H Αψίδα του Γαλερίου, η λεγόμενη Καμάρα, συνιστά ένα από τα γνωστότερα μνημεία της Θεσσαλονίκης και από τα χαρακτηριστικότερα της περιόδου, ...
H Αψίδα του Γαλερίου, η λεγόμενη Καμάρα, συνιστά ένα από τα γνωστότερα μνημεία της Θεσσαλονίκης και από τα χαρακτηριστικότερα της περιόδου, όταν η πόλη έγινε η μία από τις περιφερειακές αυτοκρατορικές έδρες στην αποκεντρωμένη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, στα χρόνια της Α΄ Τετραρχίας (293-305 μ.Χ.). Με βάση το εικονογραφικό πρόγραμμα του γλυπτού διακόσμου, το μνημείο χρονολογείται στο διάστημα μεταξύ του 298 μ.Χ. (νίκη του Καίσαρα Γαλέριου εναντίον των Σασσανιδών Περσών) και του 305 μ.Χ. (αναγόρευση του Γαλέριου σε Αύγουστο).
Το μνημείο είναι ένα τετράπυλο, σύνηθες σε διασταυρώσεις οδικών αξόνων κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, ενώ στην τελική μορφή του ουσιαστικά οκτάπυλο με τέσσερις κεντρικούς ογκώδεις πεσσούς (σήμερα διατηρούνται οι δύο) και τέσσερις δευτερεύοντες εξωτερικά (διατηρείται ένας βόρεια). Από την Αψίδα διερχόταν η κεντρική οδός της πόλης (decumanus maximus, Μέση ή Λεωφόρος των Βυζαντινών), που πλαισιωνόταν από κιονοστήρικτες στοές. Επίσης, η Αψίδα επικοινωνούσε με το γαλεριανό συγκρότημα στα νότια και με την περιοχή της Ροτόντας στα βόρεια.
Οι δύο κεντρικοί πεσσοί, που διατηρούνται σήμερα, καλύπτονται με μαρμάρινες ανάγλυφες πλάκες, στις παραστάσεις των οποίων εξυμνούνται τα επιτεύγματα του Καίσαρα Γαλέριου στη νικηφόρα εκστρατεία του εναντίον των Σασσανιδών Περσών, που οδήγησε στην ταπεινωτική συνθηκολόγηση του βασιλέα Ναρσή. Διαφαίνεται ο αντίκτυπος αυτής της νίκης για τον ίδιο τον Γαλέριο, αλλά και για το τετραρχικό σύστημα διακυβέρνησης.
Στην ανατολική όψη του νότιου πεσσού είναι χαρακτηριστική η παράσταση, στο κέντρο της οποίας εικονίζονται οι τετράρχες της Ανατολής, ο Αύγουστος Διοκλητιανός και ο Καίσαρας Γαλέριος, που θυσιάζουν στον Δία και τον Ηρακλή, μετά τη σπουδαία νίκη του Γαλέριου εναντίον των Περσών, χάρη στην οποία αποκαταστάθηκαν τα ανατολικά σύνορα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Ο βωμός, ανάμεσα στους δύο τετράρχες, διακοσμείται με τις ανάγλυφες μορφές του ένθρονου Δία και του καθιστού σε βράχο Ηρακλή, προστάτιδες θεότητες των τετραρχών. Στον στρατιωτικό θρίαμβο παραπέμπουν δύο αγαλμάτια Νίκης στα άκρα της σκηνής, μπροστά από τα οποία είναι ακουμπισμένες όρθιες κυκλικές ασπίδες. Παρίστανται, επίσης, αλληγορικές μορφές, ο Αιών, η Οικουμένη, η Ομόνοια, η Ειρήνη (οι δύο ταυτίζονται με επιγραφές στην ελληνική γλώσσα), καθώς και δευτερεύουσες μορφές που συνδέονται με τη θυσία. Η παράσταση αυτή δηλώνει την πρέπουσα ευσέβεια (pietas) των αυτοκρατόρων προς τους θεούς, παραπέμποντας στην επίσημη αυτοκρατορική προπαγάνδα που προβάλλει την «ομόνοια» (concordia) των Τετραρχών, η οποία, μάλιστα, εμφανίζεται και ως προσωποποίηση στο ανάγλυφο.
Η πλέον εμβληματική σκηνή, ωστόσο, για την πολιτική ιδεολογία του τετραρχικού συστήματος που δημιουργήθηκε από τον αυτοκράτορα Διοκλητιανό, είναι αυτή στη βόρεια όψη του νότιου πεσσού, όπου απεικονίζονται και τα τέσσερα μέλη της Α΄ Τετραρχίας (293-305 μ.Χ.), οι Αύγουστοι Διοκλητιανός και Μαξιμιανός και οι Καίσαρες Γαλέριος και Κωνστάντιος. Οι Αύγουστοι παριστάνονται ένθρονοι πάνω σε «αψίδες ουράνιες», με τα πόδια τους να ακουμπούν στις προτομές του Ουρανού και της Γης. Ο καθένας στεφανώνεται από μία μικρή Νίκη. Οι Καίσαρες εικονίζονται όρθιοι δίπλα στους Αυγούστους, στραμμένοι προς γονατιστές γυναικείες μορφές που αποδίδουν προσωποποιημένες επαρχίες, προς τις οποίες οι Καίσαρες τείνουν το χέρι για να τις σηκώσουν, καταδεικνύοντας με αυτήν την κίνηση την αποκατάσταση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας μέσω των στρατιωτικών επιτυχιών. Διάφορες θεότητες και προσωποποιήσεις περιβάλλουν την πανηγυρική, πλούσια σε μορφές σκηνή, τονίζοντας τον κοσμοκρατορικό χαρακτήρα του τετραρχικού συστήματος διακυβέρνησης και προβάλλοντας τη θεϊκή νομιμοποίησή του.
Δεν υπάρχουν σχόλια