκα και σε επιστημονική επιμέλεια και κείμενα του καθηγητή Ν. Χρ. Σταμπολίδη και της δρ Μιμίκας Γιαννοπούλου. Οι προβολές πλαισιώνονται από εποπτικό υλικό και πέντε εξαιρετικά αντίγραφα αγγείων που φέρουν παραστάσεις από τον Τρωικό Κύκλο, όπως ο περίφημος Κρατήρας των Φαρσάλων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, με την υπογραφή του αγγειογράφου Θωμά Κοτσιγιάννη. Στη Γ Αίθουσα προβάλλεται η ταινία «Τρωάδες» του Μιχάλη Κακογιάννη, βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Ευριπίδη, που διδάχτηκε το 415 π.Χ. και περιγράφει πολλές σκηνές που απεικονίζονται στις ανάγλυφες παραστάσεις του Πίθου της Μυκόνου.
— Ο Πίθος της Μυκόνου είναι το διασημότερο έκθεμα του αρχαιολογικού μουσείου του νησιού. Ποια είναι η ιστορία του, τι απεικονίζει και γιατί θεωρείται σημαντικός;
Το καλοκαίρι του 1961 το άνοιγμα ενός πηγαδιού σε ένα μυκονιάτικο σπίτι έκρυβε μια έκπληξη: έναν ταφικό πίθο με εντυπωσιακή ανάγλυφη διακόσμηση και ανθρώπινα οστά στο εσωτερικό του. Το αγγείο, που χρονολογείται το 670 π.Χ., έγινε γνωστό ως «ο Πίθος της Μυκόνου» και είναι το σημαντικότερο έργο της εποχής του, που απεικονίζει την Ιλίου Πέρσιν, δηλαδή την Άλωση της Τροίας. Φαίνεται ότι την πρωτοαρχαϊκή περίοδο που τα ομηρικά έπη, η «Ιλιάδα» και η «Οδύσσεια», γράφονται, το ηρωικό παρελθόν εξακολουθεί να ανακαλείται και να αντλούνται από αυτό πρότυπα και αξίες που χαρακτηρίζουν τις κοινωνίες του αιγαιακού χώρου. Η διακόσμηση στον Πίθο της Μυκόνου, που εκτείνεται μόνο στο πρόσθιο μέρος, στον λαιμό και στο σώμα, διακρίνεται από μια μοναδικής ομορφιάς σύνθεση, η οποία χαρακτηρίζεται από τη λεπτότητα στην απόδοση των μορφών και την προσοχή στις λεπτομέρειες. Εκτός από τον Δούρειο Ίππο και τους 14 Αχαιούς πολεμιστές που παριστάνονται σε όλη την επιφάνεια του λαιμού, παριστάνονται και 19 σκηνές σε τρεις επάλληλες ζώνες στο σώμα που αφηγούνται το ξεκλήρισμα των παιδιών των Τρώων και την αρπαγή των γυναικών ως λαφύρων πολέμου. Σε όλες τις σκηνές πρωταγωνιστούν γυναίκες-μάνες, αυτές που βάζουν και οι μεγάλοι τραγικοί ποιητές να αφηγούνται τις συμφορές της Τροίας σε διάσημες τραγωδίες, όπως οι «Τρωάδες» του Ευριπίδη.
— Μπορούμε να πούμε ότι ο Πίθος της Μυκόνου είναι ένα έργο με αντιπολεμική διάσταση, η «πρώτη Γκερνίκα της Ιστορίας», όπως αναφέρεται στο δελτίο Τύπου;
Μολονότι ο Τρωικός Πόλεμος είναι διαφορετικός από τον ισπανικό εμφύλιο, σε επίπεδο Ιστορίας της Τέχνης μπορούμε να μιλήσουμε για την πρώτη Γκερνίκα της Ιστορίας, δηλαδή ως το πιο πρώιμο έργο σε μεγαλειώδη κλίμακα που απεικονίζει τον εξανδραποδισμό και τα δεινά του πολέμου.
— Ποια είναι η γνώμη σας για τη χρήση της τεχνολογίας στα μουσεία; Τα ελληνικά μουσεία θεωρείτε ότι την αξιοποιούν επαρκώς;
Τα ελληνικά μουσεία ολοένα και περισσότερο αντιλαμβάνονται τη χρησιμότητα της ύπαρξης οπτικοακουστικών μέσων, χωρίς ακόμα η χρήση τους να έχει έναν οργανωμένο σχεδιασμό – κατά περίπτωση, γίνονται διάφορες εφαρμογές που το αποτέλεσμα και η απήχησή τους δεν έχει αξιολογηθεί ακόμη. Πρόσφατο παράδειγμα τέτοιων εφαρμογών που εντάχθηκαν εξαρχής στον μουσειογραφικό σχεδιασμό είναι το Μουσείο της Αρχαίας Ελεύθερνας, στο οποίο χρησιμοποιούνται αρκετές προβολές, τόσο fiction ταινιών που ζωντανεύουν κομμάτια ιστοριών που κρύβονται πίσω από διάσημα εκθέματά του, όσο και multimedia εφαρμογών που βοηθούν στην κατανόηση μνημείων αλλά και δράσεων που συνδέονται με αρκετά αντικείμενα. Για παράδειγμα, στη μεγάλων διαστάσεων προθήκη με τα εισηγμένα αντικείμενα αναπτύσσεται ειδική προβολή που πραγματεύεται τις σχέσεις της αρχαίας πόλης, εμπορικές και άλλες, με Ανατολή και Δύση και όσα στοιχεία προκύπτουν μέσα από αυτές για την εξωστρέφεια και την ιστορία της Ελεύθερνας. Σε γενικότερο επίπεδο περιοδικών εκθέσεων, υπάρχουν θέματα, όπως αυτό του πίθου στην Πινακοθήκη της Μυκόνου, που στηρίχτηκαν σε ψηφιακά μέσα, αποδεικνύοντας τη σπουδαιότητα της εφαρμογής τους στη σύγχρονη πραγματικότητα, στην επαφή και στη μετάδοση γνώσης στο σύγχρονο επισκέπτη.
 |
| Δούρειος Ίππος |
— Ποια ήταν η ανταπόκριση της τοπικής κοινωνίας αλλά και των επισκεπτών, κ. Κιούκα, με δεδομένο ότι η Μύκονος είναι ένα νησί που έχουμε συνδυάσει περισσότερο με τη διασκέδαση; Πιστεύετε ότι υπάρχει η δυνατότητα τα μικρά μουσεία των νησιών να καταστούν πόλος έλξης;
Είναι σίγουρο ότι ο τουρισμός στην Ελλάδα έχει δύο κινητήριες δυνάμεις: πρώτη είναι ο τόπος, ο ήλιος και η θάλασσα και δεύτερη ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός και η παρακαταθήκη του στον κόσμο. Και στο μικρότερο νησάκι της Ελλάδας, μια όρθια κολόνα σε έναν γκρεμισμένο ναό θα αποτελεί πόλο έλξης και γοητείας. Απόδειξη οι εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες του Ακρωτηρίου στη Σαντορίνη και η απρόσμενη επισκεψιμότητα της έκθεσης «Ο Πίθος της Μυκόνου» σε ένα νησί που έχει ταυτιστεί όσο κανένα άλλο με τη διασκέδαση.
Πηγή: Κ. Φαρμακόρη, LiFO
Δεν υπάρχουν σχόλια