Αρχαιομετρική μελέτη επιβεβαιώνει ότι οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν γύψο στα λευκά αττικά αγγεία

H λεπτεπίλεπτη ζωγραφική διακόσμηση στον Κρατήρα του Περσέα απεικονίζει μέρος του μύθου του Περσέα και της Ανδρομέδας, όπου ο ήρωας ελευθερώ...

H λεπτεπίλεπτη ζωγραφική διακόσμηση στον Κρατήρα του Περσέα απεικονίζει μέρος του μύθου του Περσέα και της Ανδρομέδας, όπου ο ήρωας ελευθερώνει την πριγκίπισσα που σκοτώθηκε από ένα θαλάσσιο τέρας. Αριστερά: Περσέας και Ανδρομέδα. Δεξιά: Αφροδίτη και Κασσιόπη [Credit: Gabriella Chirco/Πανεπιστήμιο του Παλέρμο]

Η έρευνα σε αρχαίο ελληνικό αγγείο που χρονολογείται στο 450–440 π.Χ. εντόπισε την πιθανή χρήση γύψου στο χαρακτηριστικό λευκό φόντο του. Μέχρι τώρα λίγα ήταν γνωστά για τη σύνθεση της λευκής επίστρωσης που χρησιμοποιήθηκε σε αυτά τα σπάνια αγγεία, τα οποία χρησιμοποιούνταν στις ταφικές τελετουργίες των υψηλών κοινωνικών τάξεων.

Ο Κρατήρας του Περσέα, που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Pietro Griffo στον Ακράγαντα της Ιταλίας, είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα αττικού αγγείου ζωγραφισμένου με την τεχνική του λευκού υποστρώματος - μια παρόμοια σπάνια τεχνική δίπλα στα πιο διάσημα ερυθρόμορφα κεραμικά που παράγονται στην Αθήνα περίπου την ίδια εποχή. Οι αγγειογράφοι θα εφάρμοζαν μια λευκή επίστρωση σε ολόκληρη την επιφάνεια, επιτρέποντάς τους να ζωγραφίσουν φιγούρες με λεπτομερές περίγραμμα και ζωηρά χρώματα.

Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε φθορισμό ακτίνων Χ (XRF) και φασματοσκοπία υπέρυθρου μετασχηματισμού Fourier ολικής ανάκλασης (TR-FTIR) στις αναλύσεις που πραγματοποίησε στο αγγείο, τις οποίες συμπλήρωσε με φωτογραφία ορατού και υπεριώδους φωτός.

Φασματικοί χάρτες της Κασσιόπης, (Α) λεπτομέρεια υπό ορατό φως. (Β) χάρτης του σιδήρου. (Γ) χάρτης τιτανίου. (D) χάρτης των Al, Si και Ti. [Credit: Gabriella Chirco/Πανεπιστήμιο του Παλέρμο]

Λεπτομέρεια της Αφροδίτης (αριστερά) και του Περσέα (δεξιά) κάτω από το ορατό και υπεριώδες φως.  [Credit: Gabriella Chirco/Πανεπιστήμιο του Παλέρμο]

Φασματικοί χάρτες του Περσέα κάτω από το ορατό φως. (Β) σίδηρος? (Γ) μαγγάνιο. [Credit: Gabriella Chirco/Πανεπιστήμιο του Παλέρμο]

Τα δεδομένα XRF υπέδειξαν μεγάλες ποσότητες ασβεστίου κατανεμημένες σε ολόκληρο το αγγείο. Οι τρεις πιθανές πηγές που εξετάστηκαν ήταν το ανθρακικό ασβέστιο, ο καολινίτης (μια ορυκτή ομάδα ένυδρων πυριτικών αλάτων αργιλίου) και το θειικό ασβέστιο (π.χ. γύψος).

Το λογισμικό SmART_scan χρησιμοποιώντας τα δεδομένα XRF παρήγαγε χάρτες που υποδεικνύουν την ταυτόχρονη παρουσία ασβεστίου και θείου σε ολόκληρη την περιοχή του λευκού υποστρώματος, υποδεικνύοντας ότι ο αγγειογράφος χρησιμοποίησε τον γύψο ως βάση για την δημιουργία το  λευκού υποστρώματος. Το TR-FTIR απέκλεισε περαιτέρω την παρουσία καολινίτη ή ανθρακικού ασβεστίου, ενισχύοντας την πιθανότητα ο γύψος να ήταν πράγματι η πρωταρχική πρώτη ύλη.

Τραγική ανάλαφρη λεπτομέρεια του προσώπου της Αφροδίτης όπου είναι ορατή η διαστρωμάτωση  των υλικών, το πάχος της λευκής χρωστικής και η κρακελούρα του.  [Credit: Gabriella Chirco/Πανεπιστήμιο του Παλέρμο]

Εκτός από τη σύνθεση του λευκού υποστρώματος, οι φασματικές αναλ'υσεις με TR-FTIR της ερευνητικής ομάδας χαρτογράφησαν στοιχεία της πλειοψηφίας και της μειοψηφίας που βρέθηκαν στις ζωγραφισμένες φιγούρες και επιβεβαίωσαν μια πιθανή θερμοκρασία πυροδότησης 700–900°C, η οποία επιβεβαιώνει όσα γνωρίζαμε προηγουμένως για τις θερμοκρασίες πυροδότησης στα αττικά αγγεία.

Τα ευρήματα της έρευνας δημοσιεύονται στο RSC Advances.

Πηγή: The Archaeology News Network