Οι μονές των Μετεώρων, λιθογραφία, τέλη 19ου αι., Αθήνα, σχεδιαστής Α. Χ. Κόκορας, λιθογραφείο Λοβέρδου-Γρίσπου. Χαρακτικά από τη μονα...
 |
| Οι μονές των Μετεώρων, λιθογραφία, τέλη 19ου αι., Αθήνα, σχεδιαστής Α. Χ. Κόκορας, λιθογραφείο Λοβέρδου-Γρίσπου. |
Χαρακτικά από τη μοναδική διεθνώς συλλογή της δωρήτριας, Ντόρης Παπαστράτου, γόνου της γνωστής οικογένειας Ελλήνων καπνέμπορων από το Αγρίνιο, μεταφέρθηκαν από το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης, στο Κρατικό Μουσείο της Ιστορίας της Θρησκείας της Αγίας Πετρούπολης.
Η έκθεση με τίτλο «Χάρτινες εικόνες, οδός επικοινωνίας Ελλάδας-Ρωσίας», που περιλαμβάνει 67 χαρακτικά από τα δύο μουσεία, φιλοξενείται μέχρι τις 26 Ιουλίου στην Αγία Πετρούπολη (αδελφοποιημένη πόλη της Θεσσαλονίκης από το 2002) κι από τις 20 Οκτωβρίου μεταφέρεται στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, ενώ εντάσσεται στις πολιτιστικές εκδηλώσεις του Έτους Ελλάδας-Ρωσίας.
Βίντεο-παρουσίαση από την έκθεση στην Αγία Πετρούπολη
Τα 67 χαρακτικά παρουσιάζουν μια αντιπροσωπευτική εικόνα των ορθόδοξων χαρακτικών, 17ου-20ού αιώνα, με στόχο την ανάδειξη της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς των δύο ομόδοξων λαών.
Η συλλογή Παπαστράτου δωρήθηκε στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού το 1994 και αποτελεί μία από τις σημαντικότερες, καθώς περιλαμβάνει 152 χαλκογραφίες, 23 ξυλογραφίες, 40 λιθογραφίες, 14 αντιμήνσια (λειτουργικά υφάσματα που αντικαθιστούν την Αγία τράπεζα), 3 συγχωροχάρτια (έντυπα άφεσης αμαρτιών που χορηγούνταν στους πιστούς από ανώτερη εκκλησιαστική αρχή) και 8 ξύλινες και χάλκινες μήτρες. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, χρονολογούνται στον 18ο και τον 19ο αιώνα και 29 από αυτά εκτίθενται στην αίθουσα 8 του Μουσείου, ενώ τα υπόλοιπα παρουσιάζονται σε περιοδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Τα έργα, που προέρχονται από το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και εκτίθενται στην Αγία Πετρούπολη, είναι 31 χαλκογραφίες και λιθογραφίες σε χαρτί και ύφασμα και 3 χάλκινες μήτρες και βγαίνουν για πρώτη φορά στη Ρωσία, ενώ κάποια από αυτά εκτίθενται για πρώτη φορά γενικότερα στο εξωτερικό.
Αποτελούν έργα κυρίως ανώνυμων αλλά και επώνυμων χαρακτών (ιερομόναχος Παρθένιος, μοναχοί Αβέρκιος, Δανιήλ, Διονύσιος, Θεοφύλακτος και Κύριλλος, Ιωάννης Κωνσταντίνου Καλδής, Ανδρέας Κριεζής, Παναγιώτης Λέσβιος, Ιωάννης Γ. Πλατύς). Απεικονίζουν ορθόδοξα προσκυνήματα και ιερά καθιδρύματα στο Άγιον Όρος, στην Τήνο, την Κωνσταντινούπολη, στο Σινά και τα Ιεροσόλυμα, τον Χριστό και την Παναγία σε ποικιλία εικονογραφικών τύπων, αγίους, θρησκευτικές σκηνές.
 |
| Θαύμα της Παναγίας με τον Άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη, χαλκογραφία, β΄μισό 18ου αι., Βενετία, χαράκτης άγνωστος |
Τα θρησκευτικά χαρακτικά αποτελούσαν το κύριο μέσο επικοινωνίας των μοναστηριών με τον έξω κόσμο. Διανέμονταν στους πιστούς δωρεάν από τα μοναστήρια και τις εκκλησίες, ως «ευλογία» ή ενθύμιο, παρακινώντας τους να ενισχύσουν οικονομικά τα ιερά καθιδρύματα, πραγματοποιώντας ένα προσκυνηματικό ταξίδι. Άλλα χαρακτικά διοχετεύονταν στην αγορά μέσω των εμποροπανηγύρεων και των πλανόδιων πωλητών.
Τα χαρακτικά αυτά μονόφυλλα παριστάνουν συνήθως μια πανοραμική άποψη των μονών με το γύρω τοπίο, που συμπληρώνονται άλλοτε με την εφέστια θαυματουργή τους εικόνα ή με σκηνές από τον βίο και τα θαύματα του τιμώμενου, προστάτη αγίου ή γενικότερα του τιμώμενου ιερού προσώπου, αποτελώντας ένα είδος συνοπτικού προσκυνηταρίου και συνοδεύονται με επεξηγηματικά κείμενα. Άλλοτε τα χαρακτικά απεικονίζουν θέματα από τις παραδόσεις και την ιστορία της μονής, όπως για παράδειγμα η χαλκογραφία, β΄ μισού 18ου αι. από τη Βενετία, που παριστάνει το Θαύμα της Παναγίας, το οποίο σχετίζεται με την ίδρυση της Μονής Μεγίστης Λαύρας το 963 από τον Αγιο Αθανάσιο Αθωνίτη.
Με βάση τη θρησκεία
Τα θέματα των χαρακτικών αποτελούν γενικότερα ιερά προσκυνήματα, ιδρυτές μιας μονής, προσωπικότητες της Ορθόδοξης Εκκλησίας που μόνασαν σε συγκεκριμένη μονή, όπως ο οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Νήφων, αλλά και θέματα που συνηθίζονταν στις ζωγραφισμένες σε ξύλο εικόνες, όπως θρησκευτικές σκηνές, ιδιαίτερα από τον χριστολογικό κύκλο, θεία πρόσωπα, όπως της Παναγίας και του Χριστού, ιδιαίτερα τιμώμενοι άγιοι στην ορθόδοξη επικράτεια και κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας.
 |
| Η αφίσα της έκθεσης στην Αγία Πετρούπολη |
Η έκθεση πραγματοποιείται με την υποστήριξη του υπουργείου Πολιτισμού της Ρωσικής Ομοσπονδίας και του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού της Ελλάδας και είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης με το Κρατικό Μουσείο Ιστορίας της Θρησκείας της Αγίας Πετρούπολης.
Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Έθνος , PontosNews
Δεν υπάρχουν σχόλια