Ήδη εγκρίθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού η δαπάνη των 10.000 ευρώ για την αντικατάστασή του, αλλά την ίδια κραυγή σωτηρίας εκπέμπει και ο υ...
Ήδη εγκρίθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού η δαπάνη των 10.000 ευρώ για την αντικατάστασή του, αλλά την ίδια κραυγή σωτηρίας εκπέμπει και ο υπό κατάρρευση εμβληματικός πύργος στην Ακρόπολη.
Του Γιώργου Π. Μπαμπάνη
“Εν ἀρχή ἦν τὸ Χάος” αναφέρει ο Ησίοδος στη “Θεογονία” θέλοντας έτσι να περιγράψει τη δημιουργία του κόσμου. Όμως, ο Ησίοδος αναφέρει με το “χάος” συνυπάρχουν η Γαία και ο Έρωτας. Ο Έρωτας δεν γεννά αλλά ενθαρρύνει και διευκολύνει τη γέννηση και τη δημιουργία. Από το Χάος γεννήθηκαν το Έρεβος και η Νύχτα, ενώ παιδιά τους ήταν ο Αιθέρας και η Ημέρα, συμπληρώνει ο Ησιόδος. Κάπως, έτσι μέσα στο Χάος, το Έρεβος που επικρατεί στην αρχαία πόλη της Παλαιομάνινας έρχεται να μπει σε τάξη αρχικώς με τη στερέωση και την αντικατάσταση του ξύλινου “νάρθηκα” που έχει τοποθετηθεί από το 1997 στην επιβλητική Κεντρική Πύλη της αρχαίας πόλης, δηλαδή την “Αυλόπορτα” ή “Πόρτα”, όπως την λένε οι ντόπιοι.
Υπενθυμίζεται ότι το 1997 ο παππούς μου δημοσιογράφος Δημήτρης Στεργίου έπεισε τον τότε προϊστάμενο της ΣΤ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (με έδρα την Πάτρα) αρχαιολόγο Λάζαρο Κολώνα να επισκεφθεί τον χώρο, ο οποίος έσπευσε να τοποθετήσει τον ξύλινο “νάρθηκα” για να αποτραπεί η κατάρρευση του επιβλητικού αυτού μνημείου. Ύστερα από 23 χρόνια κατέδειξε την πολιτιστική και πολιτισμική του ευαισθησία ο δήμαρχος Ξηρομέρου Γιάννης Τριανταφυλλάκης, ο οποίος στις αρχές Νοεμβρίου επικοινώνησε με τον αρχαιολόγο, ομότιμο καθηγητή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Βασίλη Λαμπρινουδάκη με το γνωστό αποτέλεσμα έγκρισης από το υπουργείο Πολιτισμού δαπάν ης 10.000 ευρώ για την αντικατάσταση του σαπισμένου αυτού ξύλινου “νάρθηκα”. Η απόφαση ενισχύει την ελπίδα ότι θα έχει ως συνέχεια την επανέναρξη των αρχαιολογικών ανασκαφών που θα έχουν σκοπό την αποκάλυψη του αρχαίου θεάτρου και του ναού καθώς και άλλων αρχαιολογικών θησαυρών, που θα εμπλουτίσουν και θα αναδείξουν την ιστορία της ευρύτερης περιοχής.
Αυτά είναι ήδη γνωστά. Αλλά, για να καταδειχθεί ιδιαίτερα η μείζων σημασία της απόφασης αυτής παραθέτω μερικές πληροφορίες για την «Αυλόπορτα» ή τη «Μεγάλη Πύλη» ή «Λα Πόρτα», όπως τη λένε οι ντόπιοι. Το επιβλητικό αυτό μνημείο της αρχαιότητας βρίσκεται στη δεξιά όχθη του Αχελώου ποταμού, όπου καταλήγουν τα κυκλώπεια τείχη μήκους 1.700 μέτρων με την ιδιαίτερη τεχνική που ήταν κατασκευασμένα, τα οποία αρχίζουν από την εντυπωσιακή Ακρόπολη. Αυτήν την Ακρόπολη και, φυσικά, την “Αυλόπορτα” είχαν επισκεφθεί στο παρελθόν περιηγητές, οι οποίοι εκφράζουν τον θαυμασμό τους και συνάμα δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για το χτίσιμό της και τον ρόλο της.
Περιγραφή της “Αυλόπορτας” από τον Ληκ
Την Παλαιομάνινα, λοιπόν, επεσκέφθησαν, μεταξύ άλλων, το 1805 ο Άγγλος τοπογράφος και νομισματολόγος Γουλιέλμος Μαρτίνος Ληκ (William Martin Leake) και το 1860 o μεγάλος Γάλλος περιηγητής Λέον Εζέ (Leon Heuzeuy). Συγκεκριμένα, για τη Μεγάλη Πύλη ή «Αυλόπορτα ο Ληκ γράφει, μεταξύ πολλών άλλων, τα εξής:
«…Όπως και με τα ερείπια της Στράτου, μια από τις πύλες βρίσκεται πολύ κοντά στον Αχελώο, σε ένα παρακλάδι του ποταμού που διαχωρίζεται από την κυρίως κοίτη. Η πύλη έχει πλάτος 8 ποδών (σημείωση: 2,44 μέτρα), αλλά στενεύει όσο πλησιάζει προς την κορυφή. Αποτελείται από δύο αντιδιαμετρικά τοποθετημένους λίθους, τοξωτούς, οι οποίοι δεν εφάπτονται, αλλά καλύπτονται από ένα τετράπλευρο λίθο, μήκους 10 ποδών (3,04 μέτρα), ύψους 3 και 1/4 ποδών (0,99 μέτρα), ενώ το χαμηλότερο σημείο είναι 2 και 1/4 ποδών (0,68 μέτρα)… Σχεδόν απέναντι από τον πύργο, μια μικρή πύλη οδηγεί στον κεντρικό περιτειχισμένο χώρο της πόλης ή του οχυρού. Η εσωτερική πύλη βρίσκεται σε μια πλαγιά. Οι πέτρινοι λίθοι πάνω από την πύλη προεξέχουν. Ο ένας είναι πάνω από τον άλλο, σαν να σχηματίζουν ανεστραμμένο σκαλοπάτι. Ίσως και να υπάρχει ή να υπήρχε και κάτω σκαλοπάτι επικοινωνίας, το οποίο τώρα να είναι θαμμένο στη γη και στα ερείπια. Οι ντόπιοι ονομάζουν την εξωτερική πύλη “Αυλόπορτα”, γιατί στην πραγματικότητα είναι η είσοδος σε ένα είδος αυλής ή θαλάμου του οχυρού, το οποίο αποτελούσε μια καλή προστασία για την εσωτερική πύλη. Δεν έχω δει αλλού κάποιο παρόμοιο δείγμα αμυντικών έργων…»
Περιγραφή της “Αυλόπορτας” από τον Εζέ
Επίσης, ο Εζέ περιγράφει την «Αυλόπορτα» ως εξής:
«..Στην άκρη της μύτης, που κατεβαίνει προς τον ποταμό, βρίσκεται η μνημειώδης πύλη που οι χωρικοί την ονομάζουν «Αυλόπορτα» και που αναφέρεται ήδη από τον συνταγματάρχη Ληκ σαν ένα από τα πιο εντυπωσιακά μνημεία της Ελλάδος. Αυτή σχηματίζει, μαζί με τα έργα που συνδέονται μαζί της, ένα είδος εισόδου που θα μπορούσε να θεωρηθεί και σαν πέμπτο οχυρωματικό έργο. Αντί να «κοιτάζει» προς την όχθη του Αχελώου, είναι στραμμένη προς το πλάι και «κοιτάζει» προς το νότο. Μια χοντρή και ακανόνιστη ελληνική κατασκευή, με τεράστιους λίθους, βγαίνει προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι σαν ένας τεράστιος πύργος, μέσα στον οποίο έχουν ανοίξει ένα πέρασμα πλάτους 2,45 μέτρων και βάθους 11,25 μέτρων. Η πόρτα, ύψους 4,35 μέτρων έχει ένα ημικύκλιο σαν τις μικρές πόρτες του Καραβασαρά (σημείωση: Αμφιλοχία) και του Σωροβιγλίου (σημείωση: Στράτος). Δηλαδή, ο θόλος (τόξο) της φαίνεται μόνο με δύο λίθους που πλησιάζουν και που σχηματίζουν ένα ημικύκλιο. Η διευθέτηση αυτή είναι εύκολο να γίνει, όταν είναι μικρή η κλίμακα. Αλλά ο ταξιδιώτης, που θα βρεθεί ξαφνικά μπροστά σε αυτά τα μνημεία, αφού θα έχει περάσει μέσα από τις βελανιδιές και αναρριχώμενα φυτά, θα εκπλαγεί βλέποντας να στρογγυλεύει πάνω από το κεφάλι του το τόξο μιας μεγάλης πύλης με δύο απλώς λίθους. Παρά τις κολοσσιαίες διαστάσεις των λίθων, που χρησιμοποίησαν, οι εργάτες δεν μπόρεσαν να τις ταιριάξουν: χρειάστηκε, για να κρατηθεί και να ολοκληρωθεί το τόξο, να μπει και ένα πρέκι μήκους τριών μέτρων, το οποίο ακόμα βρίσκεται εκεί. Αναμφίβολα, χρειάζεται στην τοποθέτηση των λίθων και στην ισορροπία μιας σειράς από πέτρες που τοποθετούνται στο χώρο, πολύ περισσότερη επιστήμη και τέχνη απ’ ό,τι σε μια χονδροειδή απομίμηση που καταργεί κάθε κατασκευαστική δυσκολία. Ωστόσο, όταν βλέπουμε το τόξο αυτό που σχηματίζεται από δύο κομμάτια, δεν μπορούμε να μη θαυμάσουμε την, δεν ξέρω και εγώ, δεξιοτεχνία ή την τόλμη, όταν δεν διαθέτεις την τέχνη, που είναι ακριβώς και η τέχνη των πρωτόγονων ή άξεστων λαών. Ο ίδιος ο χονδροειδής χαρακτήρας των υλικών και η αδεξιότητα στην εκτέλεση, οι ακανόνιστες πέτρες, ο κύκλος που είναι άσχημα σχεδιασμένος, προσθέτουν αυτή τη συνολική εντύπωση και ενισχύουν το παράξενο θέαμα.
Κατά τα άλλα, η «Πόρτα» στο Παλαιό-Μάνι, με τα υπόλοιπα έργα που την περιβάλλουν, είναι ίσως λιγότερο παλαιά από τα κυκλώπεια τείχη των οχυρών. Οι Ακαρνάνες, υιοθετώντας τις στρογγυλές αυτές μορφές για τη στρατιωτική τους αρχιτεκτονική, δεν προσέθεσαν πολύ μεγαλύτερη λεπτότητα ή φροντίδα απ’ ό,τι στο παρελθόν: εξακολουθούσαν να έχουν την επιβλητική σταθερότητα, έστω και πιο άγρια και πιο μαζική, των πρώτων χρόνων. Εδώ, όπως και στις πιο μικρές πόρτες του Καραβασαρά, το τόξο, που διακρίνεται μόνο από τα έξω, δεν συνεχίζει στο εσωτερικό της οικοδομής. Το πλατύ πέρασμα, που ακολουθεί την πόρτα, ήταν σκεπασμένο από μια σειρά τεράστιων και ίσων λίθινων τεμαχίων Δύο από αυτά συνεχίζουν και υπάρχουν και σήμερα στη θέση τους. Το δεύτερο είναι μόλις 2,15 μέτρων από το έδαφος, περίπου στο ήμισυ του ύψους του πρώτου: είναι προφανές ότι το πέρασμα κόνταινε απότομα προς το μέσον του.
Όταν έχει περάσει κανείς την πόρτα, βρίσκεται κλεισμένος μέσα σε ένα μικρό οχυρό σε σχήμα ακανόνιστου τετραγώνου, που είναι μάλλον μακρύ, παρά πλατύ. Η μόνη είσοδος από αυτό το είδος της πύλης στο πρώτο οχυρό της πόλης είναι μια μικρή πόρτα πλάτους μόλις 1,40 μέτρων. Καθώς το έδαφος αρχίζει να υψώνεται αρκετά γρήγορα, η πόρτα αυτή υψώνεται και αυτή ακολουθώντας το πάχος του τείχους. Οι τέσσερις ίσοι λίθοι, που την καλύπτουν, σχηματίζουν το καθένα μια μύτη (εξοχή) και είναι βαλμένα σαν τα σκαλοπάτια μιας ανάποδης σκάλας. Ίσως αν έσκαβε κανείς να έβρισκε και στο δάπεδο τέσσερα αντίστοιχα σκαλοπάτια. Να, μια ιδιαίτερα άβολη είσοδος για πόλη: και μόνο με αυτή την ένδειξη μπορεί κανείς να φανταστεί πόσο απλή και πρωτόγονη ήταν η ζωή των κατοίκων. Έτσι, η μεγάλη πόρτα που είχαν κατασκευάσει ήταν απλώς για τα μάτια: δεν μπορούσαν να μπουν στο οχυρό τους ούτε με αμάξια ούτε με τα ζώα, αν κουβαλούσαν πράγματα. Ένας έφιππος ήταν αναγκασμένος να κατέβει στο έδαφος. Όλα θυσιάζονταν για την ασφάλεια του χώρου, που μοιάζει μάλλον να ήταν για να μπορεί να αμυνθεί κανείς παρά για να χρησιμοποιηθεί για την επιβίωσή του. Αναρωτιέται μάλιστα κανείς πώς μπορούσαν, σε μια επείγουσα στιγμή, να βάλουν μέσα τις σοδιές τους, τα κοπάδια τους και τα εργαλεία τους…».
Κι όμως, αυτό το εντυπωσιακό μνημείο που έκανε τον Ληκ να εκφράσει τον θαυμασμό του αναφωνώντας “δεν έχω δει αλλού κάποιο παρόμοιο δείγμα αμυντικών έργων…» είχε αφεθεί να καταρρεύσει έως το 1997, “ξεχάστηκε” επί 23 χρόνια με τον σάπιο ξύλινο “νάρθηκα” της ντροπής να την περιβάλλει. Και, δυστυχώς, την ίδια τύχη θα έχει και εμβληματικός πύργος στην Ακρόπολη αν οι αρμόδιοι δεν σπεύσουν τάχιστα για τη στερέωσή του...
Πηγή: Γ. Μπαμπάνης
Δεν υπάρχουν σχόλια