Χέρια παντοτινά ενωμένα

Μια συλλογή με ρωμαϊκά δακτυλίδια αρραβώνων που απεικονίζουν την ένωση των χεριών του ζεύγους στο γάμο.

Οι αρχαίοι Ρωμαίοι δεν χρησιμοποιούσαν δακτυλίδια αρραβώνων ή βέρες με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που το κάνουμε σήμερα. Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι σε κάποιες περιπτώσεις, πριν την τελετή του γάμου, ο αρραβωνιαστικός (sponsus) προσέφερε στην μέλλουσα σύζυγό του (sponsa) ένα δακτυλίδι, το annulus pronubus. Ο Πλίνιος (Φυσική Ιστορία, xiii.12) αναφέρει ότι αυτό το δακτυλίδι ήταν ένας απλός κρίκος από σίδηρο, χωρίς λίθους. Γνωρίζοντας βέβαια την αγάπη των πλούσιων Ρωμαίων για το χρυσό και τους ημιπολύτιμους λίθους είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι δεν θα υπήρχαν εξαιρέσεις.

Ωστόσο στην αρχαιολογική έρευνα είναι δύσκολο να αναγνωρίσει κανείς πότε και με ποια πρόθεση χαρίστηκε ένα κόσμημα –και αυτό ισχύει βέβαια και για αυτά τα δακτυλίδια αρραβώνων.

Υπάρχει όμως μια μικρή ομάδα δακτυλιδιών που βάσιμα ταυτίζονται ως annuli pronubi. Σε αυτά απεικονίζεται η στιγμή της ένωσης των δύο δεξιών χεριών του συζύγου και της συζύγου, μια στιγμή στην τελετή του ρωμαϊκού γάμου που ονομάζεται dextrarum iunctio. Αυτά λοιπόν ήταν δακτυλίδια αρραβώνων που δίνονταν πράγματι με την υπόσχεση του γάμου.

Σήμερα παρουσιάζω κάποια από τα σπάνια αυτά δακτυλίδια. Όπως θα παρατηρήσετε δύο από αυτά έχουν επιγραφή με την ελληνική λέξη «Ομόνοια». Άλλωστε η χειρονομία της ένωσης των χεριών σε διάφορες περιστάσεις δηλώνει ήδη από την ελληνική αρχαιότητα την τρυφερότητα.

Χρυσός και σαρδόνυχας, 3ος αι. μ.Χ. (Μουσείο των Καλών Τεχνών της Βοστώνης).

Χρυσός και σαρδόνυχας, 3ος αι. μ.Χ. (Βρετανικό Μουσείο).

Στα αριστερά χρυσό δακτυλίδι που απεικονίζει τη στιγμή της τελετής του γάμου όπου οι σύζυγοι ενώνουν τα χέρια τους, στα δεξιά χρυσό δακτυλίδι με ενωμένα τα χέρια των συζύγων, 2ος-3ος αι. μ.Χ. (Βρετανικό Μουσείο).

Χρυσό δακτυλίδι με εγχάρακτη παράσταση: διακρίνονται τα ενωμένα χέρια των συζύγων, μια παπαρούνα και δύο αστέρια (Βρετανικό Μουσείο).

Ασημένιο δακτυλίδι με χρυσή σφενδόνη, 4ος αι. μ.Χ. (Βρετανικό Μουσείο).

Για τον τρόπο που φοριούνται τα δακτυλίδια αξίζει να αναφερθεί μια λεπτομέρεια την οποία σώζει ο Αύλος Γέλλιος, στις Αττικές Νύχτες (Χ.10) τον 4ο αι. μ.Χ. , όπου αναφέρει ότι οι αρχαίοι Έλληνες και αργότερα οι Ρωμαίοι συνήθιζαν να φορούν τα δακτυλίδια τους στο προτελευταίο δάκτυλο κι αυτό διότι (σύμφωνα με την Αιγυπτιακή Ιστορία του Απίωνα) ανατομικές σπουδές απέδειξαν ότι το δάκτυλο αυτό συνδέεται απευθείας μέσω ενός πολύ λεπτού νεύρου με την καρδιά.

Αναδημοσίευση: Β. Πλιάτσικα, LiFO