Ο Μεγάλος Γύρος του Εδουάρδου στην Ανατολή το 1862

Ο πρίγκιπας της Ουαλλίας Εδουάρδος και η συντροφιά του στις Πυραμίδες της Γκίζας, το 1862, μέρος της έκθεσης «Sights of Wonder», στο Ινστιτο...

Ο πρίγκιπας της Ουαλλίας Εδουάρδος και η συντροφιά του στις Πυραμίδες της Γκίζας, το 1862, μέρος της έκθεσης «Sights of Wonder», στο Ινστιτούτο Μπάρμπερ του Μπέρμιγχαμ (φωτ. ROYAL COLLECTION TRUST/ © HER MAJESTY QUEEN ELIZABETH II 2020).

Το 1862, τη χρονιά που στην Ελλάδα ο Όθων εξαναγκάστηκε σε έξωση, ο 20 ετών, τότε, διάδοχος του βρετανικού θρόνου, δούκας της Ουαλλίας Εδουάρδος ξεκινούσε ένα τετράμηνο ταξίδι στην Ανατολή. Η αναχώρηση έγινε τον Φεβρουάριο εκείνου του έτους, τρεις μήνες μετά τον πρόωρο θάνατο του πατέρα του, πρίγκιπα Αλβέρτου, που είχε βυθίσει σε πένθος την απαρηγόρητη Βικτωρία.

Ο Εδουάρδος όφειλε να αποκτήσει γεωπολιτική αντίληψη, καθώς κάποια μέρα (που εντέλει άργησε πολύ) θα ανέβαινε στον θρόνο. Η εκπαίδευσή του ακολουθούσε την προβλέψιμη πλην αλάνθαστη μέθοδο της περιηγητικής σχολής, απομεινάρι του Grand Tour, και προέβλεπε γνωριμία με τους αρχαιολογικούς θησαυρούς και τα μνημεία στην Αίγυπτο, στην Ιερουσαλήμ, στη Συρία, στον Λίβανο, στην Κωνσταντινούπολη και στην Αθήνα. Η προσθήκη της Αθήνας ήταν η εξαίρεση στην περιοδεία της οθωμανικής επικράτειας, αλλά ήταν προφανώς απαραίτητη, για να δει ο μελλοντικός ηγεμόνας της Βρετανικής Αυτοκρατορίας τον Παρθενώνα.

Η Αγία Σοφία από τον Ιππόδρομο, με ξύλινα σπίτια ολόγυρα
(φωτ. ROYAL COLLECTION TRUST / © HER MAJESTY QUEEN ELIZABETH II 2020).

Σε εκείνο το ταξίδι, για πρώτη φορά, αποφασίστηκε να υπάρχει συνοδεία φωτογράφου. Ηταν ο Φράνσις Μπέντφορντ (1815-1894), γιος αρχιτέκτονα, που μετακινήθηκε από τη λιθογραφία στη φωτογραφία γύρω στο 1850 και λίγο μετά συνέβαλε στην ίδρυση της Βασιλικής Φωτογραφικής Εταιρείας.

Φωτογραφικό γεγονός

Ως βασιλικός φωτογράφος (από το 1854), ο Φράνσις Μπέντφορντ εκτύπωσε 200 φωτογραφίες από το ταξίδι στην Ανατολή. Το τρίτομο άλμπουμ είχε εμπορική επιτυχία (το 2009, ένα αντίτυπο πουλήθηκε προς 132.000 δολάρια), αλλά και όποιος ενδιαφερόταν μπορούσε να παραγγείλει τις φωτογραφίες ξεχωριστά. Αυτό το φωτογραφικό γεγονός, γεωπολιτικής σημασίας, προβάλλεται αυτή την περίοδο στο Ινστιτούτο Μπάρμπερ του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ, έναν τόπο έρευνας και τέχνης. Εχουν επιλεγεί 18 φωτογραφίες (από τις 200), σε μια ψηφιακή έκθεση που έχει αξία γιατί οργανώνει το βλέμμα πάνω στις ιεραρχήσεις του 19ου αιώνα.

Φωτογραφία με τους Στύλους του Ολυμπίου Διός, στην Αθήνα.

Λέγεται πως η φωτογραφική αυτή συγκομιδή επηρέασε, λόγω της εμπορικής επιτυχίας της, τον τρόπο που οι Βικτωριανοί έβλεπαν την Εγγύς και Μέση Ανατολή. Ο Εδουάρδος, που ήταν ίσως περισσότερο πλέιμποϊ παρά διανοούμενος, είχε αναλάβει να συναντήσει και τον ισχυρό, γαλλοτραφή Σαΐντ πασά της Αιγύπτου (που πέθανε μόλις 40 ετών), καθώς εκείνη την εποχή εκτελούνταν τα έργα της διάνοιξης της διώρυγας του Σουέζ, που αποτελούσε αγκάθι στις σχέσεις Βρετανίας και Γαλλίας. 

Από τις φωτογραφίες συμπεραίνουμε πως ο διάδοχος του βρετανικού θρόνου και μετέπειτα (1901-1910) βασιλιάς έτυχε εξαιρετικής φροντίδας, όπως ήταν αναμενόμενο. Ο Εδουάρδος Ζ΄ επισκέφθηκε τις αρχαιότητες της Αιγύπτου και του Λεβάντε, όπως και το μεγάλο τέμενος της Ιερουσαλήμ. Υπάρχει φωτογραφία με ερειπωμένη ελληνική εκκλησία στη Δαμασκό, με την κοινωνική και εθνοτική πανσπερμία στη Βηρυτό, με τα ξύλινα σπίτια ολόγυρα στην Αγια-Σοφιά και με τους Στύλους του Ολυμπίου Διός και την Ακρόπολη, στην Αθήνα.

Οι κατά τόπους επαφές του πρίγκιπα της Ουαλλίας μάς δίνουν έναν άλλον τρόπο προσέγγισης με τις ιεραρχίες της Ανατολικής Μεσογείου, με εξαίρεση τη μικρή, τότε, Ελλάδα, που ήταν το κράτος-προπύργιο της Δύσης στην Εγγύς Ανατολή, στην οποία εντάσσονταν τότε τα Βαλκάνια. Ο Εδουάρδος επέστρεψε στο Λονδίνο τον Ιούνιο του 1862 και τον Σεπτέμβριο του ιδίου έτους αρραβωνιάστηκε την Αλεξάνδρα της Δανίας. Δεν ήξεραν τότε ότι η βασίλισσα Βικτωρία θα ζούσε έως το 1901, θεματοφύλακας της αυτοκρατορίας.

Πηγή: Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή