Το πιο αρχαίο επιτραπέζιο του κόσμου στη Σαντορίνη;

Είναι αυτά τα σφαιρίδια μέρη από ένα επιτραπέζιο παιχνίδι της Εποχής του Χαλκού; [Credit: Τμήμα Ανθρωπολογίας και Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο...

Είναι αυτά τα σφαιρίδια μέρη από ένα επιτραπέζιο παιχνίδι
της Εποχής του Χαλκού;
[Credit: Τμήμα Ανθρωπολογίας και Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ]

Πώς διασκέδαζαν οι άνθρωποι στην αρχαιότητα; Μάλλον και με επιτραπέζια παιχνίδια, με το πρώτο να εντοπίζεται στη... Σαντορίνη. Τα αινιγματικά ευρήματα της ανθρωπολόγου Christianne Fernée και του αρχαιολόγου Κωνσταντίνου Τρίμμη από το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ. 

Τι δεν θα μπορούσε να κάνει κανείς με αυτά τα σφαιρίδια. Στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο, εντοπίστηκαν μεγάλες ποσότητες πέτρινων σφαιριδίων από την εποχή του Χαλκού. Τα σφαιρίδια είναι κατασκευασμένα από διάφορα υλικά, έχουν διαφορετικά χρώματα και είναι άλλοτε μικρά και άλλοτε μεγαλύτερα. Ήταν βλήματα για σφεντόνα; Έχουν λειανθεί προσεκτικά. Μήπως ήταν βάρη για ζυγαριά; Ή μήπως ανήκαν σε άβακα, δηλαδή ήταν βοηθήματα μαθηματικών υπολογισμών; Όλα είναι λάθος, λέει η Christianne Fernée και ο συνάδελφός της Κωνσταντίνος Τρίμμης από το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ. Κατά τη γνώμη τους, μοιάζουν περισσότερο με  μάρκες, τμήματα ενός παιχνιδιού. Ο ανθρωπολόγος και ο αρχαιολόγος βρίσκονται στα ίχνη ενός εκ των παλαιοτέρων επιτραπέζιων παιχνιδιών.

Οι δύο επιστήμονες ανέλυσαν συστηματικά τα λίθινα ευρήματα, δηλαδή 746 σφαιρίδια που βρήκαν οι αρχαιολόγοι τις τελευταίες δεκαετίες στην αρχαία πόλη στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης. Στην Εποχή του Χαλκού εκείνο το μέρος ήταν ένα ακμάζον λιμάνι με αρκετές χιλιάδες κατοίκους. Τον 17ο ή 16ο αιώνα π.Χ. ο οικισμός θάφτηκε σε μια καταστροφική ηφαιστειακή έκρηξη, τη λεγόμενη μινωική έκρηξη. Μόλις το 1967 οι αρχαιολόγοι άρχισαν να σκάβουν ξανά την πόλη - και έμειναν έκπληκτοι με τον αριθμό των σφαιρών.

Δυστυχώς, τα επιτραπέζια παιχνίδια δεν βρίσκονται στο επίκεντρο της αρχαιολογίας

Η Fernée και ο Τρίμμης μελέτησαν την κατανομή και τη σύνθεση των σφαιρών στο προϊστορικό Ακρωτήρι, χρησιμοποιώντας σχετικά λογισμικά υπολογιστών. Όπως αναφέρουν τώρα στο Journal of Archaeological Science Reports, οι άνθρωποι δεν ταξινόμησαν τις σφαίρες ανάλογα με το υλικό ή το βάρος, αλλά σύμφωνα με το παρόμοιο μέγεθος. Οι δύο επιστήμονες εντόπισαν δύο ομάδες, μία με μεγαλύτερες και μία με μικρότερες μπάλες. Επομένως, δεν πρόκειται για μαθηματικά βοηθήματα υπολογισμού - τότε θα έπρεπε να είχαν βρει περισσότερες μεμονωμένες ομάδες με παρόμοια σύνθεση. Θεωρούν επίσης απίθανη την ερμηνεία ως βαρίδια, γιατί τότε πιστεύουν ότι θα έπρεπε να έχουν βρει συστηματικά ομαδοποιημένες σφαίρες μέσα στις ομάδες. Αλλά η ταξινόμηση ταιριάζει σε κομμάτια ενός παιχνιδιού.

Είναι γνωστό ότι επιτραπέζια παιχνίδια υπήρχαν ήδη από την αρχαιότητα. Οι Σουμέριοι, για παράδειγμα, είχαν ήδη εφεύρει το Βασιλικό παιχνίδι της Ουρ την 3η χιλιετία προ Χριστού. Την ίδια περίοδο, υπήρχε το Σενέτ στην Αίγυπτο, το οποίο είχε ομοιότητες με τον σημερινό Γκρινιάρη: Δύο παίκτες έπρεπε να περάσουν από 30 κουτάκια και μπορούσαν να πετάξουν ο ένας τα κομμάτια του άλλου έξω από το παιχνίδι. Ένα επιτραπέζιο παιχνίδι που χρονολογείται τη 2η χιλιετία π.Χ. βρέθηκε επίσης στο παλάτι της Κνωσού στην Κρήτη. Η Fernée και ο Τρίμμης εκτιμούν ότι πρόκειται για ένα επιτραπέζιο παιχνίδι που παιζόταν στη Σαντορίνη: εξάλλου, λίθινες πλάκες με τακτικά παρεμβαλλόμενες εσοχές έχουν βρεθεί σε μεγάλους αριθμούς στο Ακρωτήρι.

Ωστόσο, δεν είναι απολύτως σίγουροι για αυτή την υπόθεση. Η έρευνα είναι ούτως ή άλλως δύσκολη. Τα επιτραπέζια παιχνίδια δεν βρίσκονται στο επίκεντρο της αρχαιολογίας. Είναι πιθανόν κάποια αρχαία τμήματα του παιχνιδιού ή πλάκες να μην αναγνωρίστηκαν. Δεν είναι σαφές εάν τα σφιαρίδια ανήκαν πραγματικά σε υποτιθέμενους πίνακες παιχνιδιών - ακόμα κι αν ήταν στην πραγματικότητα κομμάτια παιχνιδιού, είναι πιθανόν να υπήρχαν παιχνίδια που δεν χρειάζονταν πίνακες. Επίσης, οι υποτιθέμενοι πίνακες παιχνιδιών θα μπορούσαν να ήταν κάτι άλλο ούτως ή άλλως. Επειδή έχουν διατηρηθεί πανομοιότυποι πίνακες παιχνιδιών από επιτραπέζια παιχνίδια όπως το Σενέτ, αυτές οι πέτρινες πλάκες διαφέρουν ως προς τον αριθμό των κοιλοτήτων. Τουλάχιστον αυτό θα ήταν ασυνήθιστο.

Σύμφωνα με τους Fernée και Τρίμμη, το επόμενο βήμα θα ήταν τώρα η εξέταση της κατανομής των υποτιθέμενων πινάκων παιχνιδιών. Με αυτό, πιστεύουν, ότι ίσως είναι δυνατό να διευκρινιστεί πώς παιζόταν κάποτε το παιχνίδι. Αν ήταν όντως παιχνίδι.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Πηγή: J. Wetsel, Süddeutsche Zeitung, Ναυτεμπορική