Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών της αρχαίας Πύλου

Νεαρός, με μαύρα κατσαρά μακριά μαλλιά, καστανά μάτια και φρύδια, όμορφος, αρχοντικός,  ήταν  ο «Γρύπας Πολεμιστής», που βρέθηκε πέρσι...

Νεαρός, με μαύρα κατσαρά μακριά μαλλιά, καστανά μάτια και φρύδια, όμορφος, αρχοντικός,  ήταν  ο «Γρύπας Πολεμιστής», που βρέθηκε πέρσι σε τάφο του  1.500 π.Χ. στον 'Ανω Εγκλιανό της Πύλου, δίπλα από το μυκηναϊκό ανάκτορο του Νέστορος. 

Το πρόσωπό του, που ανασυστάθηκε από τα οστά του κρανίου του, είδαμε  στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, όπου παρουσιάστηκαν  από τους αρχαιολόγους Τζακ Ντέιβις και Σάρον Στόκερ του Πανεπιστημίου Σινσινάτι. Οι δύο, είναι οι ανασκαφείς που  το καλοκαίρι του 2015 βρήκαν κάτι μοναδικό: Έναν ασύλητο, λακκοειδή τάφο με τον σκελετό άνδρα, ηλικίας 30 με 35 ετών, καθώς και περισσότερα από 1.400 μοναδικά αντικείμενα ως κτερίσματα για τη μετά θάνατο ζωή του.

«Από ό,τι φαίνεται ήταν  όμορφος άνδρας, είχε λάβει μέρος σε μάχες αλλά πέθανε κατά πάσα πιθανότητα από ασθένεια. Τον έχουμε αποκαταστήσει με μακριά μαύρα μαλλιά, με βάση την αναπαράσταση πολεμιστή που βρέθηκε σε μία σφραγίδα στον τάφο και η οποία θα δημοσιευτεί του χρόνου» είπε η δρ. Στόκερ. Και ο Τζακ Ντέιβις επιβεβαίωσε πως δεν βρέθηκε τραύμα στον σκελετό, επομένως μπορούν να υποστηρίξουν με βεβαιότητα πως δεν πέθανε σε μάχη. Η ανασύσταση του προσώπου του έγινε από τους Lynne Schepartz και Tobias Houlton του Πανεπιστημίου του Ουιτγουότερσραντ στο Γιοχάνεσμπουργκ.

Μαζί με την εικόνα του μελαχρινού πολεμιστή, η οποία εντυπωσίασε το κοινό, έδειξαν τέσσερα δαχτυλίδια από τα οποία φαίνεται η θέση ισχύος που είχε στην κοινωνία της εποχής του, όπως και οι σχέσεις του με τη μινωική Κρήτη. Μόνο σε εκείνην βρίσκουμε αντίστοιχα δαχτυλίδια, τα οποία οι αρχαιολόγοι ονομάζουν «σφραγιστικά», αφού χρησιμοποιούνταν για να σφραγίζονται γραπτές πινακίδες και αντικείμενα. Από τα χρυσά αυτά δαχτυλίδια, που φέρουν σκηνές με ταύρο, με θεότητες και με επιφάνεια (εμφάνιση θεού) η ομιλία τους είχε τον τίτλο «Ο άρχοντας των χρυσών δαχτυλιδιών: Ο Τάφος του Γρύπα Πολεμιστή της Πύλου».

Το πρώτο δαχτυλίδι δείχνει σκηνή από ταυροκαθάψια, που γίνονταν στην Κρήτη και ήταν τελετουργικά αθλήματα. Το δεύτερο, φέρει παράσταση πέντε γυναικών με πλούσιο και περίτεχνο ντύσιμο σε παραθαλάσσιο ιερό, είναι το δεύτερο σε μέγεθος χρυσό σφραγιστικό δαχτυλίδι που έχει βρεθεί. Ένα τρίτο δαχτυλίδι απεικονίζει μια γυναικεία φιγούρα, μάλλον θεά, που κρατά ραβδί και πλαισιώνεται από δύο πουλιά στην κορυφή ενός βουνού. Το πέμπτο δαχτυλίδι δείχνει μια γυναίκα να προσφέρει κέρατο ταύρου  σε μια θεά που κρατά καθρέφτη και κάθεται σε ψηλό θρόνο στη ράχη του οποίου είναι σκαρφαλωμένο ένα πουλί.

«Ειδικά το μεγαλύτερο χρυσό δαχτυλίδι έχει χαραχτεί με τέτοια λεπτομέρεια που δεν υπάρχει πουθενά παράλληλο του μεταξύ των χρυσών σφραγιστικών δαχτυλιδιών που γνωρίζουμε ως σήμερα.

Οι σκηνές των γυναικών σε αυτό το δαχτυλίδι επαναλαμβάνονται και σε άλλες γνωστές σφραγίδες της Κρήτης, όμως το δαχτυλίδι της Πύλου συνενώνει μικρότερες γνωστές παραστάσεις σε μια μεγαλύτερη και πιο σύνθετη τελετουργική σκηνή», σημειώνει η κ. Στόκερ στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Πρόκειται για πραγματικά συγκλονιστικά ευρήματα. Το ύψος του κάθε δαχτυλιδιού δύσκολα ξεπερνά το ένα εκατοστό του μέτρου. Και μάλιστα, αιώνες πριν εφευρεθεί το μικροσκόπιο. Το βέβαιο είναι, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, πως οι άνθρωποι που τα είχαν αγοράσει από την Κρήτη όπως και η οικογένεια του νεκρού που τα τοποθέτησε μαζί του στον τάφο, ήξεραν καλά τι συμβόλιζαν.

«Τα δαχτυλίδια είναι σίγουρα μινωικής κατασκευής. Η τεχνολογία που χρησιμοποιήθηκε δεν υπήρχε εκείνη την εποχή στην ηπειρωτική Ελλάδα», είπε στην Καθημερινή η κ. Στόκερ.

Οι ομιλητές σημείωσαν πως θα μπορούσαν να αποτελούν λάφυρα από πόλεμο ή από ληστεία που διέπραξαν οι μυκηναίοι σε βάρος των μινωιτών. Είναι όμως τέτοιος ο αριθμός τους, ώστε μάλλον δείχνουν σχέσεις και επίδραση των μυκηναίων με τους μινωίτες.

Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι με τα νέα στοιχεία των ευρημάτων φαίνονται πιο καθαρά οι δεσμοί μεταξύ των δύο πολιτισμών και των μεταξύ τους ελίτ, όπως και ότι οι κάτοικοι της Πύλου στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού άρχισαν να προσδίδουν συμβολικά νοήματα στα δαχτυλίδια με εικονογράφηση που παραπέμπει στον Μινωικό πολιτισμό και έθιμα. 

Ο νεκρός είχε πλούτο, που φαίνεται από το ότι όλα τα αγγεία που τοποθετήθηκαν στον τάφο του, πάνω και γύρω από το φέρετρό του, ήταν μεταλλικά. Μπρούτζινα, ασημένια και χρυσά. Δεν υπήρξε αγγείο από πηλό, κάτι πολύ συνηθισμένο σε όλες τις κοινωνίες. Ούτε καν τα κύπελλα. Ακόμα και αυτά, ήταν χρυσά.

Μπρούτζινος ήταν και ένας καθρέφτης που εντοπίστηκε δίπλα του, και όπως είπε ο δρ Ντέιβις φαίνεται πως οι πολεμιστές χρησιμοποιούσαν ανάλογους καθρέφτες για τελετουργικό χτένισμα πριν από τη μάχη. Στην υπόθεση αυτή συνηγορεί και το ότι βρέθηκαν χτένες, μερικές από τις οποίες ήταν καμωμένες από ελεφαντόδοντο. Επάνω στον νεκρό βρέθηκαν επίσης  πολλά κοσμήματα, ανάμεσα στα οποία μια μοναδικής τέχνης και αξίας χρυσή αλυσίδα. 

Και το νόημα που υπάρχει πίσω από την απεικόνιση γρύπα σε δυο από τα ευρήματα (κομμάτια ελεφαντοστού, με το ένα να απεικονίζει γρύπα με μεγάλα φτερά και το άλλο λέοντα που επιτίθεται σε γρύπα), τα οποία έδωσαν και την ονομασία στον πολεμιστή;

«Ο γρύπας αντανακλά ένα πολύ γνωστό σύστημα εξουσίας, που πλαισιώνει τον θρόνο της Πύλου, όπως και του Μίνωα της Κνωσού», απαντά.

Όσο για τη σημασία των ευρημάτων, πέρα από την τέχνη και τον πλούτο τους, η αρχαιολόγος τονίζει ότι «σε όρους χρονολόγησης, η ανακάλυψη τόσων διαφορετικών τύπων αντικειμένων μέσα σε έναν τάφο με μία μοναδική ταφή είναι ύψιστης σημασίας», αναφερόμενη προφανώς στην εξαιρετική ευκαιρία που δίνει μια τέτοια αδιατάρακτη ταφή τόσο για τη μελέτη των ταφικών εθίμων στην Πρώιμη Μυκηναϊκή εποχή όσο και για τη σχέση του φύλου με τα κτερίσματα και την ταφική γνώση, που δεν θα μπορούσε να αποκτηθεί μέσα από τη μελέτη περισσότερων τυπικών ομαδικών τάφων.

Πέρσι, η συγκλονιστική ανακάλυψη είχε χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ως «η πιο εντυπωσιακή περίπτωση επίδειξης προϊστορικού πλούτου σε ταφικά μνημεία της Ηπειρωτικής Ελλάδας, που έχει έρθει στο φως τα τελευταία 65 χρόνια». Τα ευρήματα συνηγορούσαν και με το παραπάνω σε αυτό: Χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια και κύπελλα, ένα χάλκινο σπαθί με επιχρυσωμένη ελεφαντοστέινη λαβή, μια σπάνια χρυσή αλυσίδα, ασημένια κύπελλα -ορισμένα με χρυσά χείλη-, χάλκινα αγγεία και κύπελλα, ένας χάλκινος αμφορέας, χάλκινες πρόχοι και λεκανίδες, 50 και πλέον σφραγιδόλιθοι, περισσότερες από 1.000 ψήφους από πολύτιμους λίθους και άλλα εντυπωσιακά.

«Αυτό που θέλουμε είναι να γίνει συντήρηση των χάλκινων ευρημάτων του τάφου γιατί δεν είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Και έπειτα θα προσπαθήσουμε να αποκαταστήσουμε την πανοπλία του ώστε να τη συγκρίνουμε με τις Μυκηναϊκές πανοπλίες», σημείωσε η κ. Στόκερ.

Η κ. Στόκερ, μαζί με τον άνδρα της, θα συνεχίσουν τις ανασκαφές στην Πύλο τουλάχιστον για άλλα τρία χρόνια. Όσο για την μελέτη του συγκεκριμένου τάφου, ο κ. Ντέιβις σημείωσε πως στην πραγματικότητα μόλις έχει αρχίσει.

Πηγή: Αντ. Καρατάσου, Liberal , Σ. Ιωαννίδης, Καθημερινή , iefimerida, με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ