Το περίφημο ψηφιδωτό της Αρπαγής της Κόρης / Περσεφόνης στον μερικώς τυμβοποιημένο λόφο Καστά, κέντρισε το παγκόσμιο ενδιαφέρον κα...
Το περίφημο ψηφιδωτό της Αρπαγής της Κόρης / Περσεφόνης στον μερικώς τυμβοποιημένο λόφο Καστά, κέντρισε το παγκόσμιο ενδιαφέρον κατά την ανακάλυψή του στην ανασκαφή του 2014.
Η χρονολόγηση του μνημείου, δεδομένου ότι το όλο κόστος της κατασκευής του δεν θα μπορούσε να είναι χορηγούμενο από ιδιώτη, βρέθηκε στο επίκεντρο της διαμάχης. Αφού λοιπόν το μνημείο δεν μπορούσε να χαρακτηριστεί ιδιωτικό και αφού φέρει μια σειρά από μοναδικά χαρακτηριστικά, δημιουργήθηκαν μια σειρά από ερμηνευτικά ερωτήματα, αλλά και μη αρχαιολογικά προβλήματα. Το μνημείο δεν οικοδομήθηκε σε μια πόλη η οποία ήταν, τότε, πρωτεύουσα, όμως η πόλη αυτή συνδέθηκε δεδομένα με την λατρεία του Φιλίππου του Β΄ και την Ολυμπιάδα, τον Αλέξανδρο και την περσική εκστρατεία, αλλά και τον θάνατο του υιού του μεγίστου Αλέξανδρο Δ΄ και της βασίλισσας Ρωξάνης. Η χρονολογική επιχειρηματολογία ήταν το πεδίο όπου το μνημείο θα μπορούσε να αμφισβητηθεί. Συνήθως το πρόβλημα, εδώ, ήταν, πως πολλές εκτιμήσεις για τον Καστά κατηγορήθηκαν πως κατά κανόνα είχαν πολιτικό (ενόψει προεδρικών και εθνικών εκλογών) ή ανταγωνιστικό χαρακτήρα, αλλά και ο αντίλογος συχνά τόνισε, πως η επιστημονική τεκμηρίωση δεν ήταν συχνά αυτή που έπρεπε.
Οι πρώτες εκτιμήσεις τότε για την χρονολόγηση του βοτσαλωτού ψηφιδωτού, έκαναν λόγο για έργο του 325-300 π.Χ. ή το αργότερο στο μεταίχμιο του 4ου με τον 3ο αιώνα π.Χ. Κυρίως, όμως, αυτές οι εκτιμήσεις έγιναν σε δηλώσεις στον τύπο ή σε τηλεοπτικές εκπομπές, με βάση φωτογραφίες τις οποίες είχε διανείμει το ΥΠ.ΠΟ. Αυτό βέβαια δεν αφορούσε την πλέον ειδική στην μελέτη των ψηφιδωτών Π. Ασημακοπούλου – Ατζακά, η οποία το είχε μελετήσει με αυτοψία στο μνημείο του Καστά. Τότε είχε δηλώσει πως «Το ψηφιδωτό της Αμφίπολης είναι κατασκευασμένο με την τεχνική του βοτσαλωτού ψηφιδωτού και όχι με την τεχνική που ονομάζουμε opus tessellatum (δηλ. τεχνική της κομμένης ψηφίδας), που εμφανίζεται γύρω στα μέσα του 3ου αι. π.Χ. και αποτελεί τον σημαντικότερο σταθμό στην τέχνη του ψηφιδωτού. Επίσης, αυτό δεν παρουσιάζει κανένα στοιχείο της λεγόμενης «μικτής τεχνικής» (χρήση δηλ. στο ίδιο ψηφιδωτό και φυσικών βοτσάλων και τεχνητών ψηφίδων), την οποία πολλοί ερευνητές θεωρούν ως μεταβατική… Θα έλεγα ότι το εύρημα αυτό αποτελεί ένα ισχυρό τεκμήριο για το ζήτημα της χρονολόγησης. Νομίζω ότι το ψηφιδωτό της Αμφίπολης εντάσσεται με ασφάλεια στο καλλιτεχνικό περιβάλλον των τελευταίων χρόνων του 4ου αι. π.Χ., το ίδιο στο οποίο φιλοτεχνήθηκαν τα γνωστά ψηφιδωτά δάπεδα των οικιών της Πέλλας».
Τι γίνεται όμως σε έντυπο επίπεδο, δεδομένου ότι το ψηφιδωτό δεν έχει ακόμα αποκατασταθεί και παρουσιαστεί επίσημα ως ειδική εισήγηση σε αρχαιολογικό συνέδριο, όπως στις ετήσιες Αρχαιολογικές Συναντήσεις για το Αρχαιολογικό Έργο σε Μακεδονία και Θράκη; Το 2017, ο ειδικός σε θέματα αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής Δ. Πλάντζος, παρότι επέκρινε συχνά πολλά σημεία της ανασκαφής, θα γράψει το εξής: «Εικόνα 214. Αμφίπολις. Ψηφιδωτό δάπεδο ταφικού μνημείου με την Αρπαγή της Περσεφόνης. Πιθανώς ύστερος 4ος αι. π.Χ.» («Η τέχνη της ζωγραφικής στον αρχαιοελληνικό κόσμο», Αθήνα: Καππόν, 2017, σελ. 228).
Πρόσφατα, αν και ακόμα δεν έλαβε την δέουσα δημοσιότητα, επανεκδόθηκε μερικώς αναθεωρημένο το μνημειώδες έργο της Π. Ασημακοπούλου – Ατζακά «Ψηφιδωτά δάπεδα. Προσέγγιση στην τέχνη του αρχαίου ψηφιδωτού. Έξι και ένα κείμενα. Δεύτερη έκδοση». Σε αυτό, ενέταξε μια συνοπτική αναφορά για το έργο αυτό, η οποία αναφέρει χαρακτηριστικά: «Στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ., χρονολογείται πιθανόν και το ψηφιδωτό δάπεδο που ανακαλύφθηκε πριν μερικά χρόνια από την Κ. Περιστέρη στο δεύτερο θάλαμο του τάφου του λόφου Καστά στην Αμφίπολη, όπου εικονίζεται ο μύθος της Αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, παράσταση με ταφικό συμβολισμό, που ασφαλώς είχε ζωγραφικό πρότυπο» («Ψηφιδωτά δάπεδα. Προσέγγιση στην τέχνη του αρχαίου ψηφιδωτού. Έξι και ένα κείμενα. Δεύτερη έκδοση», Θεσσαλονίκη: UniversityStudioPress, 2019, σελ. 14, εικ. 13). Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να τονίσουμε πως πέρα από τα καλλιτεχνικά στοιχεία, οφείλουν απαραίτητα να συνυπολογισθούν και τα αρχιτεκτονικά: το βοτσαλωτό ψηφιδωτό ανήκει στην α΄ φάση του θολωτού μνημείου του Καστά, δηλαδή πριν προστεθεί η μακεδονική ταφική θύρα, καθώς ασφαλής μάρτυρας μεταξύ άλλων ως προς αυτό, είναι ένα τμήμα της που εδράσθηκε πάνω στο παλαιότερο ψηφιδωτό.
Πηγή: Κ. Κόττης, Χρονόμετρο
Δεν υπάρχουν σχόλια