Λείψανα από το αγαπημένο καταφύγιο του πιο διαβόητου τυράννου της αρχαίας Ρώμης έχουν βρεθεί από τος Ιταλούς αρχαιολόγους και θα εκτεθούν σε...
Λείψανα από το αγαπημένο καταφύγιο του πιο διαβόητου τυράννου της αρχαίας Ρώμης έχουν βρεθεί από τος Ιταλούς αρχαιολόγους και θα εκτεθούν σε μουσείο.
Ο τέταρτος από τους 12 Καίσαρες, ο Καλιγούλας – επίσημα, ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρας Γερμανικός – ήταν ένας ιδιότροπος, εύφλεκτος λαϊκιστής του πρώτου αιώνα που έμεινε στην ιστορία, ίσως άδικα, ως ο πιο τυραννικός ηγέτης της αυτοκρατορίας. Όπως αναφέρει ο Σουητώνιος, δεν ξεχνούσε ποτέ τίποτα, κοιμόταν μόνο λίγες ώρες κατά τη διάρκεια της νύχτας και παντρεύτηκε αρκετές φορές, η τελευταία του σύζυγο λεγόταν Milonia.
Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ετών που ο Καλιγούλας ήταν στον ρωμαϊκό θρόνο, το αγαπημένο του καταφύγιο ήταν ένας αυτοκρατορικός κήπος που ονομάζεται Horti Lamiani. Το τεράστιο συγκρότημα κατοικιών απλωνόταν στον Εσκουιλίνο λόφο, έναν από τους επτά λόφους στους οποίους χτίστηκε αρχικά η πόλη, στην περιοχή γύρω από την σημερινή Piazza Vittorio Emanuele II.
Εκεί, ακριβώς στην άκρη της πόλης, βίλες, ιερά και αίθουσες δεξιώσεων τοποθετήθηκαν ανάμεσα σε προσεκτικά κατασκευασμένα «φυσικά» τοπία. Μια πρώιμη εκδοχή ενός πάρκου άγριας φύσης, το Horti Lamiani περιλάμβανε οπωρώνες, σιντριβάνια, βεράντες, ένα λουτρό διακοσμημένο με πολύτιμα χρωματιστά μάρμαρα από όλη τη Μεσόγειο, αλλά και εξωτικά ζώα, μερικά από τα οποία χρησιμοποιήθηκαν και στο Κολοσσαίο.
 |
| Μαρμάρινος κίονας με φύλλα κισσού από τον κήπο του Καλιγούλα |
 |
| Μαρμάρινη προτομή του Καλιγούλα στην έκθεση στο Palazzo Massimo της Ρώμης |
 |
| Ολλανδικό χαρακτικό του 18ου αιώνα που απεικονίζει τη δολοφονία του Καλιγούλα το 41 μ.Χ. |
Όταν ο Καλιγούλας δολοφονήθηκε στο παλάτι του στον Παλατινό Λόφο το 41 μ.Χ., το σώμα του μεταφέρθηκε στο Horti Lamiani, όπου αποτεφρώθηκε και θάφτηκε βιαστικά πριν μεταφερθεί στο Μαυσωλείο του Αυγούστου στο Πεδίον του Άρεως (Campius Martius), βόρεια του Λόφου του Καπιτωλίου. Σύμφωνα με τον Σουητώνιο, ο αυτοκρατορικός κήπος στοιχειωνόταν από το φάντασμα του αυτοκράτορα.
Οι ιστορικοί πιστεύουν εδώ και πολύ καιρό ότι τα ερείπια των πολυτελών οικιών και κήπων δεν θα βρεθούν ποτέ. Φέτος την άνοιξη, το Υπουργείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων και Τουρισμού της Ιταλίας θα ανοίξει το Μουσείο Νυμφαίου της Piazza Vittorio, μια υπόγεια στοά, όπου θα παρουσιαστεί ένα τμήμα του αυτοκρατορικού κήπου που ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφής, που διενεργήθηκε από το 2006 έως το 2015. Η ανασκαφή που έλαβε χώρα κάτω από τα ερείπια ενός συγκροτήματος αιθουσών του 19ου αιώνα, αποκάλυψε πολύτιμους λίθους, νομίσματα, κεραμικά, κοσμήματα, υπολείμματα γυαλιού καμέο, μία μάσκα θεάτρου, σπόροι φυτών όπως κίτρο, βερίκοκο και ακακία που είχαν εισαχθεί από την Ασία καθώς και οστά από παγώνια, ελάφια, λιοντάρια, αρκούδες και στρουθοκαμήλους.
Θεατρική μάσκα που βρέθηκε στο Horti Lamiani,
τον κήπο αναψυχής του Ρωμαίου αυτοκράτορα Καλιγούλα
«Τα κατάλοιπα αφηγούνται εξαιρετικές ιστορίες, ξεκινώντας από τα ζώα», δήλωσε η Mirella Serlorenzi, διευθύντρια ανασκαφών του υπουργείου Πολιτισμού. «Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ζώα, μερικά σε κλουβιά και άλλα να τρέχουν άγρια, σε αυτό το μαγευτικό περιβάλλον». Η ομάδα Επιστήμης Αρχαιοτήτων του Πανεπιστημίου Sapienza της Ρώμης συνεργάστηκε για το συγκεκριμένο έργο.
Τα αντικείμενα και τα δομικά κατάλοιπα που εκτίθενται στο μουσείο αποδίδουν μια ζωντανή εικόνα του πλούτου, της δύναμης και της πολυτέλειας. Μεταξύ των εκπληκτικών παραδειγμάτων της αρχαίας ρωμαϊκής τέχνης βρίσκονται περίτεχνα ψηφιδωτά και τοιχογραφίες, μια μαρμάρινη σκάλα, κιονόκρανα από χρωματιστό μάρμαρο και ασβεστόλιθο, μια χάλκινη καρφίτσα της αυτοκρατορικής φρουράς με χρυσό και μαργαριτάρι. «Όλα τα πιο εκλεπτυσμένα αντικείμενα και δείγματα τέχνης που παράγονται κατά την Αυτοκρατορική Εποχή εμφανίστηκαν σε αυτόν τον χώρο», είπε η Δρ. Serlorenzi.
Η συγγραφέας Daisy Dunn δήλωσε ότι τα ευρήματα ήταν ακόμη πιο εντυπωσιακά από ό,τι περίμεναν οι μελετητές. «Οι τοιχογραφίες είναι απίστευτα περίτεχνες και πολύ υψηλού διακοσμητικού επιπέδου», σημείωσε η Δρ. Dunn, της οποίας το βιβλίο «In The Shadow of Vesuvius» είναι μια διπλή βιογραφία του Πλίνιου του Πρεσβύτερου – ενός σύγχρονου του Καλιγούλα – και του ανιψιού του, Πλίνιου του Νεότερου.
 |
| Σχεδιαστικές αναπαραστάσεις του Horti Lamiani που θα εκτεθούν στο Μουσείο Νυμφαίου. |
 |
| Λαβές μαχαιριών και θραύσματα διακοσμητικών αντικειμένων από την εποχή του Καλιγούλα θα εκτεθούν στο Μουσείο Νυμφαίου |
 |
| Γλυπτά, συμπεριλαμβανομένων μιας προτομής του Κόμμοδου που απεικονίζεται ως Ηρακλής (κέντρο) εκτίθενται στα Μουσεία του Καπιτωλίου, από την ύστερη περίοδο του Horti Lamiani. |
Η περιοχή του Horti Lamiani προήλθε από τον Lucius Aelius Lamia, έναν πλούσιο γερουσιαστή και ύπατο που κληροδότησε την περιουσία του στον αυτοκράτορα, πιθανότατα κατά τη διάρκεια της βασιλείας του φίλου του Τιβέριου από το 14 έως το 37 μ.Χ. Όταν τον διαδέχθηκε ο Καλιγούλας - φημολογείται μάλιστα ότι ο Καλιγούλας και ο Πραιτοριανός Φρουρός Macro σκότωσαν τον Τιβέριο πνίγοντας τον με ένα μαξιλάρι - μετακόμισε στην κύρια οικία της περιοχής.
Σε μια υποβλητική μαρτυρία, ο φιλόσοφος Φίλων ο Αλεξανδρεύς, ο οποίος επισκέφθηκε το κτήμα το 40 μ.Χ. για λογαριασμό των Εβραίων της Αλεξάνδρειας, έπρεπε να ακολουθήσει τον Καλιγούλα καθώς εξέταζε τις πολυτελείς κατοικίες μαζί με άλλους απεσταλμένους: «εξετάζοντας τα ανδρικά και γυναικεία δωμάτια… και δίνοντας εντολές για να γίνουν ακόμα πιο πολυτελή». Ο αυτοκράτορας, έγραψε ο Φίλων, «διέταξε τα παράθυρα να διακοσμηθούν με διαφανείς λίθους, οι οποίοι μοιάζουν με λευκούς κρυστάλλους που δεν εμποδίζουν το φως, αλλά κρατούν τον αέρα και τη ζέστη του ήλιου».
Τα στοιχεία δείχνουν ότι μετά από τον βίαιο θάνατο του Καλιγούλα – δέχτηκε επίθεση από τους σωματοφύλακές του – η οικία και ο κήπος επέζησαν τουλάχιστον μέχρι τη δυναστεία των Σεβήρων, η οποία κυβέρνησε από το 193 έως το 235 μ.Χ. Μέχρι τον 4ο αιώνα μ.Χ., οι κήποι προφανώς είχαν εγκαταλειφθεί ενώ τα αγάλματα είχαν σπάσει σε κομμάτια και χρησιμοποιήθηκαν ως υλικό για να χτιστούν τα θεμέλια μιας σειράς λουτρών. Τα αγάλματα του κήπου δεν είχαν βρεθεί μέχρι το 1874, τρία χρόνια μετά την ανακήρυξη της Ρώμης ως πρωτεύουσας του πρόσφατα ενωμένου Βασιλείου της Ιταλίας. Με τον Εσκουλίνο λόφο στη μέση πολλών κτηρίων, ο Ιταλός αρχαιολόγος Rodolfo Lanciani αποκάλυψε μια τεράστια αίθουσα με δάπεδο από αλάβαστρο και κυματοειδείς κολώνες, κατασκευασμένες από μάρμαρο giallo antico, που θεωρείται το καλύτερο του είδους των κίτρινων μαρμάρων.
Στην συνέχεια, βρήκε μια πλούσια συλλογή κλασικών γλυπτών που, σε κάποιο σημείο της ιστορίας του κήπου, είχαν σκόπιμα κρυφτεί για να προστατευθούν. Ανάμεσά τους, γλυπτικοί θησαυροί όπως ο Δισκοβόλος του Lancellotti, ένα από τα πιο διάσημα μαρμάρινα αντίγραφα του χάλκινου αριστουργήματος του Δισκοβόλου του Μύρωνα, που στεγάζεται σήμερα στο Εθνικό Μουσείο της Ρώμης. Επίσης, η Αφροδίτη του Εσκουιλίνο και μια προτομή του Κόμμοδου που απεικονίζεται ως Ηρακλής, που εκτίθενται σήμερα στα Μουσεία του Καπιτωλίου. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, τα γλυπτά αφαιρέθηκαν, τέθηκαν τα θεμέλια μιας πολυκατοικίας και τα αρχαία ερείπια ξαναθάφτηκαν.
Σχεδιαστικές απεικονίσεις του κήπου από τον Simone Boni του Ink Link
στο Μουσείο Νυμφαίου
Ένα συντηρημένο τμήμα τοιχογραφίας από την εποχή του Καλιγούλα και του Κλαύδιου (δεξιά) και, μια σχεδιαστική αναπαράσταση των σταδίων της διαδικασίας δημιουργίας μιας τοιχογραφίας (κέντρο και αριστερά). 
Έξω από το κτίριο της Enpam όπου ανακαλύφθηκε το Horti Lamiani
Πριν από δεκαέξι χρόνια, το ακίνητο έκτασης 3,5 στρεμμάτων αγοράστηκε από την Enpam, ένα ιδιωτικό ίδρυμα που διαχειρίζεται τις συντάξεις για τους Ιταλούς γιατρούς και οδοντιάτρους. Οι γεωσκοπικές έρευνες για την κατασκευή ενός υπόγειου χώρου στάθμευσης έξι επιπέδων έφερε στην επιφάνεια έναν πλούτο λειψάνων του 1ου μ.Χ. αιώνα, από τον τύπο του γυάλινου παραθύρου που περιγράφεται από τον Φίλωνα έως τους μολύβδινους σωλήνες με χαραγμένο το όνομα του Κλαύδιου, που ήταν θείος και διάδοχος του Καλιγούλα.
Καθώς τα συνεργεία κατασκεύαζαν το πενταώροφο κτίριο γραφείων, οι αρχαιολόγοι σε ένα σκάμμα 5,5 μ. κάτω από το επίπεδο του δρόμου κοσκίνιζαν προσεκτικά και απομάκρυναν το χώμα. Σε ένα εργαστήριο της πόλης, οι παλαιοβοτανολόγοι και οι αρχαιοζωολόγοι ανέλυσαν τα θραύσματα και οι συντηρητές εργάζονταν επιμελώς μια τοιχογραφία ύψους 3 μ. περίπου, ζωγραφισμένη με χρωστική ουσία από κιννάβαρο. Ολόκληρο το έργο συντήρησης και αποκατάστασης, ύψους 3,5 εκατομμυρίων δολαρίων, προήλθε από την Enpam.
Το έδαφος διαμορφώθηκε για το Μουσείο του Νυμφαίου το 2017. «Ο νέος χώρος, στο υπόγειο του Ένπαμ, φέρνει στο φως ένα από τα μυθικά μέρη της πρωτεύουσας της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, μια από τις κατοικίες με κήπο που αγαπούν οι αυτοκράτορες», δήλωσε η Daniela Porro, διευθύντρια του μουσείου.
Ο Claudio Borgognoni τοποθετεί τμήμα αγγείου σε ειδική προθήκη
του Μουσείου Νυμφαίου
Η ανασκαφή αποκάλυψε μια σκάλα που χρονολογείται από την εποχή του Ιούλιου-Κλαύδιου, αλλά είχε χτιστεί ήδη από την περίοδο του Καλιγούλα 
Οστά ζώων σε μία από τις προθήκες του Μουσείου Νυμφαίου 
Ένας μολύβδινος σωλήνας του Horti Laminai που φέρει
χαραγμένο το όνομα του αυτοκράτορα Κλαύδιου.
Όλα τα παραπάνω ευρήματα επηρεάζουν άραγε την φήμη του Καλιγούλα; Η φήμη του προέρχεται από το έργο του Σουητώνιου «Περί του βίου των Καισάρων - De Vita Caesarum», που γράφτηκε 80 χρόνια μετά την κατάρρευση του αυτοκράτορα και τον αποδίδει ως απολύτως διεφθαρμένο: είχε σχέσεις αιμομιξίας με τις αδελφές του, βρισκόταν ερωτικά με οποιονδήποτε του άρεσε η εμφάνισή του, χρησιμοποιούσε τους εγκληματίες ως τροφή για τα άγρια θηρία του όταν το βοδινό κρέας έγινε πολύ ακριβό και επιμένοντας ότι αν ένα πιστό άτομο είχε ορκιστεί να δώσει τη ζωή του εάν ο αυτοκράτορας κατάφερνε να επιζήσει από μια θανατηφόρα ασθένεια, θα έπρεπε να κρατήσει την υπόσχεσή του και να πεθάνει.
Η Mary Beard, καθηγήτρια κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, υποστήριξε ότι ενώ ο Καλιγούλας μπορεί να δολοφονήθηκε επειδή ήταν ένα τέρας, είναι εξίσου πιθανό να έγινε τέρας επειδή δολοφονήθηκε. Στο «SPQR», όπου περιγράφει την πλούσια ιστορία της αρχαίας Ρώμης, υποστηρίζει ότι «είναι δύσκολο να αντισταθούμε στο συμπέρασμα ότι, ανεξάρτητα από τον πυρήνα της αλήθειας που μπορεί να έχουν, οι ιστορίες που λέγονται για εκείνον είναι ένα αναπόσπαστο μείγμα γεγονότων, υπερβολής, σκόπιμης παρερμηνείας και πλήρης εφεύρεσης - που κατασκευάστηκε σε μεγάλο βαθμό μετά το θάνατό του, και σε μεγάλο βαθμό προς όφελος του νέου αυτοκράτορα, Κλαύδιου».
Το αν ο Καλιγούλας αδικήθηκε στην καταγραφή της ιστορίας είναι ένα θέμα επιστημονικής συζήτησης. «Υπάρχει σαφώς κάποια προκατάληψη στις πηγές», αναφέρει η Δρ. Dunn. «Αλλά ακόμη και χωρίς αυτή, είναι δύσκολο να οραματιστούμε τον Καλιγούλα ως έναν καλό αυτοκράτορα. Αμφιβάλλω ότι αυτές οι νέες ανακαλύψεις θα κάνουν πολλά για την αποκατάσταση του χαρακτήρα του. Αλλά θα πρέπει να ανοίξουν μια νέα οπτική του κόσμου του και να τον αναδείξουν τόσο παραδεισένιο όσο ο ίδιος θα ήθελε να είναι».
Πηγή: Fr. Lidz, New York Times
Δεν υπάρχουν σχόλια