Το βιβλίο «Ο άνθρωπος του Νεάντερταλ» και κάτω δεξιά ο συγγραφέας του Σβάντε Πάαμπο Ποιοι ήταν οι Νεάντερταλ, πότε, πού και πώς έζησαν και γ...
 |
| Το βιβλίο «Ο άνθρωπος του Νεάντερταλ» και κάτω δεξιά ο συγγραφέας του Σβάντε Πάαμπο |
Ποιοι ήταν οι Νεάντερταλ, πότε, πού και πώς έζησαν και γιατί εξαφανίστηκαν πριν από περίπου 30 χιλιάδες χρόνια; Από τις κλασικές παλαιοντολογικές αλλά και από τις πιο πρόσφατες πλαιογωνιδιωματικές έρευνες –ένα είδος αρχαιολογίας των γονιδιωμάτων των οργανισμών που έχουν από καιρό εξαφανιστεί– γνωρίζουμε ότι ήταν οι πιο στενοί τόσο γενετικά όσο και πολιτισμικά συγγενείς μας. Ναι, αλλά πόσο «στενοί»; Τι σχέσεις είχαν με τους πρώτους Sapiens που μετανάστευσαν από την Αφρική και με τους οποίους οι Νεάντερταλ έπρεπε να μοιραστούν τις ίδιες γεωγραφικές περιοχές επί πολλές χιλιετίες;
Μέχρι πρόσφατα, σε όλα τα επιστημονικά και τα σχολικά εγχειρίδια οι Νεάντερταλ περιγράφονταν ως οι στενότεροι «πρόγονοι» των σημερινών ανθρώπων, που επειδή ήταν λιγότερο εξελιγμένοι εξαφανίστηκαν όποτε ήρθαν σε επαφή με τους νεοφερμένους ανθρώπους. Και η εξάλειψή τους φαίνεται πως ήταν προδιαγεγραμμένη επειδή έπρεπε να συγκρουστούν για την κυριαρχία της γης και της τροφής με τους βιολογικά ανώτερους και πιο έξυπνους ανθρώπους του είδους μας.
Αυτό το κλασικό πολεμοχαρές σενάριο, ωστόσο, διαψεύδεται από τις πιο πρόσφατες αρχαιολογικές και βιολογικές έρευνες. Οι πρώτες κατέρριψαν τον μύθο της σαφούς πνευματικής-πολιτισμικής κατωτερότητας των Νεάντερταλ σε σύγκριση με τους πρώτους Sapiens, αποκαλύπτοντας την απρόσμενα πλούσια κοινωνική, οικογενειακή ζωή και εξίσου ανεπτυγμένη τεχνολογία των πρώτων.
Ομως, και η εικασία της βιολογικής «ανωτερότητας» των Sapiens δέχτηκε ένα θανάσιμο πλήγμα, το 2010, όταν μια επιστημονική ομάδα κατάφερε να εξαγάγει και να αλληλουχήσει πλήρως το απολιθωμένο DNA ενός Νεάντερταλ και άρα να συγκρίνει το γονιδίωμά του με το γονιδίωμα των σύγχρονων ανθρώπων!
Πρωταγωνιστής αυτού του επιστημονικού άθλου ήταν ο Σουηδός Σβάντε Πάαμπο (Svante Pääbo), κορυφαίος παλαιογενετιστής που για αυτές τις πρωτοποριακές έρευνές του βραβεύτηκε φέτος με το Νόμπελ Ιατρικής. Ο Σβάντε Πάαμπο είναι και ο συγγραφέας ενός πολύ ενδιαφέροντος βιβλίου με τίτλο «Ο άνθρωπος του Νεάντερταλ: Ιχνηλατώντας τα γονίδια μιας χαμένης μορφής ανθρώπου», που κυκλοφορεί σε μετάφραση της Ασπασίας Δασκαλοπούλου και της Μαριλένας Παπαϊωάννου από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Πρόκειται για το προσωπικό χρονικό αλλά και την κριτική αποτίμηση σχεδόν τριάντα χρόνων ερευνών που τον οδήγησαν σε μια σειρά από σπουδαίες επιστημονικές κατακτήσεις, οι οποίες συνέβαλαν αποφασιστικά στη δημιουργία ενός ολότελα νέου επιστημονικού πεδίου έρευνας, της «Παλαιογονιδιωματικής».
Στις σελίδες αυτού του βιβλίου ο Πάαμπο περιγράφει την αλυσίδα από ευχάριστες και δυσάρεστες εκπλήξεις, συνεργασίες, ίντριγκες, αποτυχίες και ερευνητικά επιτεύγματα που οδήγησαν, το 2010, τον ίδιο και τους συνεργάτες του στην ταυτοποίηση ολόκληρου του γονιδιώματος ενός Νεαντερτάλιου, αλλά και στην ανακάλυψη κατόπιν των ανθρώπων Ντενίσοβα, εντελώς αγνώστων αλλά πολύ στενών συγγενών μας.
Μέσα από αυτή την κριτική αναδρομή και προσωπική αποτίμηση, ο συγγραφέας μάς προσφέρει σαφείς απαντήσεις σε σειρά καίριων ερωτημάτων, όπως π.χ. τι μπορούμε και τι δεν μπορούμε να μάθουμε από τη μελέτη του γονιδιώματος των εξελικτικά στενών συγγενών μας, γιατί ο σύγχρονος άνθρωπος επιβίωσε ενώ οι Νεαντερτάλιοι εξαφανίστηκαν; Και το σπουδαιότερο, ευθύνονται οι πρώτοι Homo sapiens για την εξαφάνιση των Νεάντερταλ ή, αντίθετα, συμβίωναν και διασταυρώνονταν μεταξύ τους;
Πηγή: Σπ. Μανουσέλης, Εφημερίδα των Συντακτών
Δεν υπάρχουν σχόλια