Με επίκεντρο τις ράγες του τραμ και το κτίριο της τράπεζας, η έκθεση απεικονίζει τις «μεταμορφώσεις του δρόμου από την Καπάνατζα στην ο...
 |
| Με επίκεντρο τις ράγες του τραμ και το κτίριο της τράπεζας, η έκθεση απεικονίζει τις «μεταμορφώσεις του δρόμου από την Καπάνατζα στην οδό Αγίου Μηνά». |
Η οδός Αγίου Μηνά στη Θεσσαλονίκη έχει τη δική της ιστορία.
Την έγραψαν χριστιανοί, Εβραίοι και μουσουλμάνοι, έμποροι και τραπεζίτες, περιηγητές και οι κάτοικοι της διαχρονικής πόλης. Καπάνατζα επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (τουρκ. Kapanaca, εκ του «καπί» που σημαίνει πύλη, κατ’ επέκτασιν κλειστός τόπος όχι κατ’ ανάγκην σκεπαστός), Τσιμισκή μετά την απελευθέρωση (1912) και Αγίου Μηνά μετά τον επανασχεδιασμό της καμένης πόλης από τον Ερνέστ Εμπράρ (1917), ο μικρός σύγχρονος γραφικός δρόμος του ιστορικού κέντρου επιφύλασσε μια ευχάριστη έκπληξη. Κάτω από την ασφαλτοστρωμένη επιφάνειά του διατηρούσε επί 64 χρόνια τις ράγες του τραμ με την ενδιάμεση λιθόστρωση και ήρθαν πρόσφατα στο φως κατά τη διάρκεια των εργασιών της ανάπλασης για τη μετατροπή της Αγίου Μηνά σε δρόμο ήπιας κυκλοφορίας.
Το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης, άρπαξε την ευκαιρία αυτής της αποκάλυψης για να μας διηγηθεί την ιστορία του δρόμου σε μια έκθεση στο βιβλιοπωλείο του ΜΙΕΤ. Ο χώρος έχει τη σημασία του. Στη θέση του διαμπερούς βιβλιοπωλείου με την όψη του στην οδό Τσιμισκή και με άνοιγμα στην οδό Αγίου Μηνά απέναντι από το Εβραϊκό Μουσείο, βρισκόταν το πρώτο ιδιόκτητο κτίριο της Τράπεζας της Ανατολής. Ήταν ένα λαμπρό κτίριο του εκλεκτισμού με αετώματα και αγάλματα του Ερμή (λόγιου και κερδώου), υπόγειο θησαυροφυλάκιο και μια εξαιρετική αίθουσα συναλλαγών σε σχήμα οβάλ, περιστοιχισμένη από δώδεκα κολόνες που στήριζαν μια γυάλινη οροφή. Το κτίριο (ανεγέρθηκε το 1924) δεν υπάρχει πια. Κατεδαφίστηκε το 1963, ωστόσο σώζονται τα σχέδιά του, που θα παρουσιαστούν στην έκθεση.
Με επίκεντρο τις ράγες του τραμ και το κτίριο της τράπεζας, ο διευθυντής του Πολιτιστικού Κέντρου Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ Θεσσαλονίκης Γιάννης Επαμεινώνδας στήνει ένα ατμοσφαιρικό σκηνικό για να απεικονίσει τις «μεταμορφώσεις του δρόμου από την Καπάνατζα στην οδό Αγίου Μηνά» (τίτλος της έκθεσης) στο πέρασμα των χρόνων. Χάρτες, καρτ ποστάλ, φωτογραφίες, όψεις και κατόψεις του κτιρίου της τράπεζας περιγράφουν την εξέλιξη της συνοικίας των τραπεζών από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τις μέρες μας.
«Επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οδός Καπάνατζα ήταν μια κεντρική οδική αρτηρία», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Επαμεινώνδας. «Ξεκινούσε από την πλατεία Εμπορίου και, διασχίζοντας λοξά την πόλη, κατέληγε στη σημερινή πλατεία Φαναριωτών (Ηλύσια). Με το σχέδιο που εκπονείται από την οθωμανική διοίκηση μετά την πυρκαγιά του 1890 ο δρόμος ευθυγραμμίζεται στο καμένο του τμήμα. Το 1912 μετονομάζεται σε Ιωάννη Τσιμισκή και επανασχεδιάζεται το 1917 μετά την καταστροφική πυρκαγιά. Με τη χάραξη του σχεδίου, από την παλιά Καπάνατζα απέμεινε μόνο ένα μικρό κομμάτι, από τη Βενιζέλου έως την πλατεία Εμπορίου».
Γύρω από την οδό Αγίου Μηνά, στις αρχές του 20ού αιώνα δημιουργείται το δεύτερο οικονομικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, με πρώτο τον Φραγκομαχαλά, όπου υπήρχαν οι εβραϊκές και οθωμανικές τράπεζες. Είναι η συνοικία των ελληνικών τραπεζών. Εκεί συγκεντρώθηκαν οι τράπεζες Βιομηχανίας, Αθηνών, Θεσσαλίας, Εμπορική, Εθνική, Ελλάδος και Ανατολής, η δεύτερη από τις ελληνικές τράπεζες στην οθωμανική Θεσσαλονίκη, η οποία ιδρύθηκε το 1904 και συγχωνεύθηκε το 1932 με την Εθνική. Η σημερινή Αγίου Μηνά –απομεινάρι ενός μεγαλύτερου δρόμου– παρά τη λαίλαπα της ανοικοδόμησης διατηρεί εμφανή ίχνη του παρελθόντος στο κτιριακό της απόθεμα, με κέντρο αναφοράς το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
Στον δρόμο αυτόν έκανε αναστροφή το τραμ. Από την Τσιμισκή έστριβε στη Βενιζέλου, έμπαινε στην οδό Αγίου Μηνά και μέσω της Ιωνος Δραγούμη συνέχιζε τη διαδρομή του στην Τσιμισκή με κατεύθυνση το Ντεπώ – το τέρμα της γραμμής 1. Από τους κεντρικούς δρόμους, μετά την κατάργηση του τραμ, οι ράγες ξηλώθηκαν (αρχικά στην Τσιμισκή το 1954 και στη συνέχεια στην οδό Εγνατία το 1957), έπειτα από 61 χρόνια λειτουργίας (1893-1954). Οι ράγες της Αγίου Μηνά καλύφθηκαν από την ασφαλτόστρωση, με αποτέλεσμα να διασωθεί ένα πολύτιμο ψήγμα της νεότερης ιστορικής μνήμης. Μετά την αποκάλυψή τους, η αρχική μελέτη της ανάπλασης –χρηματοδοτούμενη από το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος– τροποποιήθηκε, και με την έγκριση της Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων διατηρήθηκαν εμφανείς στο οδόστρωμα για να υπενθυμίζουν το πρώτο κεφάλαιο της αστικής συγκοινωνίας (1893-1954) αλλά και τη μετάλλαξη της Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού της.
Η έκθεση εγκαινιάστηκε προχθές στο βιβλιοπωλείο του ΜΙΕΤ (Τσιμισκή 11). Διάρκεια έως τις 27 Ιουλίου.
Πηγή: Γ. Μυρτσιώτη, Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια