Το Θρασύλλειο στην Ακρόπολη αποκαλύπτεται μετά από 190 χρόνια!

Κάτι έχει αλλάξει στη νότια πλαγιά της Ακρόπολης. Οι πολυάριθμοι ξένοι τουρίστες μαγνητίζονται από το μνημείο που «εμφανίστηκε» απρό...

Κάτι έχει αλλάξει στη νότια πλαγιά της Ακρόπολης. Οι πολυάριθμοι ξένοι τουρίστες μαγνητίζονται από το μνημείο που «εμφανίστηκε» απρόσμενα στο στόμιο του μεγαλύτερου σπηλαίου που συναντάμε σε αυτή την πλευρά του Ιερού Βράχου και το απαθανατίζουν. Μαζί με το μνημείο της αρχαιότητας συντηρήθηκε και η Παναγία η Σπηλιώτισσα, που διαμορφώθηκε πίσω από την πρόσοψή του την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

«Η δουλειά που έγινε στο χορηγικό μνημείο του Θρασύλλου είναι εξαιρετική», λέει στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής η διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών, δρ Ελένη Μπάνου και μας επισημαίνει τις αισθητικές αλλαγές που επέφερε η αναστήλωση του μνημείου στη θέαση του Ιερού Βράχου. «Σήμερα έχουμε μια άλλη εικόνα όταν κοιτάζουμε προς τη νότια κλιτύ της Ακρόπολης», σημειώνει. Πράγματι. Η ανάκτηση του «χαμένου» μνημείου εντυπωσιάζει.

«Το Θρασύλλειο απουσίαζε από τη θέση του εκατόν ενενήντα χρόνια, ενώ κοσμούσε το Βράχο της Ακρόπολης για περισσότερους από 23 αιώνες», υπογραμμίζει ο δρ Κωνσταντίνος Μπολέτης. Πρόκειται για τον αρχιτέκτονα αναστηλωτή, τέως πρόεδρο της Επιστημονικής Επιτροπής Μνημείων Νότιας Κλιτύος Ακροπόλεως, ο οποίος εκπόνησε τη μελέτη για την αποκατάσταση του μνημείου και επέβλεψε την εφαρμογή της.

Το χορηγικό μνημείο δημιουργήθηκε περί το 320 π.Χ. από τον Θράσυλλο, αγωνοθέτη των Μεγάλων Διονυσίων, και έφερε μορφή ναΐσκου στο πρότυπο των χορηγικών μνημείων. Το 271 π.Χ. αναμορφώθηκε από τον γιο του, Θρασυκλή. Σήμερα η όψη του δεν θυμίζει σε τίποτα τη μορφή που είχε πριν ξεκινήσουν οι αναστηλωτικές εργασίες. Τρία μόνο δομικά μέρη του σώζονταν στη θέση τους και τα υπόλοιπα ήταν πεσμένα στο έδαφος. «Το μνημείο κατέρρευσε μετά από κανονιοβολισμό το 1827, κατά την πολιορκία της Ακρόπολης από τους Τούρκους, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν ή να τραυματιστούν πολλοί από τους αγωνιστές που είχαν αναλάβει την υπεράσπισή του…», λέει ο κ. Μπολέτης.

Ο ίδιος μας ξενάγησε το χώρο. Παρασκευή πρωί και οι τουρίστες σχημάτιζαν μεγάλες ουρές στην είσοδο του Διονυσιακού Θεάτρου για να προμηθευτούν το εισιτήριό τους. Μια μεγάλη ταλαιπωρία αναμονής κάτω από τον ήλιο, που θα είχε αποφευχθεί αν είχε θεσπιστεί το ηλεκτρονικό εισιτήριο. Αυτή είναι όμως μια άλλη πονεμένη ιστορία…

Πρόσβαση

Οι πολυάριθμοι επισκέπτες του αρχαιολογικού χώρου δεν περιορίζονταν στο να κοιτάζουν ψηλά προς το μνημείο. Πολλοί ανέβαιναν μέχρι το πλάτωμα, ακριβώς κάτω από το Θρασύλλειο, όπου οι ενημερωτικές πινακίδες πληροφορούν το κοινό για την ιστορία του. Ο ίδιος ο χώρος δεν είναι ακόμα επισκέψιμος λόγω του βραχώδους εδάφους. «Η αναστήλωση του μνημείου συνδέεται με την αποκατάσταση του Διονυσιακού Θεάτρου», επισημαίνει η κ. Μπάνου. «Η προσέγγισή του θα μπορεί να γίνεται είτε από τις κλίμακες του θεάτρου, όταν ολοκληρωθεί η αποκατάσταση τους, είτε από τον Περίπατο», προσθέτει. Αλλά και στον Περίπατο, την περιφερειακή δηλαδή οδό των υπωρειών της Ακρόπολης, απαιτούνται εργασίες αποκατάστασης. Το θέμα απασχολεί σοβαρά την εφορεία, καθώς συνδέεται και με άλλες αθέατες, αυτή τη στιγμή, πτυχές της Ακρόπολης. Η κ. Μπάνου μας επισημαίνει, για παράδειγμα, «τα πολύ ενδιαφέροντα λαξεύματα του Βράχου, όπως αυτά που εντοπίζονται ένθεν κι ένθεν του χορηγικού μνημείου».

Αναστήλωση-πρότυπο

Σήμερα η πρόσοψη του μνημείου έχει αναστηλωθεί με μεγάλη φροντίδα. Μαζί με τα συντηρημένα αυθεντικά αρχιτεκτονικά μέλη χρησιμοποιήθηκε και νέο μάρμαρο. «Η όψη του», σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα-αναστηλωτή, «αποτελεί σχεδόν αντίγραφο της δυτικής όψης της νότιας πτέρυγας των Προπυλαίων της Ακρόπολης». Έχει δηλαδή τη μορφή δίθυρου πυλώνα με παραστάδες, κεντρικό πεσσό, θυρώματα, επιστύλιο με συνεχή σειρά διακοσμητικών σταγόνων, ζωφόρο και γείσο. Το μνημείο ήταν σμιλεμένο σε μάρμαρο από την Πεντέλη και τον Υμηττό κατά κύριο λόγο. Ιδιαίτερη μορφή είχε η ζωφόρος του, η οποία έφερε γλυπτή διακόσμηση από πέντε στεφάνια ελιάς στις δύο πλευρές και ένα με φύλλα κισσού στο κέντρο. Τέσσερα από αυτά τα εμβληματικά στεφάνια κατασκευάστηκαν σε νέο μάρμαρο με την ευγενική χορηγία του Ιδρύματος Ιωάννη Φ. Κωστοπούλου. «Η άμεση ανταπόκριση του Ιδρύματος συνιστά σημασιολογική δικαίωση του θεσμού της χορηγίας σήμερα και προβάλλει τη διαχρονικότητά του: Ένας σύγχρονος χορηγός συνεισφέρει για την αναστήλωση του μνημείου του αρχαίου ομολόγου του», υπογραμμίζει ο αναστηλωτής.

Μετά την απομάκρυνση του εργοταξιακού εξοπλισμού από την περιοχή καθαρίστηκαν επιμελώς τα βράχια σε μια έκταση 200 τετραγωνικών μέτρων. Η θέση προσφέρει πανοραμική θέα προς το Θέατρο του Διονύσου, αλλά και ένα μεγάλο κομμάτι της πόλης. Από τις ίδιες μακρινές αποστάσεις μπορεί κανείς σήμερα να διακρίνει και το Θρασύλλειο, που πλέον μας δίνει τη σαφή εικόνα ενός μεγάλου χορηγικού μνημείου της αρχαιότητας.

Η Παναγία της Ακρόπολης

Το σπήλαιο, στο εσωτερικό του μνημείου, είχε διαμορφωθεί σε εκκλησία. Η εγκατάστασή του τοποθετείται στους μεσοβυζαντινούς χρόνους, ενώ η ύπαρξη της Παναγίας της Σπηλιώτισσας, στη μορφή που διατηρείται σήμερα, διαμορφώθηκε κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας. Η επανατοποθέτηση στο εσωτερικό του ναΐσκου, πριν από λίγες ημέρες, της συντηρημένης μεγάλης μαρμάρινης εικόνας με θέμα την Κοίμηση της Θεοτόκου σηματοδοτεί και τυπικά την ολοκλήρωση των εργασιών αναστήλωσης του μνημείου. Κατά μια επιστημονική προσέγγιση η αφιέρωση του ναού στην ίδια την Παναγία «μπορεί να σχετίζεται με το ακέφαλο άγαλμα Διονύσου που δέσποζε επί του αρχαίου μνημείου και συνήθως εκλαμβανόταν λόγω της στάσης του ως γυναικείο». Σύμφωνα με την επικεφαλής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών κ. Μπάνου, «το άγαλμα αυτό αποσπάστηκε για λογαριασμό του Λόρδου Ελγιν το 1802 και εκτίθεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο».

Δύο τοίχοι συμβάλλουν στην υποτυπώδη εσωτερική οργάνωση της εκκλησίας, οι οποίοι διακοσμούνται από σπαράγματα τοιχογραφιών. Με θέμα έναν ιεράρχη, πιθανά τον Μέγα Βασίλειο, τον Αγιο Σπυρίδωνα, τη Φιλοξενία του Αβραάμ και παράσταση του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Στο δεύτερο τοίχο διαμορφώνεται τοξωτό άνοιγμα, μέσω του οποίου χτιστή κλίμακα οδηγούσε στο υπερώο. Οι ενημερωτικές πινακίδες μάς πληροφορούν πως «στην εκκλησία προσέρχονταν την περίοδο της Τουρκοκρατίας οι Αθηναίες μητέρες για να προσευχηθούν για τα άρρωστα παιδιά τους, ενώ σύμφωνα με άλλη παράδοση στην περιοχή του σπηλαίου διαπόμπευαν τις μοιχαλίδες».

Η ταυτότητα του έργου

Η εκτενής έρευνα για τα αρχιτεκτονικά, δομικά και μορφολογικά ζητήματα του μνημείου του Θρασύλλου ξεκίνησε το 2002. Οι αναστηλωτικές εργασίες επανεκκίνησαν το 2011. Η αναστήλωση έγινε μέσω των Κοινοτικών Προγραμμάτων και του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Το έργο ολοκληρώθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών. Στο πρόγραμμα αποκατάστασης εργάστηκαν επίσης η πολιτικός μηχανικός MSc Ευφροσύνη Σαμπά και οι τεχνίτες Π. Καλογερόπουλος, Β. Σαρρής, Α. Σκοτώρης και Γ. Κρικέλας. Η συντήρηση του τοιχογραφικού διακόσμου της εκκλησίας έγινε από το τμήμα Συντήρησης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών με υπεύθυνο Τμηματάρχη –συντηρητή Στέλιο Δασκαλάκη.

Πηγή: Α. Καρατζαφέρης, Ελεύθερος Τύπος