Η βυθισμένη Αιγυπτιακή πόλη

Κολοσσιαίο άγαλμα από κόκκινο γρανίτη, ύψους 5,4 μ., που απεικονίζει τον θεό Hapi, και κοσμούσε τον ναό του στο Thonis- Heracleion .  ...

Κολοσσιαίο άγαλμα από κόκκινο γρανίτη, ύψους 5,4 μ.,
που απεικονίζει τον θεό Hapi,
και κοσμούσε τον ναό του στο Thonis-Heracleion. 
Ήταν ο θεός των πλημμυρών του Νείλου,
σύμβολο της αφθονίας
και της γονιμότητας,
ενώ δεν έχει ποτέ πριν ανακαλυφθεί
σε τόσο μεγάλη κλίμακα.

Νέα έρευνα στο Thonis – Heracleion, μια βυθισμένη πόλη-λιμάνι (η Αιγυπτιακή και Ελληνική ονομασία της πόλης) που χρησίμευσε ως πύλη προς την Αίγυπτο κατά την πρώτη χιλιετία π.Χ., εξετάστηκε σε πρόσφατο διεθνές συνέδριο στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Το λιμάνι της πόλης, που βρίσκεται 6,5 χιλιόμετρα από τις σημερινές ακτές, ήταν ένα από τα μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα της Μεσογείου πριν από την ίδρυση της Αλεξάνδρειας.

Το Oxford Centre for Maritime Archaeology του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, συνεργάζεται για το έργο με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ενάλιας Αρχαιολογίας (IEASM) σε συνεργασία με το Αιγυπτιακό Υπουργείο Αρχαιοτήτων.

Λιμάνι εισόδου

Αυτή η υποχρεωτική είσοδος λιμανιού, που είναι γνωστή ως «Thonis» από τους Αιγύπτιους και «Ηράκλειον» από τους Έλληνες, ήταν το σημείο όπου τα ποντοπόρα πλοία ξεφόρτωναν το φορτίο τους, κατόπιν αξιολογούνταν από τους αξιωματούχους του ναού και υπολόγιζαν τον φόρο που αντιστοιχούσε πριν την μεταφορά τους σε αιγυπτιακά πλοία που διέσχιζαν το ποτάμι του Νείλου. Στα λιμάνια της πόλης, δύτες και ερευνητές εξετάζουν σήμερα 64 αιγυπτιακά πλοία, που χρονολογούνται μεταξύ του 8^ου και του 2^ου αιώνα π.Χ., πολλά από τα οποία φαίνεται να έχουν σκόπιμα βυθιστεί. Οι ερευνητές λένε ότι τα πλοία βρέθηκαν πολύ καλά διατηρημένα, στη λάσπη του πυθμένα της θάλασσας. Έχοντας ανακαλύψει 700 διαφορετικούς τύπους αρχαίας άγκυρας, οι ερευνητές πιστεύουν ότι έχουν βρει την μεγαλύτερη ναυτική συλλογή του αρχαίου κόσμου.

Αρχαιολόγος μετρά τα πόδια του κολοσσιαίου αγάλματος από κόκκινο γρανίτη
στο χώρο του Thonis-Ηρακλείου στον κόλπο Aboukir.

«Η έρευνα έχει αποκαλύψει ένα τεράστιο βυθισμένο τοπίο με τα υπολείμματα τουλάχιστον δύο μεγάλων αρχαίων οικισμών μέσα σε τμήμα του δέλτα του Νείλου να διασχίζεται με φυσικές και τεχνητές οδούς», είπε ο Δρ. Damian Robinson, διευθυντής της Κέντρου Ενάλιας Αρχαιολογίας της Οξφόρδης στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Ο Δρ. Robinson, ο οποίος επιβλέπει την ανασκαφή ενός από τα 64 βυθισμένα πλοία, γνωστό ως Ship 43, ανακάλυψε ότι οι Αιγύπτιοι είχαν ένα μοναδικό ύφος ναυπηγικής. Εξετάζει επίσης, για ποιο λόγο τα πλοία φαίνεται να έχουν σκόπιμα βυθιστεί κοντά στο λιμάνι.

Νεκροταφεία πλοίων

«Ένα από τα βασικά ερωτήματα είναι για ποιο λόγο δημιουργήθηκαν πολλά νεκροταφεία πλοίων ένα μίλι περίπου από το Δέλτα του ποταμού Νείλου. Το Ship 43 φαίνεται να είναι μέρος ενός μεγάλου στόλου τουλάχιστον δέκα άλλων σκαφών σε ένα μεγάλο νεκροταφείο πλοίων», εξηγεί ο Δρ. Robinson. «Το πλοίο δεν μπορεί να είναι μια απλή εγκατάλειψη, αλλά ένα μέσο για να μπλοκάρει την πρόσβαση στην είσοδο του λιμανιού της πόλης στα εχθρικά πλοία. Αυτή είναι μια άκρως δελεαστική ερμηνεία, ωστόσο, πρέπει επίσης να εξετάσουμε το ενδεχόμενο κατά πόσον αυτά τα πλοία βυθίστηκαν για να χρησιμοποιηθούν ως τρόπος αποκατάστασης του εδάφους».

Θαλάσσιο εμπόριο στον αρχαίο κόσμο

Στο λιμάνι και τις υποθαλάσσιες λεκάνες του ανακαλύφθηκαν επίσης μια συλλογή τελωνειακών διαταγμάτων, τα βάρη που χρησιμοποιούσαν για τις συναλλαγές, καθώς και στοιχεία για την παραγωγή νομισμάτων. Ο υλικός πολιτισμός, όπως για παράδειγμα, τα βάρη των νομισμάτων, συζητήθηκε επίσης στο συνέδριο, στα πλαίσια μιας ευρύτερης αφήγησης του πώς το θαλάσσιο εμπόριο διεξαγόταν στον αρχαίο κόσμο.

Η στήλη του Thonis-Ηράκλειου, ύψους 1,90 μ. είχε αναρτηθεί από τον Φαραώ Nectanebo Ι (378 - 362 π.Χ.) και είναι σχεδόν ταυτόσημη με τη στήλη της Ναύκρατης στο Αιγυπτιακό Μουσείο του Καΐρου. Ο χώρος όπου επρόκειτο να ανεγερθεί αναφέρεται ρητά: Thonis-Heracleion.

Η Elsbeth van der Wilt, από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, δήλωσε: «Το Thonis-Ηράκλειο έπαιξε σημαντικό ρόλο στο εμπορικό δίκτυο των μεγάλων αποστάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο, δεδομένου ότι η πόλη θα ήταν η πρώτη στάση για τους ξένους εμπόρους στα αιγυπτιακά σύνορα . Οι ανασκαφές στις λεκάνες του λιμανιού απέδωσαν μια ενδιαφέρουσα ομάδα μολύβδινων βαρών, που πιθανόν να έχουν χρησιμοποιηθεί τόσο από τους αξιωματούχους του ναού όσο και από εμπόρους για την καταβολή φόρων και για την αγορά αγαθών. Μεταξύ αυτών είναι και μια σημαντική ομάδα αρχαίων Αθηναϊκών βαρών. Πρόκειται για ένα σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα, διότι είναι η πρώτη φορά που βάρη, όπως αυτά εντοπίζονται κατά τη διάρκεια ανασκαφών στην Αίγυπτο».

300 ειδώλια και φυλαχτά

Μια άλλη ερευνήτρια της Οξφόρδης, η Sanda Heinz, αναλύει πάνω από 300 αγάλματα και φυλαχτά από την Ύστερη και Πτολεμαϊκή περίοδο, συμπεριλαμβανομένων αιγυπτιακών και ελληνικών θεμάτων. Η πλειοψηφία από αυτά απεικονίζει αιγυπτιακές θεότητες, όπως ο Όσιρις, η Ίσις, και ο γιος τους Ώρος. «Τα αγαλματίδια και τα φυλαχτά είναι γενικά σε καλή κατάσταση», είπε. «Τα αγαλματίδια μας επιτρέπουν να εξετάσουμε τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις ενώ την ίδια στιγμή μας υποδεικνύουν τις ευρύτερες οικονομικές συνθήκες της εποχής. Τα αγαλματίδια αυτά παράγονται μαζικά σε μια κλίμακα που μέχρι τώρα δεν σχετίζεται με προηγούμενες περιόδους. Τα αγαλματίδια και τα φυλαχτά μας υποδηλώνουν ότι κατασκευάστηκαν κυρίως για τους Αιγύπτιους. Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι ορισμένοι ξένοι τα αγόρασαν επίσης και τα αφιέρωναν στους ναούς τους στο εξωτερικό».

Ο Franck Goddio, διευθυντής του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Υποβρύχιας Αρχαιολογίας και Λέκτορας Ενάλιας Αρχαιολογίας στο Oxford Centre for Maritime Archaeology, σχολίασε: «Οι ανακαλύψεις που έχουμε κάνει στο Thonis-Ηράκλειο από το 2000, χάρη στο έργο της διεπιστημονικής ομάδας και της υποστήριξης του Ιδρύματος Hilti είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές. Διαγράμματα των μνημείων, των λιμανιών της πόλης και των καναλιών διαμορφώνονται με μεγαλύτερη σαφήνεια και συγκεντρώνονται περισσότερες κρίσιμες πληροφορίες γι’ αυτά κάθε χρόνο».


Πηγή: Past Horizons