"Το 1969 δύο μαθητές παρέδωσαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου, δύο αγγεία προερχόμενα από τη Θέση Πρινοκέφαλο της Κοινότητας Α...
"Το 1969 δύο μαθητές παρέδωσαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου, δύο αγγεία προερχόμενα από τη Θέση Πρινοκέφαλο της Κοινότητας Αρμένων. Η έρευνα στην περιοχή έδειξε ότι υπάρχει εκτεταμένο νεκροταφείο υστερομινωικών χρόνων, το οποίο έκτοτε ανασκάπτεται συστηματικά. Εως σήμερα έχουν ανασκαφεί περισσότεροι από 220 τάφοι."
-Οδυσσεύς/Υπ. Πολιτισμού
Το χωριό Αρμένοι βρίσκεται 10 χλμ. νότια του Ρεθύμνου, στην κεντρική οδό που οδηγεί στη νότια ακτή της Κρήτης. Ένα χιλιόμετρο βόρεια από το χωριό, σε χαμηλό λόφο που ονομάζεται Πρινοκέφαλο, ανακαλύφθηκε η μεγαλύτερη νεκρόπολη της Υστερομινωικής ΙΙΙ Α/Β περιόδου (περ. 1390-1190 π.Χ.).
Οι συστηματικές ανασκαφές ξεκίνησαν το 1969 και συνεχίζονται ακόμα. Μέχρι σήμερα έχουν αποκαλυφθεί 227 τάφοι, ανάμεσα στους οποίους και ένας θολωτός, που πιθανόν χρονολογείται στην Υστερομινωική ΙΙ περίοδο (περ. 1425-1390 π.Χ.).
Όλοι οι τάφοι είναι υπόγειοι, λαξευμένοι στο βράχο και ο καθένας αποτελείται από θάλαμο και διάδρομο με σκάλα ή κεκλιμένο επίπεδο στην αρχή του. Η είσοδος του θαλάμου ήταν συνήθως κλεισμένη με λίθινη πλάκα, ή με αργολιθοδομή. Οι νεκροί τοποθετούνταν είτε απευθείας πάνω στο δάπεδο του τάφου είτε μέσα σε πήλινες λάρνακες.
Σε μία περίπτωση είχε χρησιμοποιηθεί ξύλινη λάρνακα. Όταν δεν υπήρχε χώρος για τις επόμενες ταφές, οι σκελετοί παραμερίζονταν μαζί με τα αντίστοιχα κτερίσματα.
Στο νεκροταφείο πρέπει να υπήρχε περίφραξη και επίσημη είσοδος, οι θέσεις των οποίων δεν έχουν ακόμη εντοπιστεί.
 |
| Φωτ. Νίκη Κόλλια |
 |
| Το δάσος με τις βελανιδιές. |
 |
| Φωτ. Νίκη Κόλλια |
 |
| Φωτ. Νίκη Κόλλια |
 |
| Φωτ. Νίκη Κόλλια |
Κάθε τάφος αντιπροσωπεύει μία οικογενειακή ομάδα. Αρχικά υπήρχε ένα συνολικό σχέδιο για το νεκροταφείο, το οποίο περιλάμβανε ξεχωριστές περιοχές προορισμένες για τους πλούσιους και άλλες για τους φτωχικούς τάφους. Το σχέδιο αυτό εγκαταλείφθηκε κατά τη διάρκεια της Υστερομινωικής ΙΙΙ Β περιόδου (περ. 1340-1190 π.Χ.), με αποτέλεσμα να ανακατεύονται σε όλο το νεκροταφείο οι πλούσιοι με τους φτωχούς τάφους. Οι πλουσιότεροι τάφοι διέθεταν επιτύμβιες πλάκες, οι οποίες αποτελούσαν πιθανότατα στόχο για τους τυμβωρύχους, καθώς μόνο αυτοί είχαν συληθεί μετά την εγκατάλειψη του νεκροταφείου, στο τέλος της μινωικής εποχής. Τα κύρια ευρήματα είναι πήλινες λάρνακες, αγγεία, χάλκινα όπλα και σκεύη, κοσμήματα, σφραγιδόλιθοι και περιδέραια. Ανάμεσα στα ευρήματα ξεχωρίζει ένα οδοντόφρακτο κράνος, ένα καλάθι από καλάμι διακοσμημένο με μικρές ορειχάλκινες περόνες και ένας ψευδόστομος αμφορέας με επιγραφή σε Γραμμική Β΄ γραφή, που δίνει το όνομα "wi-na-jo".
Σε ορισμένες περιοχές του νεκροταφείου βρέθηκαν αποθέτες γεμάτοι με κύλικες, κύπελλα και μαγειρικά αγγεία, όλα σε θραύσματα. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με παρόμοια ευρήματα σε δρόμους, οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι επί τόπου λάμβαναν χώρα ειδικές τελετές που περιλάμβαναν κατανάλωση τροφής και ποτού στο πλαίσιο του ταφικού τελετουργικού.
Ένα νεκροταφείο του μεγέθους και της σημασίας αυτού των Αρμένων πρέπει να ανήκε σε μεγάλη κοινότητα. Συστηματική έρευνα στην περιοχή, με στόχο τον εντοπισμό του οικισμού, οδήγησε τον ανασκαφέα του χώρου κ. Γ. Τζεδάκη στο συμπέρασμα ότι ο οικισμός των Αρμένων είχε πιθανόν χαρακτήρα βιοτεχνικό και ιδρύθηκε την εποχή που το εμπόριο του χαλκού με την Κύπρο έγινε προβληματικό, καθώς σε απόσταση περίπου 4 χιλιομέτρων νότια του νεκροταφείου εντοπίστηκε μεταλλείο χαλκού. Επίσης, από μία μικρή περιοχή κατοίκησης 500 μ. βορειοανατολικά του νεκροταφείου ελήφθησαν ορισμένα οικιακά αγγεία, θραύσματα των οποίων υποβλήθηκαν σε ανάλυση οργανικών υπολειμμάτων.
Πηγή: LiFO , Φωτ. Σπ. Στάβερης, Ν. Κόλλια
Δεν υπάρχουν σχόλια