Τα πλοία των Μυκηναίων

Μυκήνες. Haygarth, William (ζωγράφος) & C. Turner (χαράκτης)  1.5.1814, χαλκογραφία επιχρωματισμένη, 17,5 x 25,5 εκ. (Μουσείο της ...

Μυκήνες. Haygarth, William (ζωγράφος) &
C. Turner (χαράκτης)
 1.5.1814, χαλκογραφία επιχρωματισμένη,
17,5 x 25,5 εκ.
(Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών Βούρου-Ευταξία)

Τώρα ξέρουμε πώς ήταν τα πλοία του μυκηναϊκού στόλου. Η αρχαιολόγος και συντηρήτρια δρ Χαρίκλεια Μπρεκουλάκη κατάφερε, ανασυνθέτοντας τοιχογραφίες από το ανάκτορο της Πύλου, να ζωντανέψει και πάλι την επί χιλιετίες «χαμένη» εικόνα τους αποκαλύπτοντας το σχήμα, το μέγεθος, τη διακόσμηση των πλοίων της εποχής της μεγάλης ακμής του Μυκηναϊκού πολιτισμού, τον 13ο αιώνα π.Χ. Ακόμη και το χρώμα της θάλασσας που ο Ομηρος «χρωματίζει» κόκκινη με τους χαρακτηρισμούς «οίνοψ», «ιώδειος», «πορφύρειος» αποδεικνύεται αληθινό, αφού οι τοιχογραφίες εικονογραφούν ακριβώς τους στίχους του.



« Δεν είναι περίεργο, γιατί όταν ο ήλιος γέρνει στη δύση του η Μεσόγειος βάφεται πράγματι κόκκινη» λέει η κυρία Μπρεκουλάκη, η οποία θα παρουσιάσει τα αποτελέσματα των ερευνών της στο συνέδριο Μυκηναϊκής Τοιχογραφίας (από 11 ως 13 Φεβρουαρίου) που διοργανώνεται από την Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή και το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών.

Πώς ήταν λοιπόν αυτά τα πλοία με τα οποία οι Μυκηναίοι μπορούσαν να κάνουν υπερπόντια ταξίδια για το εμπόριο πρωτίστως και την επιβολή της κυριαρχίας τους σε πλούσιους τόπους- ευθέως ή συγκεκαλυμμένα κάτω από ένα ποιητικό πέπλο μύθου, όπως αυτό του Πάρη και της Ωραίας Ελένης- κανείς δεν το γνώριζε ως τώρα. Η εικόνα σχηματίστηκε με την επιλογή και τη συγκόλληση σπαραγμάτων ζωγραφισμένων κονιαμάτων, ανάμεσα στα χιλιάδες που έχουν διασωθεί. Και το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό.

Τρία πλοία στη σειρά σε μια τοιχογραφία που έχει μήκος 2,30 μέτρα και ύψος 90 εκατοστά συνθέτουν την παράσταση που αποκατέστησε η κυρία Μπρεκουλάκη. Τα σκάφη είναι ζωγραφισμένα έτσι ώστε να διασταυρώνουν τις πρώρες και τις πρύμνες τους, έχουν καμπίνα, κουπιά και πηδάλια. Ανθρώπινες μορφές δεν σώζονται, σίγουρα όμως θα υπήρχαν. Οσον αφορά το μήκος τους, με βάση την τοιχογραφία, όπου το καθένα φθάνει περί τα 80 εκατοστά, στην πραγματικότητα θα έπρεπε να ήταν δέκα- δώδεκα μέτρα. 

Η πομπή

Αποκατάσταση της
τοιχογραφίας που
βρέθηκε έξω από ένα
 δωμάτιο του ανακτόρου
 της Πύλου,στην οποία
 εικονίζεται μια τοξότρια

«Ξεχωριστό από τα τρία πλοία είναι το πρώτο στη σειρά γιατίφέρει διακόσμηση με πολύ έντονα σχήματα ζιγκ-ζαγκ,ένα μοτίβο που συναντούμε για πρώτη φορά και το καθιστά μοναδικό» λέει η αρχαιολόγος. Ηταν μήπως ένα τελετουργικό πλοίο ή του βασιλιά; Απάντηση δεν μπορεί να δοθεί επί του παρόντος. Η παράσταση πάντως συμπληρώνεται στο κάτω μέρος της με τέσσερα δελφίνια, που αποδίδονται συμμετρικά, ενώ τη σύνθεση κλείνουν (άνω και κάτω) ταινίες με σχέδιο άβακα.

Η τοιχογραφία αυτής της πομπής πλοίων προέρχεται από μια μεγάλη αίθουσα του ανακτόρου, το «δωμάτιο 64» όπως λέγεται, διαστάσεων 7Χ10 μέτρα. «Ηταν ο προθάλαμος μιας κύριας αίθουσας,που θεωρείται ότι ήταν η αίθουσα του θρόνου στην πρώτη φάση του ανακτόρου. Και αυτά τα πλοία ήταν το πρώτο που έβλεπαν απέναντί τους οι άνθρωποι μπαίνοντας στον χώρο» λέει η κυρία Μπρεκουλάκη.

Οι ναυτίλοι

Μετά τη συγκόλληση
 τμημάτων
 τοιχογραφίας από
τον προθάλαμο
του ανακτόρου της Πύλου
 αποκαλύφθηκε το κεφάλι
 ενός σκύλου

Ενα ακόμη πλοίο ξεπήδησε όμως από τα θραύσματα των τοιχογραφιών του ίδιου δωματίου, με ζωγραφισμένους ναυτίλους στο σκαρί του- ένα εξαιρετικά προσφιλές διακοσμητικό θέμα για τους Μυκηναίους, ενδεχομένως μάλιστα και έμβλημα. Η Πύλος άλλωστε φαίνεται ότι ήταν η δεύτερη ναυτική δύναμη της εποχής μετά τις Μυκήνες, αφού, όπως καταγράφει ο Ομηρος στον Κατάλογο των Νηών, όταν ο Αγαμέμνονας κήρυξε πανστρατιά των Ελλήνων εναντίον της Τροίας, εκείνος διέθετε 100 πλοία και ο Νέστορας 90.

Σκηνές μάχης, ίσως σκηνές πάλης, αλλά και η ήδη γνωστή παράσταση της ζωφόρου με τους κυνηγετικούς σκύλους απεικονίζονταν επίσης στους τοίχους αυτού του καταστόλιστου, όπως αποδεικνύεται, προθαλάμου. Το έργο της ανασύνθεσης των παραστάσεων είναι επίπονο και χρονοβόρο. Οπως λέει όμως η κυρία Μπρεκουλάκη, «για τη Μυκηναϊκήεποχή η εικονογραφία είναι πολύ σημαντική, γιατί λόγω της έλλειψης γραπτών πηγών, εκτός από τις πινακίδες ασφαλώς,είναι αυτή που μας μιλάει και μας δίνει πληροφορίες». 

ΖΩΓΡΑΦΙΖΑΝ ΜΕ ΑΒΓΟΤΕΜΠΕΡΑ

Πλοίο της Μυκηναϊκής εποχής
 με ζωγραφισμένους ναυτίλους,
όπως αποκαλύφθηκε σε
 τοιχογραφία από τον προθάλαμο
 του ανακτόρου του Νέστορα
 και έρχεται για πρώτη φορά στο φως

Περί τις 200 κούτες που είναι φυλαγμένες στο Μουσείο της Χώρας κρύβουν τα περίπου 20.000

θραύσματα των τοιχογραφιών της Πύλου από την εποχή της ανασκαφής του ανακτόρου (1939-1965) από τον πρωτοπόρο της Αρχαιολογίας στην Ελλάδα Καρλ Μπλέγκεν,διευθυντή της Αμερικανικής Σχολής και καθηγητή του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι.Θησαυρός εξαφανισμένος από προσώπου Γης που μόλις το 2000,χάρη στην πρωτοβουλία του αρχαιολόγου κ.Τζακ Ντέιβις,καθηγητή στο ίδιο πανεπιστήμιο,στην έδρα που φέρει πλέον το όνομα του Μπλέγκεν,και της επίσης αρχαιολόγου δρος Σάρον Στόκερ,ξανάρχεται στο φως.

Το τρίτο μέλος της ομάδας,η ελληνίδα αρχαιολόγος,άρχισε να εργάζεται πάνω στα σπαράγματα των τοιχογραφιών από το 2005.Η ειδίκευσή της στην αρχαία ζωγραφική και στο χρώμα στον αρχαίο ελληνικό κόσμο- η μελέτη της «Η ταφική ζωγραφική στη Μακεδονία» έχει βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών- την οδήγησε και σε άλλες ανακαλύψεις:«Αυτή την εποχή οι ζωγράφοι προτιμούσαν τα ιώδη και τα καστανά χρώματα αμβλύνοντας τις μεγάλες χρωματικές αντιθέσεις που μας είναι γνωστές από τη Μινωική περίοδο, ενώ χρησιμοποιούν και πράσινο, αν και σπανίως, για να αποδώσουν φυτά»λέει.

Οσο για την τεχνική,εδώ υπάρχει ακόμη μία έκπληξη: «Η ζωγραφική είχε γίνει με αβγοτέμπερα, όπως μας έδειξε η φυσικοχημική ανάλυση του χρώματος. Δεν πρόκειται δηλαδή για φρέσκο αλλά για μια τεχνικήπου πιστεύω ότι οι Μυκηναίοι πήραν από την Αίγυπτο». 

Πηγή: Μαρία Θέρμου, Εφημερίδα "Το Βήμα"