Θησαυρός από μετάξι και χρυσό

Η προθήκη με το ύφασμα και τον σκελετό της νεκρής, όπως εκτίθενται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Το καλύτερα σωζόμενο ...

Η προθήκη με το ύφασμα και τον σκελετό της νεκρής,
όπως εκτίθενται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

Το καλύτερα σωζόμενο ύφασμα από την αρχαιότητα στον ελλαδικό χώρο, που βρέθηκε στο ανατολικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης και χρονολογείται στα ρωμαϊκά χρόνια και συγκεκριμένα στον 3ο μ.Χ. αιώνα, συντηρήθηκε και εκτίθεται πλέον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

Πρόκειται για ένα χρυσομέταξο πορφυρό ύφασμα, εξαιρετικό δείγμα υφαντοποικιλτικής της όψιμης αρχαιότητας, που κάλυπτε το σώμα νεκρής γυναίκας ηλικίας 50-60 χρόνων.

Το ύφασμα βρέθηκε κατά την ανασκαφή του νεκροταφείου το 1962 και αρχικά συντηρήθηκε από τη γνωστή Ελβετίδα συντηρήτρια, Μεθίλντ Λέμπεργκ, το 1969, ωστόσο χρειάστηκε να αποσυρθεί και να συντηρηθεί εκ νέου, προκειμένου να προστατευτεί και να αναδειχθεί. Ετσι, εδώ και λίγο καιρό μπήκε σε μεγάλη προθήκη, μαζί με τον σκελετό της νεκρής και εκτίθεται σε περίοπτη θέση στο μουσείο.

Η ιστορία του υφάσματος και οι προσπάθειες συντήρησής του θα παρουσιαστούν από τον προϊστάμενο του τμήματος Συντήρησης, Χημικών και Φυσικών Ερευνών και Αρχαιομετρίας του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, Δημήτρη Καρολίδη, και τη συντηρήτρια, Ελπίδα Χριστοφορίδου, στην ημερίδα που θα γίνει την Παρασκευή στο μουσείο, με θέμα «Ύφασμα».

«Το ύφασμα βρέθηκε σε ένα σύνθετο εύρημα ποικίλου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, αλλά χρειάστηκε να συντηρηθεί εκ νέου, σύμφωνα με τα σύγχρονα πρότυπα επεμβατικής συντήρησης, ώστε να επανεκτεθεί σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο», λέει στο «Έθνος» ο Δημ. Καρολίδης.

Σαρκοφάγος

Ο τάφος ανακαλύφθηκε το 1962 στην περιοχή του ανατολικού νεκροταφείου και αποτελούσε μέρος ενός μεγάλου ταφικού συνόλου. Αρχικά εντοπίστηκε μία μεγάλη, μαρμάρινη σαρκοφάγος και μέσα σε αυτήν μία μικρότερη κατασκευασμένη από τρία φύλλα μολύβδου.

Η νεκρή ήταν σε ύπτια θέση πάνω σε στρώμα, η ηλικία της υπολογίζεται μεταξύ 50-60 χρόνων, το ύψος της στο 1.60 μ. και είχε μερικώς ταριχευτεί. Τα μαλλιά της, σε καστανοκόκκινο, φυσικό χρώμα, ήταν πιασμένα σε κοτσίδα, ενώ τα φρύδια και οι βλεφαρίδες της διατηρήθηκαν σε πολύ καλή κατάσταση. Εκείνο ωστόσο που εντυπωσίασε τους αρχαιολόγους ήταν τα κομμάτια του υφάσματος που τη σκέπαζε και βρέθηκε σε πολύ καλή κατάσταση.

Λεπτομέρεια από το πορφυρό ύφασμα με βάση
το μετάξι όπως έγινε μετά τη νέα του συντήρηση. 

Σύμφωνα με την αρχαιολόγο, Κατερίνα Τζαναβάρη, το ένδυμα αυτό είναι ένα δείγμα υψηλής ικανότητας ύφανσης προηγμένης για την εποχή του, τον 3ο αιώνα μ.Χ. Η βάση του ήταν από μετάξι, σε έντονο πορφυρό χρώμα και χρησιμοποιήθηκε σύνθετο χρυσό νήμα για τα διακοσμητικά μοτίβα.

Συνολικά βρέθηκαν έξι κομμάτια, τα δύο σε σχήμα L και τα υπόλοιπα σε ορθογώνιο σχήμα. Τα διακοσμητικά μοτίβα αποτελούνται από μεγάλα ωοειδή φύλλα, ενώ τα κενά που σχηματίζονται καλύπτονται από ρομβοειδή φύλλα. Για την ύφανσή του χρησιμοποιήθηκε χρυσό νήμα που αποτελείται από έναν πυρήνα από κόκκινη-μοβ κλωστή, τυλιγμένη με λεπτές λωρίδες χρυσού, ενώ το στρίφωμα του υφάσματος ενισχύεται με ένα συμπληρωματικό υφάδι. Η ύπαρξη της δεύτερης, μολύβδινης σαρκοφάγου, αλλά και το χρυσομέταξο, πορφυρό ύφασμα, με το οποίο τυλίχθηκε το σώμα της, μαρτυρούν, την κοινωνική θέση της νεκρής.

Το δαπανηρό ένδυμα, που πιστοποιείται από τις πρώτες ύλες, τα χρώματα και την τεχνική της ύφανσης, καθώς και η ταρίχευση, δείχνουν ότι επρόκειτο για ένα μέλος της τοπικής ελίτ με οικονομική επιφάνεια και υψηλή θέση στην κοινωνική διαστρωμάτωση.

«Τα τμήματα του υφάσματος, του μοναδικού σε αυτή την κατάσταση σωζόμενου στον ελλαδικό χώρο, μας δίνουν πολλές πληροφορίες για την τέχνη της υφαντικής, αλλά και την κοινωνία της εποχής γενικότερα. Είναι ένα σπουδαίο εύρημα που πλέον έχει περίοπτη θέση στην ενότητα ''Ταφικά έθιμα'' στο Αρχαιολογικό Μουσείο», συμπληρώνει ο Δημ. Καρολίδης.

Στο ανατολικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης βρέθηκαν και άλλα τμήματα μεταξωτών υφασμάτων, που έγιναν με την ίδια τεχνική ύφανσης και χρονολογούνται στον 4ο αιώνα μ.Χ., η οποία πιστεύεται ότι προήλθε από την ανταλλαγή προϊόντων και τεχνογνωσίας με την Μικρά Ασία.

Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Έθνος