Μακεδονία - Θράκη, βήμα βήμα

Διακοσμητική λεπτομέρεια από χάλκινο καλυκωτό κρατήρα (περ. 330 π.Χ.) που βρέθηκε στη Σεβαστή. Σαν ξεφυλλίζεις τον νέο τόμο της σειράς...

Διακοσμητική λεπτομέρεια από χάλκινο καλυκωτό κρατήρα (περ. 330 π.Χ.)
που βρέθηκε στη Σεβαστή.

Σαν ξεφυλλίζεις τον νέο τόμο της σειράς «Αρχαιολογία», αφιερωμένο στη Μακεδονία και τη Θράκη, ξεχνιέσαι στις 600 σελίδες του, στα λήμματα που αναπτύσσουν 85 συγγραφείς, έναν απίστευτο πλούτο πληροφοριών, παλιών και νέων, όσα φέρνουν στο φως οι ανασκαφές. 

Σε ένα γεωφυσικό περιβάλλον μοναδικής ποικιλότητας, ο αναγνώστης ταξιδεύει στον τόπο που γεφυρώνει την Ανατολή με τη Δύση, τα Βαλκάνια με το Αιγαίο, στα αρχαιολογικά τεκμήρια κάθε περιοχής, με οδηγό τα συμπεράσματα ερευνών, τους εποπτικούς χάρτες και τη συγκίνηση που προσφέρει η αλήθεια των φωτογραφιών.

Ένα νοητό ταξίδι στην αρχαιότητα είναι ο τέταρτος τόμος που, όπως και οι τρεις που προηγήθηκαν (Νησιά του Αιγαίου, Εύβοια και Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησος), δεν απευθύνεται μόνο στην επιστημονική κοινότητα. Ένα εισαγωγικό κομμάτι εξαντλεί τις χρονολογικές περιόδους κατά πλάτος γεωγραφικό, ώστε ο ειδικός και ο αναζητών να έχουν ένα ευρύ πεδίο γνώσης που ξεκινά από την εμφάνιση του ανθρώπου και την Παλαιολιθική Εποχή μέχρι τους Ρωμαϊκούς Χρόνους. Το κύριο μέρος του βιβλίου αναπτύσσει κατά νομό και ανά θέση τις πληροφορίες που προσφέρουν η αρχαιολογική σκαπάνη και οι αρχαίες πηγές. Οι χάρτες αναδεικνύουν τις αρχαιότητες, κρατώντας το γεωφυσικό ανάγλυφο. Έτσι ξεκινά το ταξίδι. Μια εξαιρετική δουλειά (παρουσιάστηκε χθες στις 7.30 μ.μ. στη Σκουφά 58), για την οποία απαιτήθηκε προετοιμασία επτά χρόνων. Και δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί χωρίς την επιμονή και τη φροντίδα του Ανδρέα Βλαχόπουλου (αναπλ. καθηγητή Αρχαιολο-γίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων) και της αρχαιολόγου και διευθύντριας Ερευνών (Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά») Δέσποινας Τσιαφάκη, που είχαν την επιστημονική επιμέλεια. Με την υποστήριξη βέβαια της Αννης και της Αθηνάς Ραγιά, του εκδοτικού οίκου «Μέλισσα».

Αξίζει ο αναγνώστης να σταθεί στη Δυτική Μακεδονία, που έχει πολλά ενδιαφέροντα να δείξει, είτε αυτά αποτυπώνουν μια άγνωστη ιστορική πραγματικότητα, όπως η ανασκαφή της Στέλλας Δρούγου στο Καστρί Πολυμερίου, ή τα αναπάντεχα ευρήματα από την προϊστορική Πίνδο, στην περιοχή της Σαμαρίνας, που καταγράφει ο Νίκος Ευστρατίου. Ιδιαίτερο κεφάλαιο αποτελεί ο νομός Φλώρινας. Κυρίως η πρωτοφανής για τον ελληνικό χώρο κλίμακα των σωστικών ανασκαφών των τελευταίων χρόνων στο λιγνιτωρυχείο της ΔΕΗ στο Αμύνταιο, όπου σε διάστημα 15 ετών ερευνήθηκαν προϊστορικές εγκαταστάσεις, εντυπωσιακοί λιμναίοι οικισμοί κ.ά. Εκατοντάδες αρχαιολόγοι και άλλες ειδικότητες εργάστηκαν στον «Πολιτισμό των Τεσσάρων Λιμνών». Ο Πανίκος Χρυσοστόμου αναφέρεται στον οικισμό των Αναργύρων IXb. Στις υπερυψωμένες κατοικίες που ήταν μονώροφες ή διώροφες, στα ευρήματα των ανασκαφών, όπως τα χρυσά δακτυλιόσχημα περίαπτα, στα πήλινα ανθρωπόμορφα αγγεία προερχόμενα από το στρώμα καταστροφής κατοικίας του τέλους της 5ης χιλιετίας π.Χ. στο Λιμνοχώρι, στη νεκρόπολη της Εποχής Σιδήρου στον Αγιο Παντελεήμονα Αμυνταίου κ.λπ.

Η Θράκη

Να τι αναδεικνύεται επίσης σ’ αυτή την έκδοση. Από τη λαμπρή Νεολιθική περίοδό της μέχρι τα θαυμάσια ρωμαϊκά των τύμβων της. «Ξεχωρίζει η Θράκη γιατί οι άνθρωποι που την υπηρέτησαν αποτύπωσαν έργο, ποσοτικά και ποιοτικά, μοναδικό και δυναμικό, με αποτέλεσμα σε όλη της τη διαχρονία να κατοχυρώνει, μέσα απ’ αυτό το βιβλίο, τη μεγάλη σημασία της ως σταυροδρομιού αρχαίων πολιτισμών αλλά και νεότερων. Kοιτάζοντας συνδυαστικά πρόσφατα πορίσματα και των όμορων χωρών», εξηγούν στην «Κ» οι επιμελητές Ανδρέας Βλαχόπουλος και Δέσποινα Τσιαφάκη.

Στην ελληνική Θράκη η αρχαιότερη ανθρώπινη παρουσία χρονολογείται στη Μέση Παλαιολιθική (200.000-38.000 χρόνια πριν) και τεκμηριώθηκε βορειοανατολικά του Ισμάρου, όπου αναγνωρίσθηκε μια υπαίθρια θέση της, ενώ η παλαιότερη λατόμηση του πυριτόλιθου στη θέση «Βράχος» χρονολογείται στο τέλος της Μέσης και την αρχή της Ανώτερης Παλαιολιθικής, 45.000-35.000 χρόνια πριν, σημειώνει ο Δημήτριος Μάτσας. Στον νομό Ροδόπης ενδιαφέρον παρουσιάζει η Μαρώνεια, που οικοδομήθηκε, όπως αναφέρει η Χρύσα Καραδήμα, στις πλαγιές μιας ρεματιάς στους πρόποδες του Ισμάρου. Για τη σημασία της αποκάλυψης της νεολιθικής κοινότητας της Μάκρης γράφει ο Νίκος Ευστρατίου. Για την αρχαία Ζώνη, τα νομισματοκοπεία της, τα ιερά της, η Πολυξένη Τσατσοπούλου - Καλούδη, ενώ ο ταφικός τύμβος της Μικρής Δοξιπάρας - Ζώνης πάντα συγκινεί με τα ευρήματα της τετράτροχης άμαξας με δύο υποζύγια που συνόδευε, μαζί με δύο ακόμη άμαξες και την ταφή τριών αλόγων, τη δεύτερη καύση του τύμβου.

Είναι όμως και η ανασκαφή της Χάιδως Κουκούλη στον Προμαχώνα - Topolnica, στα σύνορα Ελλάδας - Βουλγαρίας, που απέδειξε ότι η επιθυμία για αρχαιογνωστική επιστημονική γνώση είναι ισχυρότερη από «σχολές» και «εθνικότητες», όπως μας εφιστά την προσοχή ο Ανδρέας Βλαχόπουλος. Μην ξεχνάμε ότι οι επικράτειες των αρχαίων πολιτισμών δεν ακολουθούν τα σημερινά πολιτικά σύνορα.

Αρχαιολογία.

Μακεδονία και Θράκη

εκδ. Μέλισσα

σελ. 600

Πηγή: Γ. Συκκά, Καθημερινή