Για 40 χρόνια ήταν από τους πρώτους που στις 5 π.μ.διάβαινε την πόρτα του Μουσείου για να πάρει θέση σ’ εκείνο το παλιό ξύλινο γραφείο...
Για 40 χρόνια ήταν από τους πρώτους που στις 5 π.μ.διάβαινε την πόρτα του Μουσείου για να πάρει θέση σ’ εκείνο το παλιό ξύλινο γραφείο στα έγκατα της Κουμπάρη.
- «Δεν έχω αίσθημα μειονεξίας αλλά ένα είδος ελληνικής περηφάνειας. Έχω κατηγορηθεί για την ελληνικότητά μου αλλά δεν πειράζει».
- «Η έμπνευση αν δεν αντλήσει από την παράδοση θα είναι στείρα».
- «Όλα αυτά που μας περιβάλλουν σε 20 - 30 χρόνια θα έχουν χαθεί».
- «Προσπαθώ να εμβολιάσω τις εγγονές μου (που είναι 13 και 14 ετών) με κείμενα της λογοτεχνικής γενιάς του '30. Μας ενισχύουν να αντιμετωπίσουμε μια πραγματικότητα καθόλου ενθαρρυντική...»
Κατάμεστη ήταν η αίθουσα της Τράπεζας της Ελλάδας ένα μήνα πριν, στις 23 Μαρτίου 2018, που ο ΄Αγγελος Δεληβορριάς συνομίλησε με τη δημοσιογράφο, Μαργαρίτα Πουρνάρα, στο πλαίσιο των Καταθέσεων Πολιτισμού με θέμα «Η αποτίμηση της προσφοράς της Γενιάς του ΄30 σήμερα».
Κανείς απ' όσους παρακολούθησαν τον επί 41 χρόνια διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, Ακαδημαϊκό και μια από τις εμβληματικότερες μορφές της πνευματικής ζωής του τόπου να μιλά με μοναδική ζωηράδα, διαύγεια πνεύματος κι αυτό το, εντελώς προσωπικό, γέλιο που διάνθιζε τα λεγόμενά του, μπορούσαν να αντιληφθούν ότι αυτή θα ήταν η τελευταία δημόσια εμφάνιση του ΄Αγγελου Δεληβορριά.
Κι όμως, την Τρίτη 24 Απριλίου, σαν βόμβα έπεσε η είδηση ότι ο 81χρονος πληθωρικός, εξωστρεφής, φιλόδοξος, οραματιστής και με διεθνείς επιστημονικές περγαμηνές Αγγελος Δεληβορριάς, έφυγε από αυτή τη ζωή. Κανένας, ούτε κι εκείνοι που παρακολούθησαν από κοντά την εισαγωγή του στο νοσκομείο Υγεία τη Μεγάλη Πέμπτη εξαιτίας πνευμονικού οιδήματος και την επιδεινούμενη υγεία του, την πνευμονία, το χειρουργείο αλλαγής βαλβίδας, την παραμονή του στην εντατική και την προοπτική να βγει (που, αλίμονο, δεν επαληθεύτηκε), πίστεψαν την κακή είδηση που μεταδόθηκε γύρω στις 15. 45 κι έκανε αστραπιαία το γύρο του Διαδικτύπου.
Ένας διευθυντής αλλιώτικος από τους άλλους
Ήταν πρωινός τύπος. Για περισσότερα από 40 χρόνια ήταν από τους πρώτους που στις 5 π.μ. το χειμώνα και στις 6 π.μ. το καλοκαίρι διάβαινε την πόρτα του Μουσείου Μπενάκη για να πάρει θέση σ’ εκείνο το παλιό ξύλινο γραφείο στα έγκατα της οδού Κουμπάρη. 'Ενα γραφείο που παρ’ ότι στενό δεν το εγκατέλειψε. Ούτε όταν δέχτηκε προτάσεις να διευθύνει Μουσεία του εξωτερικού, ούτε όταν του ζητήθηκε να πολιτευθεί - και μάλιστα δις όπως έχει πει σε συνέντευξή του. Από εκεί, με τον καφέ του να κρυώνει, τον φορητό του υπολογιστή και το τηλέφωνο να χτυπά ασταμάτητα, ο Άγγελος Δεληβορριάς ενορχήστρωσε και υλοποίησε τη ριζική ανάπλαση, επέκταση και άνθιση του Μουσείου Μπενάκη που αποτέλεσε πρότυπο για τα ελληνικά – και γιατί όχι;- τα διεθνή Μουσεία. «Μας αγαπούν οι συνεργάτες μας» έχει πει αναφερόμενος στο στενό περιβάλλον του Μουσείου. «Από τις καθαρίστριες έως τους επιστήμονες…». Ίσως γι’ αυτό η φόρτιση ήταν κάτι παραπάνω από έντονη όταν ο Άγγελος Δεληβορριάς αποχαιρέτησε το προσωπικό του Μουσείου Μπενάκη μια μέρα πριν ανακοινώσει δημοσίως ότι σταματά να κρατά το «τιμόνι» του. Αυτός ήταν ένας διευθυντής αλλιώτικος από τους άλλους. «Θα έχω περισσότερο χρόνο για επιστημονική έρευνα όσο ο εγκέφαλος συνεχίζει να λειτουργεί», είχε πει στο συγκινητικό του αντίο τον Οκτώβριο του 2014 σ' 'ενα κατάμεστο Μουσείο κι ενώπιον στους δημοσιογράφους που παρακολούθησαν την πορεία του επί δεκαετίες.
«Αντοχή, υπομονή και ρωμέικο πείσμα…»
Με επιστημονικές περγαμηνές πολύ μεγαλύτερες απ’ αυτές που όριζαν οι προδιαγραφές του ρόλου του στο Μουσείο ( κορυφαίος αρχαιολόγος και πιθανότατα από τους καλύτερους γλυπτολόγους σε διεθνές επίπεδο), ο Άγγελος Δεληβορριάς έκανε φίλους αλλά και εχθρούς όσους δεν συγχώρεσαν το εκρηκτικό του ταπεραμέντο και το επιθετικό του όραμα. «Εγώ λόγω ιδιοσυγκρασίας επιλέγω την επίθεση», είχε απαντήσει σε συνέντευξή όταν είχε ερωτηθεί πως σκέφτεται να αντιμετωπίσει την κρίση. «Σε μια δύσκολη περίοδο δεν περιστέλλεσαι, αντίθετα επιτίθεσαι». Οι ασφυκτικές οικονομικές συνθήκες, όμως, δεν είναι πάντα με το μέρος των εμπνευσμένων. Ο Άγγελος Δεληβορριάς έζησε τις απολύσεις και τους περικομμένους μισθούς των ανθρώπων του Μουσείου Μπενάκη, κάτι που τον βάρυνε πολύ τα τελευταία χρόνια. Είδε την κρατική επιχορήγηση να συρρικνώνεται και την Πολιτεία να μην μπορεί να αντιληφθεί τη σημασία της πρότασης του Μουσείου, την παρουσίαση της Ελλάδας ως «όλον» που είναι πρωτότυπη διεθνώς. Τι είχε απαντήσει όταν ρωτήθηκε τι θα πρέπει να διαθέτει αυτός που θα τον διαδεχτεί: «αντοχή, υπομονή και ρωμέικο πείσμα…».
«Μεγαλώσαµε σε ένα σπίτι µε πάρα πολλά βιβλία»
Εκείνος διέθετε κι από τα τρία. Γεννήθηκε το 1937 στην Αθήνα. «Μεγαλώσαµε σε ένα σπίτι µε πάρα πολλά βιβλία. Ο πατέρας µου µας µετέδωσε την αγάπη του για το διάβασµα και κάποιες αρχές σύµφωνα µε τις οποίες µπορούσαµε να κρίνουµε και να αποτιµάµε τα κοινωνικά ζητήµατα. Αυτό του το χρωστάω», έχει πει. Σπούδασε στα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Αθηνών, έκανε μεταπτυχιακά στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ/Μπραϊσγκάου και διορίστηκε στην Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία. Υπηρέτησε αρχικά στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας υπό την καθοδήγηση του Χρήστου και της Σέμης Καρούζου και αργότερα ως επιμελητής σε Εφορείες Αρχαιοτήτων. Ήταν 36 ετών το 1973 και με την Αθήνα σε πολιτιστικά κωματώδη κατάσταση όταν ο Μαρίνος Καλλιγάς του πρότεινε να αναλάβει τη διεύθυνση του Μουσείου Μπενάκη δίνοντας αγώνα να αποδεχτεί η Διοικητική Επιτροπή το νεαρό της ηλικίας του. Η «απογείωση» του Μουσείου μόλις ξεκινούσε.
Ο άνθρωπος που διπλασίασε το Μουσείο
Ο άνθρωπος που δεν εμποδίστηκε ποτέ από την αγκύλωση της ελληνικής γραφειοκρατίας και κατόρθωνε να ξεφεύγει με θαυμαστό τρόπο από τις μπλοκαρισμένες οδούς των σκουριασμένων νοοτροπιών, κατάφερε να ολοκληρώσει τη ριζική ανάπλαση το Μουσείου Μπενάκη τον Ιούνιο του 2000. Με τον Άγγελο Δεληβορριά έχει ταυτιστεί ο διπλασιασμός των ωφέλιμων επιφανειών του κτηρίου της Κουμπάρη, η δημιουργία του νέου Μουσείου Μπενάκη στην Πειραιώς και της Πινακοθήκης Γκίκα στην Κριεζώτου όπου απλώνεται όλη η κληρονομιά της Γενιάς του '30 (το μεγάλο του καμάρι), η μεταστέγαση των ιστορικών αρχείων στο σπίτι της Πηνελόπης Δέλτα στην Κηφισιά, η αυτονόμηση των ισλαμικών συλλογών στο κτήριο του Κεραμεικού και πολλά- πολλά ακόμα. Στον ίδιο οφείλεται και το εντυπωσιακό άνοιγμα του Μουσείου στην κοινωνία μέσα από την ποικιλία των εκθέσεών του, τα πρωτοποριακά εκπαιδευτικά προγράμματά του, την εμπορική ανάπτυξη των πωλητηρίων του, τη διεύρυνση των ωραρίων λειτουργίας του.
Μεταξύ άλλων, ανέλαβε την έρευνα του Ιερού του Αμυκλαίου Απόλλωνος κοντά στη Σπάρτη, που μελετά συστηματικά εδώ και χρόνια, ενώ τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύει σε επιστημονικά περιοδικά. Το ιερό, που βρίσκεται στην αριστερή όχθη του Ευρώτα, κοντά στη Σπάρτη, πρώτος έσκαψε, το 1890, ο Χρήστος Τσούντας, διαπρεπές μέλος της Ακαδημίας και ακολούθησαν άλλοι. Η νέα έρευνα έφερε στο φως μέλη του περίφημου θρόνου του Απόλλωνος, που επέτρεψαν μία ακριβέστερη αναπαράσταση του μνημείου. Ακόμη, μελετήθηκαν το μυθολογικό, το επιγραφικό μέρος της παλαιάς και νέας ανασκαφής, η κεραμική, τα νομίσματα και διαφωτίστηκε η ιστορία του ιερού από τα αρχαιότατα χρόνια έως την περίοδο της ρωμαιοκρατίας.
Εντρύφησε, επίσης, στην τέχνη του Σκόπα, με την εξέταση των γλυπτών της Τεγέας και τη δημοσίευση, μεταξύ άλλων, της μελέτης στα γαλλικά, «Σκοπαδικά ΙΙ, Το άγαλμα της Υγιείας στον ναό της Αλέας στην Τεγέα», όπου κορμό γυναικείου αγάλματος άγνωστης ακριβούς προέλευσης ταυτίζει με το σώμα της φημισμένης κεφαλής της Υγίειας και το έργο σε γνήσιο του μεγάλου Σκόπα. Βασικό για τη μελέτη των τύπων της Αφροδίτης είναι και το 150 σελίδων κείμενό του, Aphrodite στο Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae, το οποίο αποτελεί τη βάση κάθε μελέτης και σπουδής για τα έργα που εικονίζουν τη θεά, ενώ εξέχουσα θέση στα έργα του που αφορούν τη μεγάλη αρχαία γλυπτική, έχει το εξαιρετικά μεθοδικό και διαφωτιστικό βιβλίο «Η ζωφόρος του Παρθενώνος».
Το μουσειολογικό έργο του Άγγελου Δεληβορριά δεν περιορίζεται στο Μουσείο Μπενάκη, το οποίο έχει οργανώσει ή έχει συμμετάσχει, από το 1974 έως το 2014, σε 130 εκθέσεις στην Ελλάδα και σε 39 εκθέσεις σε μεγάλες πόλεις του εξωτερικού, που αποτέλεσαν καλλιτεχνικά γεγονότα.
Τέλος, δημιούργημά του είναι το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης, όπως και το σημαντικό ως σύλληψη και πραγματοποίηση Μουσείο Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα, που δεν αφορούν την αρχαία τέχνη, αλλά δείχνουν την οικειότητα του νέου ακαδημαϊκού με την πνευματική δημιουργία άλλων εποχών της ιστορίας μας.
Με μεγάλη πλειοψηφία 23 έναντι 13 ψήφων τον Ιούνιο του 2016 εξελέγη Ακαδημαϊκός από τη συνεδρίαση της ολομέλειας της Ακαδημίας Αθηνών καταλαμβάνοντας την έδρα Αρχαιολογίας και Μουσειολογίας.
«Αν δεν δω τη γυναίκα μου όταν γυρίζω σπίτι χάνω την ισορροπία μου...»
Ο Άγγελος Δεληβορριάς δεν «παντρεύτηκε» για πάνω από 40 χρόνια το Μουσείο Μπενάκη αλλά και την ίδια γυναίκα. «Αν γυρίσω σπίτι και δεν δω τη γυναίκα μου, χάνω την ισορροπία μου», είχε πει.
Ο Άγγελος Δεληβορριάς ήταν πάντα υπερήφανος για την «ελληνικότητά» του, δεν είχε κάνει μπάνιο ποτέ σε καμία άλλη θάλασσα εκτός από την ελληνική -παρ’ ότι έχει ταξιδέψει όσο λίγοι- και αισθανόταν με τις δύο εγγονές του τη μεγαλύτερη χαρά της ζωής του. «Κυκλοφορώ με έναν ζουρλομανδύα στο χέρι κι είναι έτοιμος να τον φορέσω στον εαυτό μου», είχε πει επίσης. Και ναι, ήταν αισιόδοξος κόντρα στους καιρούς.
Το μήνυμα του Μουσείου Μπενάκη
Για δυσβάστακτη απώλεια κάνει λόγο το Μουσείο Μπενάκη, σχολιάζοντας το θάνατο του Άγγελου Δεληβορριά.
Η πλήρης ανακοίνωση του Μουσείου Μπενάκη είναι η ακόλουθη:
«Η Διοικητική Επιτροπή του Μουσείου Μπενάκη και το προσωπικό του Ιδρύματος εκφράζουν τη βαθύτατή τους θλίψη για την απώλεια του ακαδημαϊκού και καθηγητή Άγγελου Δεληβορριά, ο οποίος επί 45 χρόνια ηγήθηκε του Ιδρύματος από τις θέσεις του διευθυντή και του μέλους της Διοικητικής του Επιτροπής. Η ευρύτητα του πνεύματος, η εμπιστοσύνη στον άνθρωπο, η ακατάπαυστη εργατικότητα και η αστείρευτη δημιουργικότητα αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για όσους είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν, είτε προσωπικά είτε μέσα από το τόσο σημαντικό έργο του. Η απώλεια είναι δυσβάστακτη».
Το Μουσείο Μπενάκη ανακοινώνει τη ματαίωση των προγραμματισμένων από το Μουσείο εκδηλώσεων της Τετάρτης 25 Απριλίου.
Η ανακοίνωση από τον Πρόεδρο της Βουλής
Τα συλλυπητήριά του για την απώλεια του Άγγελου Δεληβορριά, διευθυντή επί πολλά έτη του Μουσείου Μπενάκη, πανεπιστημιακού καθηγητή και μέλους της Ακαδημίας Αθηνών, εξέφρασε ο πρόεδρος της Βουλής, Νίκος Βούτσης, χαρακτηρίζοντας τον εκλιπόντα «εξέχουσα προσωπικότητα των γραμμάτων και του πολιτισμού».
Ο κ. Βούτσης, από το Ταλίν της Εσθονίας όπου βρίσκεται για τη Διάσκεψη των Προέδρων των Κοινοβουλίων των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δήλωσε: «Ο Άγγελος Δεληβορριάς υπήρξε μία εξέχουσα προσωπικότητα των γραμμάτων και των τεχνών, ένας οραματιστής της διαχρονικότητας του ελληνικού πολιτισμού.
Διακρίθηκε για τη συμβολή του στη μουσειολογία και την αρχαιολογία, ιδιαίτερα όμως για το πρωτοποριακό και εμπνευσμένο έργο του ως διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη. Λυπάμαι για την απώλειά του και εκφράζω τα συλλυπητήριά μου στους οικείους του».
Συλλυπητήρια από το Υπουργείο Πολιτισμού
"Οραματιστής, καινοτόμος, επιστήμονας υψηλού κύρους ο 'Αγγελος Δεληβορριάς υπήρξε μια σπουδαία και ξεχωριστή προσωπικότητα στο πολιτιστικό μας γίγνεσθαι". Αυτό επισήμαίνει σε δήλωση της για τον θάνατο του Α. Δεληβορριά, η υπουργός Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου.
"Κλασσικός αρχαιολόγος, ακαδημαϊκός, διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, ανήσυχο και ακούραστο πνεύμα, στάθηκε πάνω απ΄ όλα Δάσκαλος με την πιο ουσιαστική σημασία της λέξης" επισημαίνει και συνεχίζει: "Ένας φάρος πολιτισμού που άνοιγε δρόμους και ενέπνευσε. Η θητεία του στη θέση του διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη από το 1974 και για τέσσερις και πλέον δεκαετίες, σηματοδότησε μια νέα εποχή για τα ελληνικά μουσεία.
Ο 'Αγγελος Δεληβορριάς πρότεινε έναν νέο τρόπο οργάνωσης και μετάδοσης της γνώσης, δημιουργώντας επί της ουσίας μια νέα σχέση με το παρελθόν, την τέχνη, την ίδια μας την ταυτότητα. Η προσφορά του 'Αγγελου Δεληβορριά στο δημόσιο αγαθό του πολιτισμού είναι αναντικατάστατη. Και για αυτήν τον ευγνωμονούμε όλοι μας».
Δεν υπάρχουν σχόλια